Ο Γιώργος Πλειός, καθηγητής και πρόεδρος του Τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών, έδωσε συνέντευξη στον Παύλο Κλαυδιανό και τη Χρυσούλα Πατσού για το θέμα της ΕΡΤ.
Είναι διαφωτιστικά όσα λέει και αυτό είναι φυσικό, αφού πρόκειται για ένα γνώστη του αντικειμένου. Μετά τα τόσα αλλοπρόσαλλα μας έχουν σερβίρει τα κατευθυνόμενα από την υπόδουλη στην τρόικα κυβέρνηση κανάλια, ας ακούσουμε και μια ψύχραιμη και λογική άποψη για το ρόλο της δημόσιας και της ιδιωτικής τηλεόρασης, καθώς και πώς εμπλέκονται σ'αυτό το παιχνίδι κράτος και καναλάρχες.
Γιατί κατά τη γνώμη σου η κυβέρνηση πήρε την απόφαση να κλείσει την ΕΡΤ σε αυτή τη χρονική στιγμή; Ποιοι ήταν οι λόγοι;
Αφορμή αποτέλεσε, μάλλον, η απεργία των εργαζομένων της ΠΟΣΠΕΡΤ κατά τη διάρκεια της επίσκεψης Σαμαρά στην Κίνα. Ματαίωσε την προβολή του «success story». Στο μνημόνιο αναφέρεται, όντως, η απόλυση των υπαλλήλων της δημόσιας τηλεόρασης, αλλά αυτό το πρόσθεσε η ελληνική κυβέρνηση. Η τρόικα ενδιαφέρεται για τον συνολικό αριθμό που θα απολυθούν. Οι λόγοι, γι’ αυτό, δεν είναι οικονομικοί. Πρώτον, γιατί η ΕΡΤ είχε κατορθώσει πριν λίγο καιρό να είναι κερδοφόρα. Δεύτερον, το κράτος παρακρατεί το 25% των εσόδων της ΕΡΤ και το κατευθύνει προς τον κρατικό προϋπολογισμό. Τρίτον, η κυβέρνηση Σαμαρά ήταν εκείνη που διόρισε από το παράθυρο 28 ανθρώπους με μισθό μέχρι και 4.000 ευρώ. Για παράδειγμα, απλοί γραμματείς έπαιρναν 2.000 ευρώ το μήνα. Τα άτομα αυτά διορίστηκαν ως σύμβουλοι ειδικών θεμάτων και κόστιζαν 1.000.000 ευρώ το χρόνο. Η ίδια κυβέρνηση τώρα ισχυρίζεται ότι υπάρχει σπατάλη και διαφθορά. Οι λόγοι του κλεισίματος, λοιπόν, είναι καθαρά πολιτικοί και ιδεολογικοί. Φαίνεται παράδοξο αυτό διότι κατά το παρελθόν ασκήθηκε πολλή κριτική – και εγώ μαζί – στην ΕΡΤ για το γεγονός ότι αποτελούσε ένα εργαλείο προπαγάνδας στην εκάστοτε κυβέρνηση. Αυτό είναι αληθές, όμως η σύγκριση είναι υπέρ της, όταν γίνεται με την ιδιωτική τηλεόραση.
Τι συμπέρασμα βγαίνει από μια τέτοια σύγκριση;
Ο πλουραλισμός ήταν μεγαλύτερος στην ΕΡΤ, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν λειτουργούσε ως εργαλείο προπαγάνδας της εκάστοτε κυβέρνησης. Ήταν πιο «ουδέτερη» και αναλογικότερη - όχι αναλογική - όσον αφορά στην προβολή των κομμάτων σε σύγκριση με τα ιδιωτικά κανάλια. Η κυβέρνηση δεν είχε τον απόλυτο πολιτικό έλεγχο στην κρατική τηλεόραση, όπως θα ήθελε. Δεν αποτελούσε, τελικά, πειθήνιο όργανο για την κυβέρνηση. Οι δημοσιογράφοι, με τις ενώσεις τους στην ΠΟΣΠΕΡΤ, μπορούσαν να προστατεύσουν τα εργασιακά τους δικαιώματα, αλλά και τη δράση τους σε κάποιο βαθμό ως δημοσιογράφοι. Π.