Ο Wilhelm Reich μας κουνάει το δάκτυλο

Μερικά βιβλία παραμένουν επίκαιρα, όσα χρόνια κι αν περάσουν. Ένα από αυτά είναι σίγουρα το "Άκου Ανθρωπάκο" του Wilhelm Reich. Περιέχει σκέψεις που έγραψε αρχικά για να κρατήσει σε εγρήγορση τον εαυτό του, αλλά αποφάσισε τελικά να εκδώσει για να ταρακουνήσει και όποιον το διαβάσει. 
Αναδημοσιεύω 3-4 αποσπάσματα από αυτό το βιβλίο για να "σπρώξω" όσους το έχουν διαβάσει να το ξαναπάρουν στα χέρια τους, αλλά και όσους δεν το έχουν διαβάσει να το αγοράσουν τώρα. Επειδή -επαναλαμβάνω- πιστεύω πως πρόκειται για ένα βιβλίο αιώνια επίκαιρο.

Άκου Ανθρωπάκο (του Wilhelm Reich)

Σε φωνάζουν Ανθρωπάκο, Κοινό Άνθρωπο. Λένε πως χάραξε η εποχή σου, η «Εποχή του Κοινού Ανθρώ­που».

Μα δεν είσαι συ που το λες, ανθρωπάκο. Το λένε εκείνοι, οι αντιπρόεδροι των μεγάλων εθνών, οι εργα­τοπατέρες, οι μετανιωμένοι γιοι των αστών, οι πολιτικοί και οι φιλόσοφοι. Σου προσφέρουν το μέλλον, μα δε ρωτούν για το παρελθόν σου.

Κι όμως, είσαι κληρονόμος ενός τρομερού παρελθό­ντος. Τούτη η κληρονομιά καίει στη χούφτα σου σα δια­μάντι φλεγόμενο. Εγώ αυτό έχω να σου πω.

Ο γιατρός, ο τσαγκάρης, ο μηχανικός ή ο εκπαιδευ­τικός, για να προκόψουν στη δουλειά τους και να κερ­δίσουν το ψωμί τους, πρέπει να γνωρίζουν τις ελλείψεις τους. Εδώ και κάμποσες δεκαετίες παίρνεις παγκοσμίως τα ηνία στα χέρια σου. Το μέλλον της ανθρωπότητας θα εξαρτηθεί από τις σκέψεις και τις πράξεις σου. Όμως, οι δάσκαλοι κι οι αφέντες σου δε σου μιλάνε για τον τρόπο που σκέφτεσαι πραγματικά. Δε σου λένε ποιος είσαι στα αλήθεια. Κανένας δεν τολμά να σε φέρει αντι­μέτωπο με τη μοναδική πραγματικότητα που έχει τη δύναμη να σε καταστήσει κύριο του πεπρωμένου σου. Εί­σαι «ελεύθερος» από μια άποψη μονάχα: ελεύθερος από την αυτοκριτική, που μπορεί να σε βοηθήσει να κουμαντάρεις τη ζωή σου.

Δε σ’ άκουσα να παραπονιέσαι ποτέ: «Με εκθειάζετε σαν το μελλοντικό αφέντη του εαυτού μου και του κό­σμου μου. Αλλά δε μου λέτε πώς γίνεται κανείς αφέντης του εαυτού του. Δε μου λέτε ποια είναι τα λάθη και τα ελαττώματά μου, πού σφάλλω στον τρόπο που σκέφτομαι και πράττω».

Επιτρέπεις στους ισχυρούς να απαιτούν τη δύναμη εν ονόματι «του ανθρωπάκου». Όμως, εσύ ο ίδιος παραμέ­νεις βουβός. Ενισχύεις τους ισχυρούς με περισσότερη δύναμη. Επιλέγεις για εκπροσώπους ανθρώπους αδύνα­μους και κακοήθεις. Τελικά διαπιστώνεις πάντα, πολύ αργά, πως σ’ έπιασαν κορόιδο.

