BRICS: Έρχεται το αντίπαλον δέος για ΔΝΤ και Παγκόσμια Τράπεζα! (του Λεωνίδα Βατικιώτη)

Η δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα φαίνεται ότι μέλλει να αλλάξει πολλά στους συσχετισμούς δυνάμεων που είχαν διαμορφωθεί μέχρι πρόσφατα.
Μια νέα υπερδύναμη δείχνει να αναδύεται, αυτή των BRICS, και το πρώτο βήμα για την εδραίωσή τους ως ισότιμων αντιπάλων των ΗΠΑ, Ε.Ε. και Ιαπωνίας είναι η ανακοίνωση για τη δημιουργία εκ μέρους τους μιας αναπτυξιακής Τράπεζας.
Αυτή τη φορά το ΔΝΤ - που τόσα δεινά έχει προκαλέσει στις χώρες που έχει προσφέρει τη "βοήθειά" του - φαίνεται να βρίσκει έναν υπολογίσιμο αντίπαλο. Και όχι μόνο το ΔΝΤ, αλλά και η Παγκόσμια Τράπεζα, οπωσδήποτε.
Το σίγουρο είναι ότι η εικόνα που θα παρουσιάζει η παγκόσμια οικονομία στο τέλος της δεκαετίας που διανύουμε δεν θα έχει πολλές ομοιότητες με την εικόνα της στην αρχή της δεκαετίας.
Το παρακάτω άρθρο του Λεωνίδα Βατικιώτη μας παρουσιάζει με εμπεριστατωμένο τρόπο την αύξηση επιρροής των BRICS, καθώς και τα σχέδιά τους για το μέλλον. 

BRICS εναντίον... όλων

Έρχεται το αντίπαλον δέος ΔΝΤ και Παγκόσμιας Τράπεζας!

(του Λεωνίδα Βατικιώτη)  

Το μονοπώλιο της Παγκόσμιας Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου εμφανίζει τριγμούς! Η ανακοίνωση των ηγετών της Βραζιλίας, της Ρωσίας, της Ινδίας, της Κίνας και της Νότιας Αφρικής, στις 26 Μαρτίου 2013, από την πόλη Ντέρμπαν της χώρας του Νέλσον Μαντέλα για τη δημιουργία μιας αναπτυξιακής τράπεζας τάραξε τα νερά. Κι αυτό διότι για πρώτη φορά τα «δίδυμα του Μπρέττον Γουντς» (όπως αποκαλούνται το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα που δημιουργήθηκαν στις ΗΠΑ το 1944, για να εγγυηθούν την παγκόσμια χρηματοοικονομική σταθερότητα) δέχονται μια τόσο σοβαρή πρόκληση από πέντε χώρες, οι οποίες διαθέτουν άπειρη ρευστότητα, που μπορεί να ανταγωνιστεί τις πηγές πλούτου της Δύσης και της λεγόμενης «Αγίας Τριάδας»: ΗΠΑ, ΕΕ και Ιαπωνίας.

Σημαντικές λεπτομέρειες δεν δόθηκαν στη δημοσιότητα για τη δράση ή τη δομή της. Αυτό που ανακοινώθηκε είναι ότι η νέα αναπτυξιακή τράπεζα θα αναλάβει δράση το 2015 και θα ξεκινήσει με ένα κεφάλαιο ύψους 100 δισ. δολαρίων, με τη συνδρομή της Κίνας να ανέρχεται στα 41 δισ. δολάρια, τη Ρωσία, τη Βραζιλία και την Ινδία να συνεισφέρουν από 18 δισ., και τη Νότια Αφρική που εντάχθηκε στο «κλαμπ» μόλις το 2011, δύο χρόνια δηλαδή μετά τη συγκρότησή του, να συμβάλλει με 5 δισ. δολάρια.

