Ο ισλαμισμός είναι θρησκεία, δεν είναι ένα καινούριο φαινόμενο. Ούτε και οι θρησκευτικές αντιθέσεις ανάμεσα σε μουσουλμάνους και χριστιανούς εμφανίστηκαν σήμερα. Γνωστό είναι ότι διαμάχες υπάρχουν ακόμα και μεταξύ ομόθρησκων. Φυσικά και ο φανατισμός δεν είναι αποκλειστικό "προνόμιο" των ισλαμιστών. Ας προσπαθήσουμε όμως να εμβαθύνουμε στον ισλαμικό φονταμενταλισμό, καθώς ήλθε στην επιφάνεια αυτές τις μέρες, μετά τα πρόσφατα γεγονότα στο Παρίσι και αλλού.Μουσουλμανικά κινήματα με σκοπό την ανασύνδεση με τις πρωταρχικές πηγές του Ισλάμ έκαναν την εμφάνισή τους στις αραβικές χώρες, αλλά κυρίως στην Αίγυπτο, σχεδόν ταυτόχρονα με την αναβίωση φονταμενταλιστικών ρευμάτων στο χριστιανικό κόσμο. Τέτοια κινήματα γεννήθηκαν ως αντίδραση στις κοσμικές και αποικιοκρατικές τάσεις εκείνων των χρόνων με την ελπίδα να γίνει πάλι το Ισλάμ αυτόνομη δύναμη. Όπως είναι γνωστό, οι φονταμενταλισμοί γεννιούνται πάντοτε, όταν καταλύεται μία τάξη πραγμάτων που έχει σταθεροποιητικό χαρακτήρα καθώς προσφέρει ασφάλεια μαζί με εμπιστοσύνη ή όταν καταρρέουν αξίες που παλιότερα ήταν αναμφισβήτητες.
Ο ισλαμικός φονταμενταλισμός δεν είναι ενιαίος και συμπαγής, αλλά αποτελεί ένα πολύμορφο κίνημα με πολυάριθμες εκδοχές. Η μορφή που θα μας απασχολήσει εδώ και που είναι η πλέον διαδεδομένη, έχει ρίζες στο λαό και σε πολλές ισλαμικές χώρες εξελίσσεται σε ολοένα και μεγαλύτερη απειλή για τους κυβερνώντες.
Παράλληλα όμως υπάρχει μία μερίδα φονταμενταλιστών που επιδιώκει με επιθετικό τρόπο την επικράτηση του Ισλάμ. Πρόκειται για τη μερίδα εκείνη που ασπάζεται την τρομοκρατία και απειλεί σε αύξοντα βαθμό ορισμένες χώρες της Δύσης.
Εκτός αυτού σε μερικές ισλαμικές χώρες υπάρχουν φονταμενταλιστικές ομάδες που έχουν συγκροτηθεί ή ενισχύονται από τις ίδιες τις κυβερνήσεις. Οι κυβερνήσεις χρησιμοποιούν αυτές τις ομάδες για τους δικούς τους σκοπούς και ιδιαίτερα για να εμποδίζουν την ακόμη πιο επαναστατική δράση άλλων οργανώσεων τις οποίες δεν είναι ικανές να ελέγξουν. Γεγονός είναι ότι οι ριζοσπάστες φονταμενταλιστές πιστεύουν πως ο υπ’ αριθμόν 1 εχθρός είναι οι ίδιοι οι κυβερνώντες τους. Θεωρούνται ότι έχουν προδώσει τα αληθινά πιστεύω του Ισλάμ επειδή έχουν υιοθετήσει μορφές διοίκησης, νομοθεσίας και συμπεριφορές των απίστων της δυτικής κοινωνίας.
Με άλλα λόγια, στο στόχαστρο των φονταμενταλιστών βρίσκονται κυρίως οι κοσμικοί ηγέτες τους με το σκεπτικό ότι πρέπει να ανατραπούν γιατί αυτοί αποτελούν το εμπόδιο για μία αληθινή επιστροφή στις ρίζες και στα ιδανικά του ισλαμισμού. Πάντως το ριζοσπαστικό Ισλάμ ελάχιστα αποκλίνει από το κυρίως ρεύμα του μωαμεθανισμού ως προς την ερμηνεία του Κορανίου ή άλλα θεολογικά ζητήματα.
Οι αιτίες για τη ριζοσπαστικοποίηση στο μουσουλμανικό κόσμο είναι ποικίλες. Μία εξ αυτών, πολύ σημαντική, είναι ένα αίσθημα ταπείνωσης που διακατέχει αυτή τη θρησκευτική κοινότητα 1,5 δισεκατομμυρίου ανθρώπων. Απαρχής οι μωαμεθανοί θεωρούσαν εαυτούς ως τους εκλεκτούς του Θεού και της αλήθειας Του.