Σε καταλαβαίνω! Κι ετούτο επειδή αντίκρισα αμέτρη­τες φορές γυμνό το κορμί και την ψυχή σου. Σε είδα δίχως τη μάσκα σου, την κομματική σου ταυτότητα ή την εθνική σου υπερηφάνεια. Γυμνό σα νεογέννητο, γυμνό σα στρατάρχη ξεβράκωτο. Σ’ άκουσα να κλαις και να οδύρεσαι. Μου μίλησες για τα προβλήματά σου, τις α­γάπες και τους πόθους σου. Σε ξέρω και σε καταλαβαί­νω. Και θα σου πω τι είσαι, ανθρωπάκο, επειδή πιστεύω πραγματικά στο τρανό σου μέλλον. Μα επειδή το μέλλον σου ανήκει, αναμφίβολα σου ανήκει, ρίξε μια ματιά στον εαυτό σου. Κοίτα τον όπως είναι πραγματικά. 'Ακου αυτό που κανένας από τους ηγέτες και τους αντιπροσώπους σου δεν τολμά να σου πει:

Είσαι «άνθρωπος μικρός, κοινός». Συλλογίσου τη δι­πλή έννοια που έχουν τούτες οι λέξεις, «μικρός» και «κοινός»...

Μην το βάζεις στα πόδια! Βρες το κουράγιο να αντι­κρίσεις τον εαυτό σου!

«Με ποιο δικαίωμα μου κάνεις κήρυγμα;» Βλέπω την ερώτηση στο τρομαγμένο βλέμμα σου. Σ’ ακούω να την ξεστομίζεις όλο αυθάδεια. Φοβάσαι να αντικρίσεις τον εαυτό σου, ανθρωπάκο. Φοβάσαι την κριτική, όσο και τη δύναμη που σου υποσχέθηκαν. Αλήθεια, πώς σκέφτε­σαι να χρησιμοποιήσεις τη δύναμή σου; Δεν ξέρεις. Φο­βάσαι και να σκεφτείς ακόμη πως μπορεί κάποια μέρα να ’σαι διαφορετικός: ελεύθερος αντί φοβισμένος, ειλι­κρινής αντί ραδιούργος, να χαίρεσαι τον έρωτα, όχι σαν τον κλέφτη μες στη νύκτα, αλλά ανοικτά, στο φως του ήλιου. Απεχθάνεσαι τον εαυτό σου, ανθρωπάκο. Αναρω­τιέσαι, «Ποιος είμαι εγώ που θα ’χω άποψη, θα κουμαντάρω τη ζωή μου και θα αποκαλώ ολάκερη την οικου­μένη δική μου;» Δίκιο έχεις. Ποιος είσαι εσύ που θα διεκδικήσεις τη ζωή σου; Ε, λοιπόν, θα σου πω ποιος είσαι.

Διαφέρεις από τον ισχυρό σε τούτο μόνο, ο ισχυρός υπήρξε κάποτε ένας πολύ μικρός ανθρωπάκος, αλλά α­νέπτυξε μια σημαντική ικανότητα. Αναγνώρισε την πο­ταπότητα και την ανεπάρκεια των σκέψεων και των πράξεών του. Κάτω από την πίεση κάποιου έργου που θεώ­ρησε σημαντικό, έμαθε να διακρίνει ότι η μικρότητα κι η ευτέλειά του απειλούσαν την ευτυχία του. Με άλλα λό­για ο ισχυρός γνωρίζει πότε και σε τι είναι ανθρωπάκος. Ο ανθρωπάκος, όμως, δε γνωρίζει ότι είναι ποταπός και φοβάται να το μάθει. Κρύβει την ποταπότητα και την ανεπάρκειά του πίσω από αυταπάτες δύναμης και μεγα­λείου, τη δύναμη και του μεγαλείου κάποιου άλλου. Είναι περήφανος για τους μεγάλους στρατηγούς του, αλ­λά όχι για τον εαυτό του. Θαυμάζει την ιδέα που δεν είχε κι όχι εκείνη που είχε. Όσο λιγότερο καταλαβαίνει κάτι, τόσο περισσότερο πιστεύει σ’ αυτό. Κι όσο καλύτε­ρα αντιλαμβάνεται μια ιδέα, τόσο η πίστη του σ’ αυτήν κλονίζεται.