Νέα αναπτυξιακή τράπεζα

Δεν είναι η πρώτη φορά με την αναπτυξιακή τράπεζα των BRICS που αμφισβητείται ειδικά η παντοκρατορία της Παγκόσμιας Τράπεζας. Κι άλλες φορές στο παρελθόν, στο πλαίσιο περιφερειακών ολοκληρώσεων, έχει επιχειρηθεί η δημιουργία χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων με αρμοδιότητες που σχετίζονται με εκείνες των «διδύμων του Μπρέττον Γουντς». Οι πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι δύο - η μία στην Ασία και η άλλη στη Λατινική Αμερική.

Η πρώτη, μάλιστα, με την επωνυμία Πολυμερής Πρωτοβουλία Τσιανγκ Μάι (CMIM), στο πλαίσιο του ASEAN+3, συμφώνησε τον Μάιο του 2012 να διπλασιάσει το ενεργητικό της, κάνοντας έτσι σαφή την πρόθεση επέκτασης της ακτίνας δράσης της. Στην αμερικανική υπο-ήπειρο, η Τράπεζα του Νότου (Banco del Sur) έχει ως στόχο να αποτελέσει τον χρηματοδοτικό βραχίονα των προσπαθειών ολοκλήρωσης της Λατινικής Αμερικής, δίνοντας έτσι υλική υπόσταση στο όραμα του Σιμόν Μπολιβάρ. Η ίδρυσή της ανακοινώθηκε για πρώτη φορά το 2007, ενώ επίσημα συμφωνήθηκε το 2009 μεταξύ τεσσάρων κρατών: της Βενεζουέλας, της Αργεντινής, του Ισημερινού και της Βολιβίας. Έκτοτε προστέθηκε η Ουρουγουάη, που εντάχθηκε επίσημα τον Μάρτιο του 2012, ενώ η συμμετοχή της Βραζιλίας έχει «κολλήσει» στη Βουλή. Η δε κατ’ αρχήν συμφωνία της Παραγουάης να πάρει μέρος έμεινε μετέωρη μετά την απομάκρυνση του προέδρου Φερνάρντο Λούγκο, τον Ιούνιο του 2012.

Η τύχη της Τράπεζας του Νότου και όλα τα συγγενή σχέδια ενοποίησης της Λατινικής Αμερικής, σε μια κατεύθυνση εμφανώς συγκρουσιακή ως προς την Ουάσινγκτον, είναι αβέβαιη και θα εξαρτηθεί σημαντικά από την πορεία που θα ακολουθήσει η Βενεζουέλα μετά τον θάνατο του Ούγκο Τσάβες. Το δε εκλογικό αποτέλεσμα της Κυριακής της 14ης Απριλίου, όταν ο Νικολάς Μαδούρο κέρδισε τις εκλογές έναντι του συντηρητικού υποψήφιου Ενρίκε Καπρίλες. με μια ανέλπιστα μικρή διαφορά μόλις 50,6% (διαψεύδοντας τις δημοσκοπήσεις που προδίκαζαν διαφορά ακόμη και 20 ποσοστιαίων μονάδων), προσγείωσε απότομα τις ελπίδες για μια ομαλή συνέχεια του πειράματος του Τσαβισμού στη μετα-Τσάβες περίοδο.

Το καινούργιο, ωστόσο, που εισάγει η επενδυτική τράπεζα των BRICS, σε σχέση με τα δύο προαναφερθέντα εγχειρήματα που μπορούν να επαίρονται ότι έκαναν την αρχή στην αμφισβήτηση του Δυτικού μονοπωλίου, αφορά: πρώτον, τη γεωγραφική έκταση, δεύτερο το... αμέτρητο βάθος των ρευστών διαθεσίμων και, τρίτο και σημαντικότερο, τον δομικό χαρακτήρα των αλλαγών, που συμπυκνώνονται στην πρόταση που διατυπώθηκε στη Σύνοδο των πέντε ηγετών.