χ. ποια θέματα θα αναδείξουν, ποιους θα καλέσουν κτλ. Τα ιδιωτικά μέσα επικοινωνίας, αντίθετα, ελέγχονται απόλυτα από την κυβέρνηση, καθώς θα έπρεπε, κανονικά, να έχουν κλείσει αφού ως επιχειρήσεις είναι οικονομικά ξοφλημένες. Αλλά και σύμφωνα με τους νόμους του κράτους θα έπρεπε να έχουν κλείσει. Το παράδοξο είναι ότι ενώ δεν μπορούν να εξοφλήσουν τις δανειακές τους οφειλές, οι τράπεζες τους χορηγούν νέα δάνεια. Τα χρήματα αυτά προέρχονται, ουσιαστικά, από το μηχανισμό στήριξης και επιβαρύνουν, εν τέλει, το δημόσιο χρέος που βαραίνει τους πολίτες ως χαράτσι. Τα μέσα αυτά στηρίζονται από το δημόσιο χρήμα ενώ θέλουν να λέγονται ιδιωτικά. Σύμφωνα με τους νόμους της αγοράς και του κράτους θα έπρεπε να έχουν κλείσει (Νόμος περί ανωνύμων εταιρειών 2190/1920 άρθρο 48, που προβλέπει ότι κάθε επιχείρηση οφείλει να διαθέτει 10% ίδια κεφάλαια, τουλάχιστον). Πάρα πολλές έχουν κάτω του 10%, ενώ οι δανειακές τους υποχρεώσεις είναι πολύ μεγάλες. Για παράδειγμα, με στοιχεία του 2011, Mega και Αντένα είχαν βραχυπρόθεσμες οφειλές 484 εκ. ευρώ, ενώ της ΕΡΤ μόνο 125. Οι οφειλές των οκτώ μεγαλύτερων ομίλων ΜΜΕ υπερέβαιναν τα 3,5 δισ. Στο δημόσιο οφείλουν, για ενοίκιο συχνοτήτων, 500 εκ. ευρώ. Τον Ιανουάριο όφειλαν 44 εκ. ασφαλιστικές εισφορές. Η επιβίωση, λοιπόν, των ιδιωτικών μέσων είναι απόλυτα συνυφασμένη με τη στάση που θα κρατήσουν απέναντι στην πολιτική και ειδικότερα τη μνημονιακή πολιτική.
Συμβαίνει το ίδιο και σε άλλες χώρες;
Όχι. Διαφθορά, βεβαίως, υπάρχει σε όλες τις χώρες, αλλά στην Ελλάδα είναι καθεστώς. Οι τηλεοπτικοί σταθμοί, σε γενικές γραμμές, ως επιχειρήσεις δεν είναι βιώσιμες. Έχουν μεγάλο κόστος λειτουργίας, το τηλεοπτικό προϊόν δεν μπορεί να το καλύψει. Γίνονται, όμως, βιώσιμοι γιατί είναι μέλη ενός μεγαλύτερου επιχειρηματικού ομίλου που διαφημίζει και τα προϊόντα του. Στην Ελλάδα, όμως, παρεμβάλλεται και το κράτος, η εξουσία. Το κράτος, δηλαδή, παρέχει χρήμα στους ιδιοκτήτες των ομίλων που έχουν ΜΜΕ και οι ιδιοκτήτες αυτοί παρέχουν πολιτική υποστήριξη προς τους πολιτικούς των κομμάτων εξουσίας. Γίνεται μια ανταλλαγή. Το πολιτικό κεφάλαιο που έχουν τα ΜΜΕ μετατρέπεται σε χρηματικό κεφάλαιο από τους κατέχοντες την εξουσία και αντιστοίχως αυτοί μετατρέπουν το δημόσιο χρήμα σε πολιτικό κεφάλαιο για τους εαυτούς τους. Από τη μεριά των πολιτικών, χρησιμοποιούν το δημόσιο χρήμα για να διατηρούν αενάως την εξουσία και από αυτή των επιχειρήσεων, χρησιμοποιούν την κοινή γνώμη για να διατηρούν αενάως την οικονομική τους εξουσία.
Είναι, τελικά, τα μέσα ενημέρωσης τόσο ισχυρά;
Σε περίοδο κρίσης, όπως φαίνεται, τα μέσα στρατεύονται ξανά. Η προπαγάνδα είναι ξανά στην ημερήσια διάταξη. Η δύναμη των ΜΜΕ δεν βρίσκεται στο ότι εμείς κάνουμε ό, τι μας λένε. Έχουμε τις αντιλήψεις μας, την ιδεολογία μας κτλ. Βρίσκεται, πρώτον, στο ότι μπορούν να καθορίζουν τα θέματα που θεωρούνται σημαντικά. Δεύτερον, τα ΜΜΕ επηρεάζουν τον τρόπο που βλέπουμε τα θέματα, η λειτουργία τους είναι κυρίως ιδεολογική. Για παράδειγμα, τώρα προβάλλουν τα γεγονότα στην Τουρκία. Όμως, δεν έδειχναν τις συγκεντρώσεις των αγανακτισμένων στο Σύνταγμα. Ή τις έδειχναν απ’ τη σκοπιά της εξουσίας. Η εικόνα που είχε για τους αγανακτισμένους το ευρύ κοινό, είναι ότι πρόκειται για ανθρώπους που ήταν κατά της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, που μούντζωναν έξαλλοι κτλ. Έδειχναν την πάνω πλατεία, αυτούς που επηρέαζε η Χρυσή Αυγή.
