Ο τρόπος που αντιμετωπίζουν οι "εταίροι" μας το προσφυγικό/μεταναστευτικό πρόβλημα και η μεγαλύτερη "προσοχή" που δείχνουν στις επιθυμίες της Τουρκίας από εκείνες της χώρας μας διαψεύδει αυτούς που θεωρούν ότι η παραμονή μας στην ευρωζώνη - ίσως και στην Ε.Ε. - μας προσφέρει πλεονεκτήματα. Τα οποία όμως δεν βλέπουμε σε καμιά περίπτωση. Ούτε στις διαπραγματεύσεις, όπου είναι πλέον φανερό ότι μοναδικός στόχος τους είναι η εξαφάνιση της ελληνικής οικονομίας μέσω της συνεχούς ύφεσης που είναι αποτέλεσμα των αλλεπάλληλων καταστροφικών μνημονίων, ούτε στο άλλο θέμα που μας καίει, την πολυπληθή εισροή προσφύγων και μεταναστών, για το οποίο ασκούν πίεση μόνο στη χώρα μας, ενώ χαϊδεύουν την Τουρκία.
Το αντεπιχείρημα βέβαια των υποστηρικτών της ευρωφιλίας θα είναι ότι αφού μας φέρονται έτσι, ενώ είμαστε"εταίροι", σκέψου πώς θα μας φέρονταν εάν δεν ήμασταν. Πόσο χειρότερα αλήθεια;
Ο κ.Σταύρος Λυγερός στο παρακάτω άρθρο του αναλύει εμπεριστατωμένα τον τρόπο που αντιμετωπίζουν το πρόβλημα και στέκονται απέναντί μας τόσο οι "εταίροι" μας όσο και οι γείτονές μας.
Όπως φάνηκε και στη σύνοδο της Μάλτας, οι Ευρωπαίοι ομολογούν ξεκάθαρα ότι η Τουρκία είναι η χώρα-κλειδί για την ανάσχεση των προσφυγικών/μεταναστευτικών ροών.
Γι’ αυτό και είναι διατεθειμένοι να της δώσουν σημαντικά ανταλλάγματα, προκειμένου να την πείσουν να συνεργασθεί. Το τελικό παζάρι θα πραγματοποιηθεί στη σύνοδο ΕΕ-Τουρκίας στο τέλος Νοεμβρίου στο πλαίσιο που έχει ήδη χαραχθεί. Για να συγκρατήσει όμως το προσφυγικό/μεταναστευτικό κύμα, ο Ερντογάν ζητάει σοβαρά ανταλλάγματα.
Το πρώτο είναι γενναιόδωρη οικονομική βοήθεια. Η ΕΕ έχει ήδη αποφασίσει να
δώσει τρία δισ, εκ των οποίων μόνο τα 500 εκατ θα προέλθουν από τον κοινοτικό
προϋπολογισμό. Τα υπόλοιπα θα προέλθουν από τους εθνικούς προϋπολογισμούς. Αυτό
σημαίνει ότι η Ελλάδα θα πληρώσει στην Τουρκία μερικές δεκάδες εκατομμύρια
ευρώ.
Η παροχή ευρωπαϊκής βοήθειας προς την Τουρκία δεν είναι παράλογη, δεδομένου ότι στην επικράτειά της υπάρχουν δύο περίπου εκατομμύρια πρόσφυγες από τη Συρία και ένας απροσδιόριστος αριθμός μεταναστών. Το παράλογο είναι ότι δεν υπάρχει η αντίστοιχη ευρωπαϊκή βοήθεια προς την Ελλάδα, η οποία και σηκώνει το κύριο βάρος της προσφυγικής/μεταναστευτικής κρίσης με τις καθημερινές επιχειρήσεις διάσωσης, το κόστος φιλοξενίας, την τεράστια επιβάρυνση των κρατικών δομών και βεβαίως την άνευ προηγουμένου διασάλευση της κοινωνικής ζωής όχι μόνο στα νησιά, αλλά και στην πρωτεύουσα.
Σύμφωνα με πληροφορίες, τα ευρωπαϊκά κονδύλια που έχουν αποφασισθεί να δοθούν στην Ελλάδα για το προσφυγικό/μεταναστευτικό δεν πρόκειται να εκταμιευθούν πριν την ολοκλήρωση της 1ης αξιολόγησης, παρότι οι ανάγκες είναι επείγουσες. Ο λόγος είναι ότι το ευρωιερατείο επιθυμεί να ενισχύσει την πίεση που ασκεί στην Αθήνα να αποδεχθεί τους όρους του στο πλαίσιο των εν εξελίξει διαπραγματεύσεων. Η περιβόητη χαλάρωση στην εφαρμογή του 3ου Μνημονίου λόγω του βάρους που σηκώνει η Ελλάδα έχει παραπεμφθεί να εξετασθεί ως ενδεχόμενο για το 2016.