Όμως, ενώ στη συνείδησή τους ο Θεός τους έχει επιφορτίσει να μεταφέρουν την αλήθεια αυτή στους άπιστους, στην πραγματικότητα οι άπιστοι τους ποδηγετούν και τους εκμεταλλεύονται φανερά. Το κύριο κίνητρο για την εξέγερση των φονταμενταλιστών είναι η αντιπαράθεση με το δυτικό πολιτισμό.
Ένας από τους ιδεολογικούς πατέρες του φονταμενταλισμού ο Αιγύπτιος Sayid Qulb που εκτελέστηκε με την κατηγορία της συνωμοσίας με σκοπό τη δολοφονία του Νάσερ, σε ένα σφοδρό κατηγορητήριο κατά της Δύσης με τον τίτλο «Το μέλλον ανήκει σ’ αυτή τη θρησκεία» λέει: «Ο ρόλος των λευκών έχει ιστορικά λήξει. Τα επιτεύγματα των Δυτικών είναι εντυπωσιακά και έχουν τυφλώσει την ανθρωπότητα. Όμως όλα αυτά δεν είναι παρά φαινομενικά, αποκυήματα ενός διεφθαρμένου, αντίθεου γένους. Για τούτο το λόγο ο δυτικός πολιτισμός θα καταρρεύσει και σύντομα θα θριαμβεύσει ο μουσουλμανισμός με τις ανώτερες ηθικές και υλικές αξίες του...»
...«Το Ισλάμ έχει διεξάγει μέχρι τώρα ένα ηρωικό αγώνα κατά της δυτικής Λερναίας Ύδρας με τα πολλά κεφάλια: σταυροφορίες, ιμπεριαλισμός, σιωνισμός, υλισμός είναι τα κύρια ονόματα του. Η δύναμη, αν και σε υπολανθάνουσα ακόμη κατάσταση, είναι σύμφυτη με τον ισλαμισμό, ανήκει δηλαδή σε αυτόν, καθώς η θρησκεία αυτή καλύπτει τις αληθινές ανάγκες της ανθρωπότητας. Επιπλέον η κρυφή δύναμη του Ισλάμ έγκειται στο ότι επειδή υποτάσσει τον άνθρωπο μόνο στον Θεό, αυτός δεν κινδυνεύει να υποταχθεί σε έναν άλλον άνθρωπο. Ο μωαμεθανός διδάσκεται μόνο από τον Θεό και όχι από την ανθρώπινη διάνοια. Το Ισλάμ έχει τη δύναμη να προστατεύει τον πιστό από την επιβολή των σφετεριστών που αυθαίρετα εξουσιάζουν τους συνανθρώπους τους. Γιατί η εξουσία τους, όσο ισχυρή και εάν είναι, δεν μπορεί να επιβληθεί στη συνείδηση του πιστού.»
Κατά τους ριζοσπάστες ισλαμιστές ο Θεός ετοιμάζεται vα διεξάγει τον έσχατο, τελειωτικό πόλεμο. Επομένως, λένε οι φονταμενταλιστές, είναι πλέον καιρός το Ισλάμ να αναλάβει την ηγεμονία στον κόσμο. Οι μεταρρυθμιστικές κινήσεις στο Ισλάμ, που αρχίζουν να κάνουν την εμφάνισή τους από την προτελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα, εξαρχής χαρακτηρίζονται από ακραίες, φανατικές τάσεις. Η κύρια εκπρόσωπος αυτών των τάσεων ήταν για πολλά χρόνια η μαζική οργάνωση Ισλαμική Αδελφότητα που ιδρύθηκε το 1928 στην Αίγυπτο και στη συνέχεια εξαπλώθηκε σε πολλές αραβικές χώρες. Συγγενείς οργανώσεις παρουσιάστηκαν επίσης και σε πολλές άλλες μουσουλμανικές χώρες. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1960 έχει καταγραφεί στον ισλαμικό κόσμο πρωτοφανής αύξηση σε περιστατικά και εξελίξεις που έχουν να κάνουν με την εδραίωση της φονταμενταλιστικής ιδεολογίας, σε βαθμό τέτοιο που σημάδεψαν τον κοινωνικό και πολιτικό βίο στις χώρες αυτές.
Πηγές:
Λεξικό των Θρησκειών (Eliade/Gouliano)
Ο Θρησκευτικός Φονταμενταλισμός (Klaus Kienzler)
H 11.9, To Ισλάμ και η Χριστιανοσύνη (Benedikt Peters)
Τα Σημεία των Καιρών (Συλλογικό)