………………………………..

Άκου, ανθρωπάκο! Κάθε μικρόψυχη κατεργαριά σου υπογραμμίζει την αθλιότητα της ανθρώπινης ζωής. Κάθε μικρόψυχη πράξη σου μειώνει την ελπίδα να βελτιώσεις, έστω κι ελάχιστα, τη θέση σου. Κι αυτό προκαλεί θλίψη, ανθρωπάκο, βαθιά θλίψη που ραγίζει την καρδιά. Για να ξορκίσεις τούτη ακριβώς τη θλίψη, κάνεις ανόητα αστειάκια. Κι αυτό το αποκαλείς «αίσθηση του χιούμορ».

Ακούς ένα ανέκδοτο για τον εαυτό σου και γελάς μαζί με τους άλλους. Μα δε γελάς γιατί εκτιμάς το αστείο που γίνεται σε βάρος σου. Γελάς με τον ανθρωπάκο, δίχως να υποπτεύεσαι ότι γελάς με τον εαυτό σου, ότι το αστείο γίνεται σε βάρος σου. Κανένα από τα εκατομμύρια ανθρωπάκια δε συνειδητοποιούν πως το αστείο γίνεται σε βάρος τους. Αλήθεια, γιατί γελούν μαζί σου αιώνες τώρα, τόσο ξεκαρδιστικά, τόσο ανοικτά, με τόση κακεντρέχεια; Παρατήρησες πόσο γελοίο παρουσιάζουν τον κοινό άνθρωπο οι ταινίες του κινηματογράφου;

Θα σου πω γιατί γελούν μαζί σου, ανθρωπάκο, επειδή σε παίρνω στα σοβαρά, πολύ στα σοβαρά.

Το σκεπτικό σου πάντα χάνει την ουσία. Μου θυμίζεις δεινό σκοπευτή που σκόπιμα χάνει το κέντρο του στόχου, από καπρίτσιο.

………………………………………..

Αλλά και με τους «οικονομικούς παράγοντές» σου, τι κατάφερες; Ένας μεγάλος και σοφός άνθρωπος αφιέρωσε όλη του τη ζωή για να σε διδάξει πως σαν θέλεις να πετύχεις κάτι στη ζωή σου, πρέπει να βελτιώσεις την οικονομία. Πως ένας λαός που λιμοκτονεί δεν μπορεί να δημιουργήσει πολιτισμό, αλλά πρέπει να αναπτυχθούν παράλληλα όλοι οι τομείς της ζωής. Πως πρέπει να απαλλάξεις την κοινωνία σου από κάθε είδους καταδυναστεύσεις. Στην προσπάθειά του να σε διαφωτίσει ο πραγματικά μεγάλος εκείνος άνθρωπος, έκανε δυο σφάλματα. Πίστεψε πως όταν θα αποκτούσες την ελευθερία σου, θα ήσουν ικανός να τη διαχειριστείς και να τη διασφαλίσεις. Το δεύτερο λάθος του ήταν που ανακήρυξε εσένα, τον προλετάριο, δικτάτορα.

Κι εσύ ανθρωπάκο, τι έκανες, με την τεράστια πνευματική κληρονομιά που σου άφησε εκείνος ο μεγάλος άνθρωπος; Σου έδωσε υψηλές, μεγαλεπήβολες ιδέες, μα εσύ κράτησες μόνο μια βαρύγδουπη λέξη: δικτατορία! Απ’ όλη εκείνη τη γενναιόδωρη συνεισφορά μιας τρανής, ζεστής καρδιάς... μόνο μια λέξη απέμεινε: δικτατορία! Όλα τα άλλα τα πέταξες στα σκουπίδια -ελευθερία, σεβασμό για την αλήθεια, απελευθέρωση από την οικονομική δουλεία, μεθοδικότητα, εποικοδομητική σκέψη. Μόνο μια άστοχη, αν και καλοπροαίρετη, λέξη σού ’μείνε: δικτατορία!