Συγκεκριμένα, τόσο η ασιατική όσο και η λατινοαμερικανική επενδυτική τράπεζα έχουν ασφυκτικά περιορισμένους ορίζοντες σε ένα μικρό τμήμα του κόσμου, αντίθετα προφανώς με την Παγκόσμια Τράπεζα που δανειοδοτεί προγράμματα από τα υψίπεδα των Άνδεων μέχρι τα Βαλκάνια, τη Μέση Ανατολή και την Κεντρική Ασία. Αμφισβητούν, επομένως, τους κορυφαίους Δυτικούς χρηματοδοτικούς οργανισμούς όχι όμως σε πλανητική κλίμακα. Μόνο στο στενό πλαίσιο της ηπείρου τους. Επιπλέον, οι πιστώσεις που μπορούν να χορηγήσουν είναι εξίσου περιορισμένες. Κατά συνέπεια, τώρα, η αναπτυξιακή τράπεζα των BRICS συνιστά μια αναβάθμιση των προσπαθειών απεξάρτησης των κρατών του κόσμου από τον θανάσιμο εναγκαλισμό του ΔΝΤ και της ΠΤ και, επομένως, μια κλιμάκωση των απειλών που δέχονται οι δύο αυτοί οργανισμοί.

Τέλος, παρότι ακόμη δεν έχει πάρει την οριστική της μορφή, η επενδυτική τράπεζα των BRICS εκφράζει βαθύτερες δομικές αλλαγές που έχουν συμβεί στην Παγκόσμια Οικονομία. Γενικό τους γνώρισμα είναι η αποδυνάμωση της επιρροής του λεγόμενου Δυτικού κόσμου και η αναβάθμιση της ισχύος των λεγάμενων «αναπτυσσόμενων χωρών», με αιχμή του δόρατος τις πέντε αυτές χώρες που πλέον παράγουν το 21% του παγκόσμιου ΑΕΠ, όταν μόλις πριν 15 χρόνια παρήγαγαν το 7% (τριπλασιάστηκε δηλαδή η συμμετοχή τους στην Παγκόσμια Οικονομία σε μιάμιση δεκαετία), ενώ εκτιμάται ότι το 2027 θα ξεπεράσουν την παραγωγή του G7. Δηλαδή των επτά πλουσιότερων χωρών του πλανήτη: ΗΠΑ, Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ιαπωνία και Καναδά. Εν ολίγοις, πρόκειται για αλλαγές που έχουν ένα δομικό, μη αντιστρεπτό χαρακτήρα, ως αποτέλεσμα της ραγδαίας μεγέθυνσης του ΑΕΠ τους, και δεν επηρεάζονται σε τόσο σημαντικό βαθμό από τον ρόλο των ηγετών.

Ο κατακερματισμός της Παγκόσμιας Οικονομίας υπογραμμίστηκε πολύ πρόσφατα και από τη γενική διευθύντρια του ΔΝΤ, Κριστίν Λαγκάρντ. Συγκεκριμένα, λίγες μέρες πριν την ετήσια ανοιξιάτικη Σύνοδο του παγκόσμιου οργανισμού (που, παρά τα περί του αντιθέτου θρυλλούμενα -όρα «το ΔΝΤ έχει αλλάξει»-, εξακολουθεί να είναι ταυτισμένο με την εξαθλίωση των φτωχών, τη διάσωση των τραπεζών και την προώθηση της νεοφιλελεύθερης ατζέντας), η διάδοχος του Ντομινίκ Στρος Καν επεσήμανε τους κινδύνους για την ανάκαμψη της Παγκόσμιας Οικονομίας εξαιτίας της... τριχοτόμησής της.

Με βάση τις εκτιμήσεις του ΔΝΤ, η Παγκόσμια Οικονομία κινείται με τρεις διαφορετικές ταχύτητες. Η μεγαλύτερη ταχύτητα παρατηρείται στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Αμέσως χαμηλότερα βρίσκονται μόνες τους οι ΗΠΑ που αναρρώνουν από την κρίση, ενώ στην κατώτερη κλίμακα βρίσκονται η Ιαπωνία και η Ευρωζώνη που εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν πρόβλημα. Και αν η Ιαπωνία, με την αλλαγή του διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας και τον στόχο επίτευξης πληθωρισμού στο 2% τα επόμενα δύο χρόνια έχει κάπου να ελπίζει, η Ευρωζώνη δεν έχει να προσδοκά τίποτε. Σε τέτοιο βαθμό, ώστε η ναυαρχίδα του βρετανικού οικονομικού Τύπου, οι Financial Times, να γράφουν στο σημείωμα της σύνταξης στις 13 Απριλίου, με αφορμή τις δηλώσεις Λαγκάρντ, ότι «καθώς οι άλλες χώρες ανεβάζουν ταχύτητα, υπάρχει κίνδυνος το ρημαδιασμένο ποδήλατο της Ευρωζώνης να συνεχίσει να βρίσκεται πίσω από την υπόλοιπη ομάδα».