Ας σημειωθεί ότι η Ιταλία έχει ολοκληρώσει την εκτίμηση του δημοσιονομικού κόστους που υφίσταται από το προσφυγικό/μεταναστευτικό σε 3,3 δισ και ζητάει από την Κομισιόν το ποσό αυτό να εξαιρεθεί από το ιταλικό έλλειμμα. Η Ελλάδα, που υφίσταται πολύ μεγαλύτερο κόστος, δεν το έχει ακόμα υπολογίσει, παρότι θα έπρεπε να είναι η πρώτη που θα το είχε κάνει.
Το δεύτερο αντάλλαγμα είναι η κατάργηση της βίζας που ισχύει για τους Τούρκους, οι οποίοι ταξιδεύουν στην ΕΕ. Πολλοί Ευρωπαίοι είναι επιφυλακτικοί και συζητούν για χαλάρωση της σχετικής διαδικασίας. Σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες, η Αθήνα δεν έχει αντίρρηση, δεδομένου ότι η κατάργηση της βίζας θα τροφοδοτήσει το ήδη μεγάλο τουριστικό ρεύμα από την Τουρκία προς την Ελλάδα.
Το τρίτο αντάλλαγμα είναι η αναθέρμανση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας. Προς το παρόν έχει αποφασισθεί να ανοίξει το κεφάλαιο 17 που αφορά οικονομικά και νομισματικά θέματα. Ασκούνται, όμως, πιέσεις στη Λευκωσία να αποδεχθεί το άνοιγμα και ορισμένων από τα έξι κεφάλαια που έχει παγώσει, επειδή η Άγκυρα αρνείται να υλοποιήσει τη συμφωνία τελωνειακής σύνδεσης με την Κυπριακή Δημοκρατία.
Προς το παρόν, η κυβέρνηση Αναστασιάδη δηλώνει πως δεν πρόκειται να άρει το βέτο της εάν δεν εκπληρωθούν οι όροι που έχει θέσει. Σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες, όμως, έχει ήδη αρχίσει στο παρασκήνιο μία ανεπίσημη συζήτηση για ένα συμβιβασμό, ειδικά για τα κεφάλαια 23 και 24.
Ο αντικειμενικά αποφασιστικός ρόλος της Τουρκίας στην αντιμετώπιση της προσφυγικής/μεταναστευτικής κρίσης καθίσταται ακόμα πιο κρίσιμος, λόγω της πρωτοφανούς πολιτικής πίεσης που δέχεται η Μέρκελ στη χώρα της. Για να την εκτονώσει επιδιώκει με κάθε τρόπο μία συμφωνία με την Άγκυρα, προκειμένου να ανασχεθεί το ρεύμα προς τη Γερμανία.
Οι επικριτές της καγκελαρίου δικαιολογημένα την κατηγορούν ότι με την περιβόητη δήλωσή της πως η Γερμανία θα δεχθεί μαζικά πρόσφυγες δημιούργησε προσδοκίες και τροφοδότησε το κύμα. Είναι αμφίβολο εάν εκείνη η δήλωση πήγασε από αισθήματα αλληλεγγύης. Αποφασιστικό ρόλο έπαιξε και η ανάγκη της γερμανικής βιομηχανίας για φθηνά εργατικά χέρια. Το είχε πει ευθέως πριν ο πρόεδρος των Γερμανών βιομηχάνων, ο οποίος, μάλιστα, είχε σπεύσει να καλωσορίσει τους πρώτους πρόσφυγες/μετανάστες.
Από την άλλη πλευρά, όμως, πολλοί Χριστιανοδημοκράτες και σύσσωμοι οι Χριστιανοκοινωνιστές της Βαυαρίας αντέδρασαν στη μαζική εισδοχή μουσουλμάνων. Θέτοντας σε δεύτερη μοίρα την ανάγκη για εργατικά χέρια, πρόβαλλαν ένα διπλό κίνδυνο: αφενός της διασάλευσης της κοινωνικής ζωής, αφετέρου της αλλοίωσης της γερμανικής πολιτισμικής ταυτότητας.