Πώς κατάφερε, τελικά, και αναδείχθηκε ως αξιωματική αντιπολίτευση ένα κόμμα της Αριστεράς με όλα τα μέσα εναντίον του;
Το παιχνίδι παίχτηκε, νομίζω, στις πρώτες εκλογές. Μεγάλο ρόλο έπαιξαν τα νέα μέσα, τα social media σε συνδυασμό με το κίνημα των πλατειών. O ΣΥΡΙΖΑ εκτιμήθηκε γιατί τάχθηκε εξ αρχής εναντίον του μνημονίου και της μνημονιακής πολιτικής. Η διάθεση του κόσμου να τον στηρίξει καλλιεργήθηκε από τα social media και σε αυτό βοήθησαν πολλά: πχ, απολυμένοι δημοσιογράφοι που δραστηριοποιήθηκαν οικειοθελώς από το διαδίκτυο υπέρ του. Αυτή ήταν και παραμένει, αν παραμείνει, η δύναμη του ΣΥΡΙΖΑ. Αν μειώσει την αντιμνημονιακή του θέση, θα υποχωρήσει. Ο κόσμος θα πάει στη Χρυσή Αυγή. Στη δεύτερη εκλογική αναμέτρηση τα πράγματα άλλαξαν τελείως. Η κρατική ΕΡΤ έκανε αυτό που έκανε πάντα: προπαγάνδα. Τα ιδιωτικά κανάλια, όμως, όχι. Έκαναν «ψυχολογικές επιχειρήσεις» με σκοπό να καταρρακώσουν το ηθικό του «αντίπαλου», των πολιτών. Για πρώτη φορά σε δυτική χώρα χρησιμοποιήθηκε αυτό το μοντέλο στις εκλογές του 2012 βασιζόμενο σε δύο, από κάμποσες που αναφέρει η θεωρία, τεχνικές: στον εκφοβισμό (ότι αν βγούμε από το ευρώ θα πεινάσουμε, δεν θα έχουμε φάρμακα κτλ) από τα ιδιωτικά κυρίως μέσα επικοινωνίας και στη δαιμονοποίηση του αντιπάλου (υπεύθυνος για όλα αυτά, θεωρήθηκε ο Τσίπρας ο οποίος χαρακτηρίστηκε ως αμαθής, άπειρος, επαγγελματίας συνδικαλιστής κτλ). Η προπαγάνδα, έπιασε τόπο, γιατί υπήρχαν αντιφατικές φωνές βέβαια μέσα στον ΣΥΡΙΖΑ σε σοβαρά θέματα (ευρώ, οικονομική πολιτική κτλ).
Τι εννοεί η κυβέρνηση όταν μιλάει για «αναδιάρθρωση» και «εξυγίανση» της ΕΡΤ;
Εννοούν ουσιαστικά λιγότερα κανάλια, πιο φθηνό πρόγραμμα, πιο φτωχό σε περιεχόμενο κτλ, κτλ. Θα είναι λιγότερα κανάλια. Το πρόγραμμα, τελικά, θα μοιάζει πολύ με αυτό των ιδιωτικών σταθμών. Δηλαδή η κυβέρνηση θέλει να μετατρέψει την ΕΡΤ σε κανάλι που θα είναι απόλυτα εξαρτημένο από την ίδια, θα είναι το δικό της Αντένα και Mega. Οι συνθήκες εργασίας θα είναι σκληρές με χαμηλές αμοιβές, πολύωρη εργασία χωρίς ασφάλιση και οι εργαζόμενοι θα είναι απόλυτα εξαρτημένοι από τον εργοδότη. Εν τω μεταξύ, το τοπίο των ΜΜΕ συρρικνώνεται, γιατί το διαδίκτυο έχει καταλάβει πολύ χώρο. Επίσης, συρρικνώνεται η παραγωγή του προγράμματος και οι πολλοί σταθμοί λόγω έλλειψης χρημάτων για διαφημίσεις, λόγω κρίσης. Αυτό μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα τη συνεργασία ή τη συρρίκνωση κάποιων καναλιών. Θα γίνει μάχη μεταξύ καναλιών, συγχωνεύσεις κτλ. Όμως, η σπουδαία μάχη θα είναι ανάμεσα στη δημόσια και στην ιδιωτική τηλεόραση και εντοπίζεται στο ότι η ιδιωτική τηλεόραση προσπαθεί να συρρικνώσει τη δημόσια, για να μπορέσει να κερδίσει χώρο ώστε να επιβιώσει. Η κυβέρνηση προσπαθεί να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα των ιδιοκτητών των ΜΜΕ εις βάρος της δημόσιας τηλεόρασης. Τη συρρικνώνει για να βρει χώρο η ιδιωτική. Απόδειξη αυτού που σας λέω είναι ότι καταργήθηκε η ΕΡΤ ενόψει του διαγωνισμού ανάδειξης ανάδοχου του ψηφιακού σήματος. Τώρα πάροχος μπορεί να είναι μόνο η ιδιωτική τηλεόραση. Θα μεταφερθούν, δηλαδή, χρήματα από το δημόσιο στους ιδιώτες. Η δημόσια τηλεόραση, που θα υπάρξει, θα στερηθεί αυτού του δικαιώματος για δεκαπέντε χρόνια.