Γιατί τώρα η νέα τράπεζα;

Σημασία, ωστόσο, έχει πως την ίδια σπουδή που επιδεικνύουν οι λεγόμενες αναπτυσσόμενες χώρες και, εν προκειμένω, οι BRICS να συντονίσουν το βήμα τους ώστε να διεκδικήσουν μια καλύτερη θέση στον παγκόσμιο ανταγωνισμό, εμφανίζουν και οι ανεπτυγμένες. Δεν περνάει, για παράδειγμα, απαρατήρητη η προσπάθεια ΗΠΑ και ΕΕ να υπογράψουν μια συμφωνία που θα διευκολύνει το ελεύθερο εμπόριο και τις επενδύσεις, με απώτερο στόχο να έλθουν ακόμη πιο κοντά σε οικονομικό επίπεδο. Δηλαδή να γεφυρώσουν τις εμπορικές διαφορές που ενίοτε οδηγούν και σε εμπορικούς πολέμους (όπως συμβαίνει, για παράδειγμα, συχνά-πυκνά με τα αγροτικά προϊόντα, τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και τον αεροναυπηγικό κλάδο), ώστε να αντιμετωπίσουν τον αναδυόμενο εχθρό, που δεν είναι άλλος από την «πρώτη ταχύτητα», με βάση την ορολογία της Κριστίν Λαγκάρντ.

Άλλωστε, υπάρχουν σημαντικά περιθώρια περαιτέρω βελτίωσης. Με βάση τις πιο πρόσφατες στατιστικές που αφορούν το 2009 (Eurostat Pocket Book, Key figures on Europe 2012), μόλις το 11,8% των συνολικών εξαγωγών των 27 χωρών της ΕΕ οδεύει στις ΗΠΑ, ενώ οι ΗΠΑ στέλνουν στην ΕΕ μόνο το 17,1% των εξαγωγών τους. Από την άλλη. οι ΗΠΑ είναι ο νούμερο ένα προσανατολισμός των ευρωπαϊκών Άμεσων Ξένων Επενδύσεων, ενώ από τις ΗΠΑ έρχονται οι περισσότερες Άμεσες Ξένες Επενδύσεις στην ΕE.

Ουάσινγκτον και Βρυξέλλες δεν δίνουν τα χέρια μόνο για να αναβαθμίσουν τις σχέσεις τους, αλλά και για να περιορίσουν την αυξανόμενη επιρροή των BR1CS. Ο χρόνος που επέλεξαν, για παράδειγμα, οι ηγέτες των πέντε χωρών να ανακοινώσουν τη δημιουργία της αναπτυξιακής τράπεζας δεν είναι καθόλου άσχετος με την απαράδεκτη κωλυσιεργία που επιδεικνύουν οι ΗΠΑ στο να επικυρώσουν στο Κογκρέσο τις μεταρρυθμίσεις που συμφωνήθηκαν το 2010 μεταξύ των 188 κρατών που συμμετέχουν στο ΔΝΤ και αφορούν δύο μέτρα: Πρώτον, τον διπλασιασμό των κεφαλαίων του ΔΝΤ για να φτάσουν στα 755 δισ. δολάρια, έτσι ώστε να μπορεί να αντιμετωπίσει μια οικονομική κρίση παρέχοντας άμεσα ρευστότητα, όπως είναι ο σκοπός της ύπαρξής του με βάση το καταστατικό του. Δεύτερον, την αναβάθμιση της θέσης των αναπτυσσόμενων χωρών, έτσι ώστε στα κέντρα αποφάσεων του ΔΝΤ να βαραίνει περισσότερο ο λόγος τους, χωρίς φυσικά να χάνουν οι αναπτυγμένες χώρες την πρωτοκαθεδρία της οποίας χαίρουν. Η ίδια ανισότητα επικρατεί και στην Παγκόσμια Τράπεζα όπου, ακόμη και μετά τις μεταρρυθμίσεις που αναμένονταν να ψηφισθούν τον Απρίλιο, οι πλούσιες χώρες θα είχαν το 60% των ψήφων. Απόλυτη πλειοψηφία, δηλαδή, και βάλε.