Από τούτη τη μικρή γκάφα που έκανε ένας άνθρωπος σοφός, εσύ έχτισες ένα κολοσσιαίο σύστημα γεμάτο ψέματα, διώξεις, βασανιστήρια, φυλακές, δήμιους, μυστική αστυνομία, καταδότες και χαφιέδες, στολές, στρατάρχες και μετάλλια. Όλα τα υπόλοιπα τα πέταξες στα σκουπίδια. Καταλαβαίνεις τώρα τι είσαι, ανθρωπάκο; Όχι ακόμα; Ωραία, λοιπόν, ας κάνουμε μια προσπάθεια ακόμα. Μπέρδεψες τους «οικονομικούς παράγοντες» που αφορούν την ευημερία σου στη ζωή και τον έρωτα με τους «μηχανισμούς»• την απελευθέρωση του ανθρώπου με «το μεγαλείο του κράτους»• την προθυμία να θυσιάζεται κανείς για μεγάλους σκοπούς με την ανεγκέφαλη, βλακώδη «κομματική πειθαρχία»• την αφύπνιση των εκατομμυρίων με τις στρατιωτικές παρελάσεις- τη σεξουαλική απελευθέρωση με τον αχαλίνωτο βιασμό των γυναικών, όταν ήρθες στη Γερμανία- την εξάλειψη της φτώχειας με την εξόντωση των φτωχών, των αδύναμων και των αβοήθητων την παιδεία με την «εκτροφή πατριωτών»• τον οικογενειακό προγραμματισμό με τα μετάλλια «για τις πολύτεκνες μητέρες». Αλήθεια, μήπως έπεσες ο ίδιος θύμα τούτης της τελευταίας ιδέας σου;

…………………………………..

Νομίζεις πως ο σκοπός αγιάζει τα μέσα, ακόμα και τα πιο πρόστυχα. Κι εγώ σου λέω: Ο σκοπός είναι ίδιος με τα μέσα που χρησιμοποιείς για να τον φτάσεις. Κάθε σημερινό σου βήμα είναι η αυριανή ζωή σου. Οι υψηλοί στόχοι δεν επιτυγχάνονται με πρόστυχα μέσα. Το ’χεις αποδείξει ο ίδιος, σε κάθε κοινωνική σου εξέγερση. Η σκληρότητα κι η απανθρωπιά των μέσων σε κάνουν σκληρό κι απάνθρωπο και τον τελικό σκοπό ανέφικτο.

Σε ακούω να ρωτάς: «Πώς, λοιπόν, θα πετύχω το σκοπό μου, είτε είναι η χριστιανική αγάπη, ο σοσιαλισμός ή η αμερικανική δημοκρατία;» Η χριστιανική αγάπη, ο σοσιαλισμός και η αμερικανική δημοκρατία σου είναι οι καθημερινές σου πράξεις, ο τρόπος που σκέφτεσαι ολημερίς, το αγκάλιασμα του συντρόφου της ζωής σου και η αγάπη που τρέφεις για το παιδί σου. Είναι η κοινωνικά υπεύθυνη στάση με την οποία αντιμετωπίζεις τη δουλειά σου και η απόφασή σου να μη μοιάσεις στους καταπιεστές της ζωής, που τόσο μισείς.

Όμως εσύ, ανθρωπάκο, καταχράσαι την ελευθερία που σου παρέχουν οι δημοκρατικοί θεσμοί. Βάζεις τα δυνατά σου να τους καταστρέφεις, αντί να τους καλλιεργείς για να ριζώσουν βαθιά στην καθημερινότητά σου......