Σήμερα δημιουργείται μια νέα πραγματικότητα, μια νέα ΕΡΤ, υποστήριξες την Πέμπτη στο GIF, με την πλούσια εμπειρία αυτών των ημερών. Τι εννοούσες;
Η ΕΡΤ πρέπει να διατηρηθεί, να επιβιώσει και όχι να καταργηθεί. Οι αλλαγές να γίνουν με διάλογο, διατήρηση δικαιωμάτων, ηρεμία κ.τ.λ. Η ΕΡΤ, όμως, είναι πια μια διαφορετική ΕΡΤ. Ποτέ οι άνθρωποί της δεν δούλεψαν τόσο πολύ, ποτέ το κτήριο δεν είχε τέτοια ασφάλεια και έλεγχο, καθώς έχει πανάκριβο εξοπλισμό. Πρώτον, έχει αποκτήσει μια πολύ ισχυρή διαδικτυακή παρουσία και μεταδίδεται από πολλά links. Δεύτερον, έχει κατακτήσει ένα νέο τρόπο παραγωγής προγράμματος, το συνεργατικό, που είναι πιο παραγωγικό, πιο ποιοτικό, ανταποκρίνεται περισσότερο στα ενδιαφέροντα του κοινού. Τρίτον, έχει συνεργασία με τα social media που αποτελούν μια γέφυρα ανάμεσα στην ΕΡΤ και το κοινό, βοηθώντας σε μια συμμετοχή του κόσμου αλλά ασκώντας και πίεση ώστε να λειτουργήσει η ΕΡΤ βάσει θεματολογίας που ενδιαφέρει το κοινό. Πχ, τις προάλλες πίεσαν για περισσότερες ειδήσεις από την πλατεία Ταξίμ. Τέταρτο, πολύ σημαντικό στοιχείο που κατέκτησε η ΕΡΤ, αφορά στον πλουραλισμό των απόψεων και στην κριτική απέναντι στην κυβέρνηση. Πέμπτο, για όλους αυτούς τους λόγους, απόκτησε πολύ μεγάλη τηλεθέαση αν και χωρίς σήμα! Όλα αυτά που κατακτήθηκαν μέσα σε δέκα μέρες - όχι δεκαετίες - αποτελούν το πλαίσιο διαπραγμάτευσης στο οποίο πρέπει να βασιστεί η ΕΡΤ από εδώ και πέρα, ώστε να διατηρηθεί και να γίνει πραγματικά δημόσια. Δεν εννοώ τη ΝΕΡΙΤ, εννοώ μια δημόσια τηλεόραση. Θέλω να πω, αν υπάρχει ένα πλεονάζον προσωπικό κάπου - προφανώς υπάρχει διότι κακομεταχειρίστηκαν την ΕΡΤ σαν φέουδο – πχ σαράντα κηπουροί – τους πας κάπου αλλού. Ή άλλες παραμορφώσεις, πχ όχι αποκλειστική απασχόληση. Ή διαφθορά όπως εκμετάλλευση της περιουσίας της ΕΡΤ για ίδιον όφελος. Οι αδικίες, παραμορφώσεις, τα ρουσφέτια, οι σπατάλες, όλα αυτά, πρέπει να αποκατασταθούν πάραυτα, δεν συζητιέται. Αλλά δεν πρέπει να διαλυθεί η ΕΡΤ. Ίσα – ίσα. Η δημόσια τηλεόραση, θα το ξαναπώ, είναι για όλους όχι για την πλειοψηφία.