Σε αυτές τις αψιμαχίες πρέπει να προστεθούν και τα συνεχή διπλωματικά επεισόδια, στο επίπεδο του γεωπολιτικού ανταγωνισμού, που ξεκινούν από τις απειλές της Ουάσινγκτον προς το Πεκίνο με αφορμή την ένταση στην κορεατική χερσόνησο και καταλήγουν στο πλήγμα που κατάφερε η Γερμανία στη Ρωσία με αφορμή την κατάσχεση των καταθέσεων στις κυπριακές τράπεζες. Η γεωπολιτική διάσταση του ευρωπλιάτσικου στις κυπριακές τράπεζες διατυπώθηκε με τον μεγαλύτερο κυνισμό από την πρώτη κιόλας σελίδα της International Herald Tribune στις 26 Μαρτίου, μία μόλις μέρα δηλαδή μετά την καταστροφική απόφαση του Συμβουλίου Υπουργών Οικονομικών της Ευρωζώνης.

Έγραφε συγκεκριμένα η αμερικανική εφημερίδα, φέρνοντας στην επιφάνεια το μένος των Ευρωπαίων κατά της Λευκωσίας: «Η κυπριακή κρίση περιλάμβανε, επίσης, πιο ειδικά γεωστρατηγικά θέματα, με τον ρόλο τον ρωσικού χρήματος, αυτού που ξεπλένεται αλλά και όχι μόνο, να τελεί υπό σοβαρή εξέταση. Οι αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για παράδειγμα, σε ιδιωτικές συζητήσεις αναφέρονται στην έντονη καχυποψία τους ότι έγγραφα με τις θέσεις της ΕΕ στο πλαίσιο διαπραγματεύσεων με τη Ρωσία καταλήγουν κανονικά από την Κύπρο στη Μόσχα. Οι ευρωπαϊκές χώρες που ανήκουν στο ΝΑΤΟ είναι επίσης δυσαρεστημένες με τη χαλαρότητα, με την οποία η Κύπρος αντιμετωπίζει τους Ρώσους κατασκόπους»!

Πώς να μην τραβούν μετά οι χώρες που ανήκουν στην ομάδα των BRICS τις δικές τους κόκκινες γραμμές από τη Δύση, ανακοινώνοντας ακόμη και τη λειτουργία δικής τους αναπτυξιακής τράπεζας.

Πλήγμα σε δολάριο και ευρώ

Ωστόσο, παρότι οι πέντε αυτές χώρες εμφανίζονται να έχουν ένα ενιαίο μέτωπο εναντίον των πλούσιων κρατών που ιστορικά ηγούνταν της Παγκόσμιας Οικονομίας, δεν είναι καθόλου αμελητέες οι διαφορές και οι αντιθέσεις στο εσωτερικό τους. Παρότι, μάλιστα, οι οικονομικές σχέσεις μεταξύ τους αναπτύσσονται ραγδαία. Το 2002, για παράδειγμα, οι εμπορικές σχέσεις μεταξύ αυτών των πέντε χωρών ανέρχονταν σε 27,3 δισ. δολάρια, για να φτάσουν το 2012 στα 282 δισ. δολάρια - με λίγα λόγια, δεκαπλασιάστηκαν μέσα σε δέκα χρόνια, ενώ προβλέπεται πως το 2015 θα έχουν φτάσει τα 500 δισ. δολάρια (σχεδόν διπλάσια από πέρυσι). Οι αντιθέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ των BRICS έχουν στη βάση τους τις τεράστιες αποκλίσεις που εμφανίζουν τα θεμελιώδη οικονομικά τους μεγέθη. Για παράδειγμα, η Οικονομία της Κίνας είναι 20 φορές μεγαλύτερη από εκείνη της Νότιας Αφρικής και 4 φορές μεγαλύτερη από την Οικονομία της Ινδίας ή της Ρωσίας. Ενώ δεν λείπουν και μίνι εμπορικοί πόλεμοι μεταξύ τους.