Ο Σόιμπλε εύστοχα χαρακτήρισε το προσφυγικό/μεταναστευτικό χιονοστιβάδα, προσθέτοντας με νόημα πως αυτό το πρόβλημα είναι το ραντεβού της γερμανικής κοινωνίας με την παγκοσμιοποίηση. Τέτοιου είδους διαπιστώσεις, όμως, δεν προσφέρουν λύση. Οι ευρωπαϊκές κοινωνίες ολοένα και περισσότερο αντιδρούν στη μαζική εισροή προσφύγων/μεταναστών, γεγονός που διευρύνει τα ακροατήρια των ξενοφοβικών κομμάτων σ’ όλη τη Γηραιά Ήπειρο και κατ’ επέκτασιν τροφοδοτεί την απροθυμία των κυβερνήσεων.
Είναι ενδεικτικό ότι από τους 160.000 πρόσφυγες που προορίζονται να εγκατασταθούν στις χώρες-μέλη της ΕΕ μόνο 150 έχουν ήδη εγκατασταθεί! Με ένα κράμα οργής και ειρωνείας, ο Γιούνκερ σχολίασε στη σύνοδο της Μάλτας ότι με αυτό τον ρυθμό η σχετική διαδικασία θα έχει ολοκληρωθεί τον 22ο αιώνα. Και όλα αυτά, όταν οι 160.000 είναι ένα μικρό ποσοστό όσων έχουν ήδη εισέλθει στην ΕΕ, ενώ οι μετριοπαθείς εκτιμήσεις υπολογίζουν πως το 2016 το προσφυγικό/μεταναστευτικό κύμα θα είναι πολλαπλάσιο του φετινού κύματος.
Εξίσου ενδεικτικό είναι ότι ακόμα και κυβερνήσεις που είχαν αρχικά υιοθετήσει πολιτική μαζικής υποδοχής προσφύγων, το τελευταίο διάστημα κάνουν –χωρίς να το λένε– στροφή 180 μοιρών. Ουσιαστικά υιοθετούν την πολιτική της ουγγρικής κυβέρνησης που πριν λίγο καιρό καταδίκαζαν με τον πιο έντονο τρόπο. Η Σλοβενία υψώνει φράκτη στα σύνορά της με την Κροατία, ενώ η Αυστρία υψώνει φράκτη στα σύνορά της με τη Σλοβενία. Η δε Σουηδία, μετά από 20 χρόνια, επανέφερε προσωρινά τους ελέγχους στα σύνορά της, κάτι που ήδη εφαρμόζει και η Βρετανία.
Ενδεικτικό του κλίματος είναι η δήλωση του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Τουσκ, ο οποίος προειδοποίησε ότι κινδυνεύει η ελεύθερη μετακίνηση στην ΕΕ εάν δεν υπάρξει αποτελεσματικός έλεγχος των εξωτερικών συνόρων της Ένωσης. Ο δε Γιούνκερ ανακοίνωσε πως μέχρι το τέλος του έτους η Κομισιόν θα καταθέσει σχετική πρόταση.
Ένας τέτοιος έλεγχος στο Αιγαίο, όμως, είναι αδύνατος. Η μέθοδος που εφαρμόζουν οι Τούρκοι διακινητές είναι η εξής: επιλέγουν λιμανάκια στις μικρασιατικές ακτές, τα οποία απέχουν λίγα μίλια από τα απέναντι ελληνικά νησιά, ώστε μεταξύ των ελληνικών και των τουρκικών χωρικών υδάτων να μην παρεμβάλλονται διεθνή ύδατα. Σ’ αυτά τα λιμανάκια επιβιβάζουν σε πλοιάρια ένα πλήθος προσφύγων και παράνομων μεταναστών και τους στέλνουν στα ελληνικά νησιά.
Εάν τα πλοιάρια δεν εντοπισθούν από το Λιμενικό φθάνουν ανενόχλητοι στα νησιά. Εάν εντοπισθούν, το σκάφος του Λιμενικού δεν μπορεί να εισέλθει στα τουρκικά χωρικά ύδατα για να εμποδίσει την παράνομη είσοδο. Είναι υποχρεωμένο να κινείται στο όριο της μέσης γραμμής. Όταν, όμως, το πλοιάριο φθάνει στο νοητό θαλάσσιο σύνορο, οι πρόσφυγες/μετανάστες το τρυπάνε, γεγονός που υποχρεώνει τους Έλληνες λιμενικούς να μετατρέψουν την επιχείρηση ανάσχεσης σε επιχείρηση διάσωσης.