Είναι διαφωτιστικά όσα λέει και αυτό είναι φυσικό, αφού πρόκειται για ένα γνώστη του αντικειμένου. Μετά τα τόσα αλλοπρόσαλλα μας έχουν σερβίρει τα κατευθυνόμενα από την υπόδουλη στην τρόικα κυβέρνηση κανάλια, ας ακούσουμε και μια ψύχραιμη και λογική άποψη για το ρόλο της δημόσιας και της ιδιωτικής τηλεόρασης, καθώς και πώς εμπλέκονται σ'αυτό το παιχνίδι κράτος και καναλάρχες.
Γιατί κατά τη γνώμη σου η κυβέρνηση πήρε την απόφαση να κλείσει την ΕΡΤ σε αυτή τη χρονική στιγμή; Ποιοι ήταν οι λόγοι;
Αφορμή αποτέλεσε, μάλλον, η απεργία των εργαζομένων της ΠΟΣΠΕΡΤ κατά τη διάρκεια της επίσκεψης Σαμαρά στην Κίνα. Ματαίωσε την προβολή του «success story». Στο μνημόνιο αναφέρεται, όντως, η απόλυση των υπαλλήλων της δημόσιας τηλεόρασης, αλλά αυτό το πρόσθεσε η ελληνική κυβέρνηση. Η τρόικα ενδιαφέρεται για τον συνολικό αριθμό που θα απολυθούν. Οι λόγοι, γι’ αυτό, δεν είναι οικονομικοί. Πρώτον, γιατί η ΕΡΤ είχε κατορθώσει πριν λίγο καιρό να είναι κερδοφόρα. Δεύτερον, το κράτος παρακρατεί το 25% των εσόδων της ΕΡΤ και το κατευθύνει προς τον κρατικό προϋπολογισμό. Τρίτον, η κυβέρνηση Σαμαρά ήταν εκείνη που διόρισε από το παράθυρο 28 ανθρώπους με μισθό μέχρι και 4.000 ευρώ. Για παράδειγμα, απλοί γραμματείς έπαιρναν 2.000 ευρώ το μήνα. Τα άτομα αυτά διορίστηκαν ως σύμβουλοι ειδικών θεμάτων και κόστιζαν 1.000.000 ευρώ το χρόνο. Η ίδια κυβέρνηση τώρα ισχυρίζεται ότι υπάρχει σπατάλη και διαφθορά. Οι λόγοι του κλεισίματος, λοιπόν, είναι καθαρά πολιτικοί και ιδεολογικοί. Φαίνεται παράδοξο αυτό διότι κατά το παρελθόν ασκήθηκε πολλή κριτική – και εγώ μαζί – στην ΕΡΤ για το γεγονός ότι αποτελούσε ένα εργαλείο προπαγάνδας στην εκάστοτε κυβέρνηση. Αυτό είναι αληθές, όμως η σύγκριση είναι υπέρ της, όταν γίνεται με την ιδιωτική τηλεόραση.
Τι συμπέρασμα βγαίνει από μια τέτοια σύγκριση;
Ο πλουραλισμός ήταν μεγαλύτερος στην ΕΡΤ, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν λειτουργούσε ως εργαλείο προπαγάνδας της εκάστοτε κυβέρνησης. Ήταν πιο «ουδέτερη» και αναλογικότερη - όχι αναλογική - όσον αφορά στην προβολή των κομμάτων σε σύγκριση με τα ιδιωτικά κανάλια. Η κυβέρνηση δεν είχε τον απόλυτο πολιτικό έλεγχο στην κρατική τηλεόραση, όπως θα ήθελε. Δεν αποτελούσε, τελικά, πειθήνιο όργανο για την κυβέρνηση. Οι δημοσιογράφοι, με τις ενώσεις τους στην ΠΟΣΠΕΡΤ, μπορούσαν να προστατεύσουν τα εργασιακά τους δικαιώματα, αλλά και τη δράση τους σε κάποιο βαθμό ως δημοσιογράφοι. Π.χ. ποια θέματα θα αναδείξουν, ποιους θα καλέσουν κτλ. Τα ιδιωτικά μέσα επικοινωνίας, αντίθετα, ελέγχονται απόλυτα από την κυβέρνηση, καθώς θα έπρεπε, κανονικά, να έχουν κλείσει αφού ως επιχειρήσεις είναι οικονομικά ξοφλημένες. Αλλά και σύμφωνα με τους νόμους του κράτους θα έπρεπε να έχουν κλείσει. Το παράδοξο είναι ότι ενώ δεν μπορούν να εξοφλήσουν τις δανειακές τους οφειλές, οι τράπεζες τους χορηγούν νέα δάνεια. Τα χρήματα αυτά προέρχονται, ουσιαστικά, από το μηχανισμό στήριξης