Για παράδειγμα, οι Financial Times ανέφεραν στις 26 Μαρτίου ότι "οι τέσσερις μεγαλύτερες αυτοκινητοβιομηχανίες στη Βραζιλία - Fiat, Volkswagen, General Motors και Ford - κέρδισαν το 2011 μια αναστολή από τον ανταγωνισμό των φθηνών ασιατικών εισαγωγών. Οι φόροι στην κατανάλωση αυξήθηκαν ακόμη και 30% για τα αυτοκίνητα που περιελάμβαναν ντόπια εργασία κάτω από ένα επίπεδο, σταματώντας έτσι τους Κινέζους και Κορεάτες παραγωγούς στην αποβάθρα»! Αντιμετωπίστηκαν, με άλλα λόγια, οι κινεζικές εισαγωγές σαν να ήταν μίας οποιοσδήποτε άλλης χώρας, ανεξαρτήτως των βημάτων που γίνονται μεταξύ Βραζιλίας και Κίνας να χρησιμοποιούν τα εθνικά τους νομίσματα στις μεταξύ τους εμπορικές σχέσεις, εγκαταλείποντας το δολάριο που αποτελεί το διεθνές μέσο διεκπεραίωσης των εμπορικών συναλλαγών. Μια τέτοια συμφωνία υπογράφηκε και τώρα στη Νότια Αφρική, συγκεντρώνοντας το ενδιαφέρον του διεθνούς Τύπου.

Ο ανερχόμενος δυναμισμός των BRICS δεν αμφισβητεί μόνο τη σημασία του δολαρίου στις διεθνείς συναλλαγές. Εξίσου βλαπτικός αποδεικνύεται και για το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα. Με βάση στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα το ΔΝΤ, τις μέρες που διεξαγόταν η πέμπτη Σύνοδος των Ηγετών των BRICS το 2012, οι Κεντρικές Τράπεζες των πέντε αυτών χωρών (με συναλλαγματικά αποθέματα που ανέρχονται σε 4,4 τρισ. δολάρια) πούλησαν συναλλαγματικά αποθέματα σε ευρώ ύψους 45 δισ., που αντιστοιχούν σε μείωση των θέσεών τους στο κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα της τάξης του 8%. Ως αποτέλεσμα. οι τοποθετήσεις τους σε ευρώ ανέρχονται πλέον στο επίπεδο του 24% του συνόλου, που είναι το χαμηλότερο επίπεδο από το 2002, όταν κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το ευρώ και άρχισε να διεκδικεί τη δική του θέση στα χαρτοφυλάκια επενδύσεων σε ξένο νόμισμα.

Η Βραζιλία, η Ρωσία, η Ινδία, η Κίνα και η Νότια Αφρική πλήττονται από την οικονομική πολιτική που ακολουθεί η λεγάμενη Αγία Τριάδα κατά πολλούς τρόπους, όχι τόσο εμφανείς και άμεσους, αυξάνοντας έτσι τους λόγους που επιβάλλουν την ανάγκη μιας δικής τους αυτοτελούς παρουσίας, ακόμη και σε ανταγωνισμό με τη Δύση, όπως αυτή που επιχειρείται με την αναπτυξιακή τράπεζα. Για παράδειγμα, ελάχιστες ήταν οι αναφορές στον διεθνή Τύπο για τις ευθύνες της Ιαπωνίας και των ΗΠΑ στην πρόσφατη υποβάθμιση της Κίνας από τον αμερικανικό Οίκο Αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας Fitch.

Το πρόβλημα με την Κίνα αυτή τη στιγμή είναι πως έχει συγκεντρώσει ένα βουνό συναλλαγματικών αποθεμάτων, ύψους 3,44 τρισ. δολαρίων, που πλησιάζει την Οικονομία της Γερμανίας. Όμως πίσω από την ορμητική εισροή ανεπιθύμητων κεφαλαίων που κορυφώθηκε το πρώτο τρίμηνο του έτους, βρίσκονται τα προγράμματα αγοράς ομολόγων που εφαρμόζουν οι Κεντρικές Τράπεζες των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας, προκαλώντας μια πλημμυρίδα ρευστού που ξεβράζεται σε όλο τον κόσμο. Επομένως, όσο σοβαρή και βάσιμη κι αν είναι η ανησυχία για την απότομη αύξηση των χρεών που παρατηρείται στην Κίνα, με άμεσους υπαίτιους τον σκιώδη τραπεζικό τομέα και τους δήμους από κοινού με τις περιφερειακές διοικήσεις, άλλο τόσο άμοιρη ευθυνών είναι η Τράπεζα του Λαού, όπως ονομάζεται η Κεντρική Τράπεζα της Κίνας.

Η έκρηξη τον συνολικού χρέους, δηλαδή (δημόσιου και ιδιωτικού), στο 198% του ΑΕΠ από 129% στα τέλη του 2008, είναι το τίμημα που Πληρώνει το Πεκίνο για το άνοιγμα της Οικονομίας του. Αναγνωρίζοντας, δε, πως δεν μπορεί να το αποτρέψει, έρχεται και το Πεκίνο με τη σειρά του να ασκήσει τη διαβρωτική του επίδραση σε άλλες, μικρότερες χώρες. Αυτό ακριβώς είναι και το ζητούμενο για την Κίνα μέσα από τη δημιουργία μιας επενδυτικής τράπεζας: Η επέκταση της επιρροής της και σε άλλες χώρες.

Μέσο επέκτασης της Κίνας

Ήδη η διείσδυση του ασιατικού γίγαντα στην Αφρική και τη Λατινική Αμερική είναι εντυπωσιακή. Καθ’οδόν για τη Νότιο Αφρική, ο Κινέζος πρόεδρος Χι Ζινπίνγκ επισκέφθηκε την Τανζανία, όπου υπέγραψε μια συμφωνία μαμούθ για την κατασκευή ενός μεγάλου λιμανιού και μιας βιομηχανικής ζώνης, το ύψος της οποίας εκτιμάται σε 10 δισ. δολάρια! Στην ομιλία που εκφώνησε από ένα συνεδριακό κέντρο (κινέζικης κατασκευής) στο Νταρ ες Σαλάμ, υποσχέθηκε πως την επόμενη τριετία η χώρα του θα χορηγήσει δάνεια ύφους 20 δισ. δολαρίων μόνο στην Αφρική. Περιττό να πούμε πως η κριτική που ήδη ασκείται απέναντι στην Κίνα είναι σοβαρή, καθώς κατηγορείται για επαναφορά των πιο άνισων και εκμεταλλευτικών οικονομικών σχέσεων που τυπικά καταργήθηκαν. «Η Κίνα παίρνει από μας βασικά προϊόντα και μας πουλάει βιομηχανικά. Αυτή ήταν η ουσία της αποικιοκρατίας», δήλωνε αγανακτισμένος στους Financial Times ο πρόεδρος της Κεντρικής Τράπεζας της Νιγηρίας, εκφράζοντας την απροθυμία της οικονομικής ελίτ της Αφρικής να δεχθεί την οικονομική εισβολή της Κίνας, όπως εκφράζεται με τη συνεχή αύξηση της αξίας του διμερούς εμπορίου που πέρυσι έφτασε τα 198 δισ. δολάρια.