και επιβαρύνουν, εν τέλει, το δημόσιο χρέος που βαραίνει τους πολίτες ως χαράτσι. Τα μέσα αυτά στηρίζονται από το δημόσιο χρήμα ενώ θέλουν να λέγονται ιδιωτικά. Σύμφωνα με τους νόμους της αγοράς και του κράτους θα έπρεπε να έχουν κλείσει (Νόμος περί ανωνύμων εταιρειών 2190/1920 άρθρο 48, που προβλέπει ότι κάθε επιχείρηση οφείλει να διαθέτει 10% ίδια κεφάλαια, τουλάχιστον). Πάρα πολλές έχουν κάτω του 10%, ενώ οι δανειακές τους υποχρεώσεις είναι πολύ μεγάλες. Για παράδειγμα, με στοιχεία του 2011, Mega και Αντένα είχαν βραχυπρόθεσμες οφειλές 484 εκ. ευρώ, ενώ της ΕΡΤ μόνο 125. Οι οφειλές των οκτώ μεγαλύτερων ομίλων ΜΜΕ υπερέβαιναν τα 3,5 δισ. Στο δημόσιο οφείλουν, για ενοίκιο συχνοτήτων, 500 εκ. ευρώ. Τον Ιανουάριο όφειλαν 44 εκ. ασφαλιστικές εισφορές. Η επιβίωση, λοιπόν, των ιδιωτικών μέσων είναι απόλυτα συνυφασμένη με τη στάση που θα κρατήσουν απέναντι στην πολιτική και ειδικότερα τη μνημονιακή πολιτική.
Συμβαίνει το ίδιο και σε άλλες χώρες;
Όχι. Διαφθορά, βεβαίως, υπάρχει σε όλες τις χώρες, αλλά στην Ελλάδα είναι καθεστώς. Οι τηλεοπτικοί σταθμοί, σε γενικές γραμμές, ως επιχειρήσεις δεν είναι βιώσιμες. Έχουν μεγάλο κόστος λειτουργίας, το τηλεοπτικό προϊόν δεν μπορεί να το καλύψει. Γίνονται, όμως, βιώσιμοι γιατί είναι μέλη ενός μεγαλύτερου επιχειρηματικού ομίλου που διαφημίζει και τα προϊόντα του. Στην Ελλάδα, όμως, παρεμβάλλεται και το κράτος, η εξουσία. Το κράτος, δηλαδή, παρέχει χρήμα στους ιδιοκτήτες των ομίλων που έχουν ΜΜΕ και οι ιδιοκτήτες αυτοί παρέχουν πολιτική υποστήριξη προς τους πολιτικούς των κομμάτων εξουσίας. Γίνεται μια ανταλλαγή. Το πολιτικό κεφάλαιο που έχουν τα ΜΜΕ μετατρέπεται σε χρηματικό κεφάλαιο από τους κατέχοντες την εξουσία και αντιστοίχως αυτοί μετατρέπουν το δημόσιο χρήμα σε πολιτικό κεφάλαιο για τους εαυτούς τους. Από τη μεριά των πολιτικών, χρησιμοποιούν το δημόσιο χρήμα για να διατηρούν αενάως την εξουσία και από αυτή των επιχειρήσεων, χρησιμοποιούν την κοινή γνώμη για να διατηρούν αενάως την οικονομική τους εξουσία.
Είναι, τελικά, τα μέσα ενημέρωσης τόσο ισχυρά;
Σε περίοδο κρίσης, όπως φαίνεται, τα μέσα στρατεύονται ξανά. Η προπαγάνδα είναι ξανά στην ημερήσια διάταξη. Η δύναμη των ΜΜΕ δεν βρίσκεται στο ότι εμείς κάνουμε ό, τι μας λένε. Έχουμε τις αντιλήψεις μας, την ιδεολογία μας κτλ. Βρίσκεται, πρώτον, στο ότι μπορούν να καθορίζουν τα θέματα που θεωρούνται σημαντικά. Δεύτερον, τα ΜΜΕ επηρεάζουν τον τρόπο που βλέπουμε τα θέματα, η λειτουργία τους είναι κυρίως ιδεολογική. Για παράδειγμα, τώρα προβάλλουν τα γεγονότα στην Τουρκία. Όμως, δεν έδειχναν τις συγκεντρώσεις των αγανακτισμένων στο Σύνταγμα. Ή τις έδειχναν απ’ τη σκοπιά της εξουσίας. Η εικόνα που είχε για τους αγανακτισμένους το ευρύ κοινό, είναι ότι πρόκειται για ανθρώπους που ήταν κατά της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, που μούντζωναν έξαλλοι κτλ. Έδειχναν την πάνω πλατεία, αυτούς που επηρέαζε η Χρυσή Αυγή.
Πώς κατάφερε, τελικά, και αναδείχθηκε ως αξιωματική αντιπολίτευση ένα κόμμα της Αριστεράς με όλα τα μέσα εναντίον του;
Το παιχνίδι παίχτηκε, νομίζω, στις πρώτες εκλογές. Μεγάλο ρόλο έπαιξαν τα νέα μέσα, τα social media σε συνδυασμό με το κίνημα των πλατειών. O ΣΥΡΙΖΑ εκτιμήθηκε γιατί τάχθηκε εξ αρχής εναντίον του μνημονίου και της μνημονιακής πολιτικής. Η διάθεση του κόσμου να τον στηρίξει καλλιεργήθηκε από τα social media και σε αυτό βοήθησαν πολλά: πχ, απολυμένοι δημοσιογράφοι που δραστηριοποιήθηκαν οικειοθελώς από το διαδίκτυο υπέρ του. Αυτή ήταν και παραμένει, αν παραμείνει, η δύναμη του ΣΥΡΙΖΑ. Αν μειώσει την αντιμνημονιακή του θέση, θα υποχωρήσει. Ο κόσμος θα πάει στη Χρυσή Αυγή. Στη δεύτερη εκλογική αναμέτρηση τα πράγματα άλλαξαν τελείως. Η κρατική ΕΡΤ έκανε αυτό που έκανε πάντα: προπαγάνδα. Τα ιδιωτικά κανάλια, όμως, όχι. Έκαναν «ψυχολογικές επιχειρήσεις» με σκοπό να καταρρακώσουν το ηθικό του «αντίπαλου», των πολιτών. Για πρώτη φορά σε δυτική χώρα χρησιμοποιήθηκε αυτό το μοντέλο στις εκλογές του 2012 βασιζόμενο σε δύο, από κάμποσες που αναφέρει η θεωρία, τεχνικές: στον εκφοβισμό (ότι αν βγούμε από το ευρώ θα πεινάσουμε, δεν θα έχουμε φάρμακα κτλ) από τα ιδιωτικά κυρίως μέσα επικοινωνίας και στη δαιμονοποίηση του αντιπάλου (υπεύθυνος για όλα αυτά, θεωρήθηκε ο Τσίπρας ο οποίος χαρακτηρίστηκε ως αμαθής, άπειρος, επαγγελματίας συνδικαλιστής κτλ). Η προπαγάνδα, έπιασε τόπο, γιατί υπήρχαν αντιφατικές φωνές βέβαια μέσα στον ΣΥΡΙΖΑ σε σοβαρά θέματα (ευρώ, οικονομική πολιτική κτλ).
Τι εννοεί η κυβέρνηση όταν μιλάει για «αναδιάρθρωση» και «εξυγίανση» της ΕΡΤ;
Εννοούν ουσιαστικά λιγότερα κανάλια, πιο φθηνό πρόγραμμα, πιο φτωχό σε περιεχόμενο κτλ, κτλ. Θα είναι λιγότερα κανάλια. Το πρόγραμμα, τελικά, θα μοιάζει πολύ με αυτό των ιδιωτικών σταθμών. Δηλαδή η κυβέρνηση θέλει να μετατρέψει την ΕΡΤ σε κανάλι που θα είναι απόλυτα εξαρτημένο από την ίδια, θα είναι το δικό της Αντένα και Mega. Οι συνθήκες εργασίας θα είναι σκληρές με χαμηλές αμοιβές, πολύωρη εργασία χωρίς ασφάλιση και οι εργαζόμενοι θα είναι απόλυτα εξαρτημένοι από τον εργοδότη. Εν τω μεταξύ, το τοπίο των ΜΜΕ συρρικνώνεται, γιατί το διαδίκτυο έχει καταλάβει πολύ χώρο. Επίσης, συρρικνώνεται η παραγωγή του προγράμματος και οι πολλοί σταθμοί λόγω έλλειψης χρημάτων για διαφημίσεις, λόγω κρίσης. Αυτό μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα τη συνεργασία ή τη συρρίκνωση κάποιων καναλιών. Θα γίνει μάχη μεταξύ καναλιών, συγχωνεύσεις κτλ. Όμως, η σπουδαία μάχη θα είναι ανάμεσα στη δημόσια και στην ιδιωτική τηλεόραση και εντοπίζεται στο ότι η ιδιωτική τηλεόραση προσπαθεί να συρρικνώσει τη δημόσια, για να μπορέσει να κερδίσει χώρο ώστε να επιβιώσει. Η κυβέρνηση προσπαθεί να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα των ιδιοκτητών των ΜΜΕ εις βάρος της δημόσιας τηλεόρασης. Τη συρρικνώνει για να βρει χώρο η ιδιωτική. Απόδειξη αυτού που σας λέω είναι ότι καταργήθηκε η ΕΡΤ ενόψει του διαγωνισμού ανάδειξης ανάδοχου του ψηφιακού σήματος. Τώρα πάροχος μπορεί να είναι μόνο η ιδιωτική τηλεόραση. Θα μεταφερθούν, δηλαδή, χρήματα από το δημόσιο στους ιδιώτες. Η δημόσια τηλεόραση, που θα υπάρξει, θα στερηθεί αυτού του δικαιώματος για δεκαπέντε χρόνια.