Η ίδια κατάσταση εκφράζεται και στη Λατινική Αμερική, όπου από το 2008 η Κίνα έχει μετατραπεί στον μεγαλύτερο δανειστή της περιοχής, με αποτέλεσμα το Πεκίνο να καλύψει το κενό που άφησε πίσω της η Ουάσινγκτον, λόγω της όξυνσης που επήλθε μετά την άνοδο στην εξουσία μιας σειράς αριστερών κυβερνήσεων. Σύμφωνα με την Guardian Weekly στις 5 Απριλίου, η Κίνα «το 2010 προσέφερε υπό τη μορφή δανείων 37 δισ. δολάρια - περισσότερα από την Παγκόσμια Τράπεζα, τη Δι-αμερικανική Τράπεζα και την τράπεζα Εισαγωγών Εξαγωγών των ΗΠΑ από κοινού. Τα περισσότερα από αυτά έχουν πάει στους μεγαλύτερους εξαγωγείς - Βενεζουέλα, Βραζιλία, Αργεντινή και Ισημερινό - για εξορύξεις ή υποδομές μεταφορών». Το αποτέλεσμα αυτών των δανείων ήταν αρχικά να αυξηθεί κατακόρυφα το εμπόριο μεταξύ Κίνας και Λατινικής Αμερικής που, ενώ η αξία του το 2000 ήταν 10 δισ. δολάρια, το 2011 εκτινάχθηκε στα 241 δισ.

Επιπλέον, αποτελεί κοινή παραδοχή πλέον ότι, αν η Λατινική Αμερική έμεινε σχεδόν εντελώς ανεπηρέαστη από την κρίση των στεγαστικών δανείων στις ΗΠΑ το 2008, αυτό συνέβη λόγω της εισροής κεφαλαίων από την Κίνα. Αυτό ήταν το βραχυπρόθεσμο οικονομικό όφελος που είχε η Λατινική Αμερική από την κινέζικη εισβολή, που πλέον περιγράφεται στην βιβλιογραφία ως «αγώνας δρόμου για ό,τι απέμεινε». Μακροπρόθεσμα, ωστόσο, τα οφέλη είναι πολύ αμφισβητούμενα, καθώς σε πολλές χώρες της περιοχής, όπως για παράδειγμα στον Ισημερινό, παρθένα δάση του Αμαζονίου έχουν αποψιλωθεί προς όφελος των σχεδίων εξόρυξης Κινέζων επενδυτών. Από αυτόν τον απολογισμό της κινέζικης πλημμυρίδας ρευστού δεν μπορεί να λείπει η υλική δυνατότητα που δόθηκε σε πολλές αριστερές κυβερνήσεις να χρηματοδοτήσουν προγράμματα καταπολέμησης της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, εξασφαλίζοντας την κοινωνική συνοχή.

Η δημιουργία της επενδυτικής τράπεζας των BRICS θα δώσει νέα πνοή στα σχέδια επέκτασης της οικονομικής επιρροής της Κίνας και των άλλων χωρών. Γιατί η αυτοτελής τους παρουσία στη διεθνή Οικονομία έχει διττό χαρακτήρα. Από τη μια αμυντικό, καθώς επιχειρούν να δημιουργήσουν αναχώματα στη βιτριολική επιρροή θεσμών, όπως το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα, που κατά κοινή ομολογία αποτελούν και μέσα επέκτασης της αμερικανικής πολιτικής επιρροής. Υπό αυτό το πρίσμα, η επιρροή των γνωστών μεγάλων δυνάμεων εξισορροπείται, μιας και αποκτά σημαντικά αντίβαρα. Από την άλλη, ο χαρακτήρας του νέου, υπό δημιουργία χρηματοπιστωτικού κέντρου θα είναι επιθετικός, γιατί ανεξάρτητα κράτη θα αναγκάζονται να προσφύγουν στις πιστώσεις του, προκειμένου να κατασκευάσουν τις αναγκαίες υποδομές, υποθηκεύοντας έτσι την οικονομική τους ανεξαρτησία και τη δική τους βιομηχανική ανάπτυξη. Αυτά τα κράτη, ενδεχομένως, μεταξύ ΔΝΤ και της υπό δημιουργία επενδυτικής τράπεζας να νιώθουν μεταξύ της Σκύλλας και της Χάρυβδης.

Σε κάθε περίπτωση, η τράπουλα ξαναμοιράζεται και οι πρωταγωνιστές τού χθες με κανένα τρόπο δεν θα είναι ίδιοι με τους πρωταγωνιστές του αύριο.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο NEXUS Μαΐου 2013.