Σήμερα δημιουργείται μια νέα πραγματικότητα, μια νέα ΕΡΤ, υποστήριξες την Πέμπτη στο GIF, με την πλούσια εμπειρία αυτών των ημερών. Τι εννοούσες;
Η ΕΡΤ πρέπει να διατηρηθεί, να επιβιώσει και όχι να καταργηθεί. Οι αλλαγές να γίνουν με διάλογο, διατήρηση δικαιωμάτων, ηρεμία κ.τ.λ. Η ΕΡΤ, όμως, είναι πια μια διαφορετική ΕΡΤ. Ποτέ οι άνθρωποί της δεν δούλεψαν τόσο πολύ, ποτέ το κτήριο δεν είχε τέτοια ασφάλεια και έλεγχο, καθώς έχει πανάκριβο εξοπλισμό. Πρώτον, έχει αποκτήσει μια πολύ ισχυρή διαδικτυακή παρουσία και μεταδίδεται από πολλά links. Δεύτερον, έχει κατακτήσει ένα νέο τρόπο παραγωγής προγράμματος, το συνεργατικό, που είναι πιο παραγωγικό, πιο ποιοτικό, ανταποκρίνεται περισσότερο στα ενδιαφέροντα του κοινού. Τρίτον, έχει συνεργασία με τα social media που αποτελούν μια γέφυρα ανάμεσα στην ΕΡΤ και το κοινό, βοηθώντας σε μια συμμετοχή του κόσμου αλλά ασκώντας και πίεση ώστε να λειτουργήσει η ΕΡΤ βάσει θεματολογίας που ενδιαφέρει το κοινό. Πχ, τις προάλλες πίεσαν για περισσότερες ειδήσεις από την πλατεία Ταξίμ. Τέταρτο, πολύ σημαντικό στοιχείο που κατέκτησε η ΕΡΤ, αφορά στον πλουραλισμό των απόψεων και στην κριτική απέναντι στην κυβέρνηση. Πέμπτο, για όλους αυτούς τους λόγους, απόκτησε πολύ μεγάλη τηλεθέαση αν και χωρίς σήμα! Όλα αυτά που κατακτήθηκαν μέσα σε δέκα μέρες - όχι δεκαετίες - αποτελούν το πλαίσιο διαπραγμάτευσης στο οποίο πρέπει να βασιστεί η ΕΡΤ από εδώ και πέρα, ώστε να διατηρηθεί και να γίνει πραγματικά δημόσια. Δεν εννοώ τη ΝΕΡΙΤ, εννοώ μια δημόσια τηλεόραση. Θέλω να πω, αν υπάρχει ένα πλεονάζον προσωπικό κάπου - προφανώς υπάρχει διότι κακομεταχειρίστηκαν την ΕΡΤ σαν φέουδο – πχ σαράντα κηπουροί – τους πας κάπου αλλού. Ή άλλες παραμορφώσεις, πχ όχι αποκλειστική απασχόληση. Ή διαφθορά όπως εκμετάλλευση της περιουσίας της ΕΡΤ για ίδιον όφελος. Οι αδικίες, παραμορφώσεις, τα ρουσφέτια, οι σπατάλες, όλα αυτά, πρέπει να αποκατασταθούν πάραυτα, δεν συζητιέται. Αλλά δεν πρέπει να διαλυθεί η ΕΡΤ. Ίσα – ίσα. Η δημόσια τηλεόραση, θα το ξαναπώ, είναι για όλους όχι για την πλειοψηφία.