Όπως προκύπτει από τα παραπάνω, το πρόβλημα θα λυθεί μόνο εάν εμποδισθεί η επιβίβαση προσφύγων/μεταναστών και η αναχώρηση των δουλεμπορικών πλοιαρίων. Αυτό πρακτικά σημαίνει χερσαία και ναυτική επιτήρηση των μικρασιατικών ακτών. Οι ελληνικές και ευρωπαϊκές υπηρεσίες γνωρίζουν επακριβώς και τα στέκια των διακινητών και τα σημεία συγκέντρωσης των προσφύγων/μεταναστών και τα λιμανάκια από τα οποία ξεκινούν τα πλοιάρια.
Προφανώς, η Άγκυρα γνωρίζει ακόμα περισσότερα. Δεν έχει, όμως, την πολιτική βούληση να εμποδίσει τις ροές. Για την ακρίβεια, οι αρμόδιες τουρκικές αρχές όχι μόνο κάνουν τα στραβά μάτια, αλλά και ατύπως συνεργάζονται και διευκολύνουν τους διακινητές.
Για να λύσει πραγματικά το πρόβλημα η ΕΕ πρέπει να πιέσει την Άγκυρα για κοινές χερσαίες και ναυτικές περιπολίες της τουρκικής αστυνομίας και ακτοφυλακής με την FRONTEX (ευρωπαϊκή υπηρεσία για τη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων) εντός της τουρκικής επικράτειας. Εάν χρειάζονται ενίσχυση, η Αθήνα δεν θα έχει αντίρρηση να στείλει σκάφη του Λιμενικού να συμμετέχουν στις κοινές περιπολίες επιτήρησης των μικρασιατικών παραλίων εντός πάντα των τουρκικών χωρικών υδάτων.
Οι Ευρωπαίοι γνωρίζουν άριστα και το πρόβλημα και τη λύση του. Τρέφουν, όμως, αμφιβολίες για τις τουρκικές προθέσεις. Μέχρι, λοιπόν, να επιτύχουν μία αποτελεσματική συμφωνία με την Άγκυρα, φορτώνουν στην Ελλάδα το βάρος. Ενδεικτικό της υποκρισίας τους είναι η πρόταση για κοινές ελληνοτουρκικές ναυτικές περιπολίες στο Αιγαίο.
Η Αθήνα τις απέρριψε, επειδή δικαιολογημένα φοβάται πως θα δημιουργηθεί προηγούμενο, το οποίο η Άγκυρα θα χρησιμοποιήσει για να προωθήσει τις παραδοσιακές επεκτατικές διεκδικήσεις της στο Αιγαίο. Ανεξαρτήτως, όμως, των ελληνικών φόβων, οι κοινές ναυτικές περιπολίες δεν μπορούν από επιχειρησιακής απόψεως να συμβάλουν στην ανάσχεση των προσφυγικών/μεταναστευτικών ροών. Στην πραγματικότητα, η πρόταση έπεσε στο τραπέζι για να προσφερθεί στην Τουρκία ένα πρόσθετο δώρο σε βάρος της Ελλάδας.
Στη Μάλτα ο Γιούνκερ αντικατέστησε την απαίτηση για ελληνοτουρκικές περιπολίες στο Αιγαίο με την κομψότερη διατύπωση «συντονισμένες ενέργειες». Το εάν πρόκειται για φραστική ή ουσιαστικά αλλαγή θα το δούμε σύντομα. Υπενθυμίζουμε, πάντως, πως σε πρόσφατο έγγραφο-οδηγία της Κομισιόν αναφέρεται ότι οι κοινές περιπολίες πρέπει να μπουν κάτω από το καπέλο της FRONTEX με σκοπό ο Τσίπρας να έχει ένα πρόσχημα να τις αποδεχθεί.
Στο ίδιο έγγραφο αναφέρεται και το εξής προκλητικό: «Θέση μας είναι ότι η Τουρκία δεν στέλνει συνειδητά και σκοπίμως τους πρόσφυγες μέσω Ελλάδας, όπως η Ελλάδα στέλνει στη FYROM». Όπως προαναφέραμε, ο λόγος που γράφονται αυτά δεν είναι η άγνοια, αλλά η προσπάθεια του ευρωιερατείου να εξαγοράσει τη συνεργασία του Ερντογάν, ο οποίος και όλα δείχνουν πως θα την πουλήσει πανάκριβα. Στο περιθώριο της συνόδου κορυφής των G20 στην Αττάλεια, οι Μέρκελ, Ολάντ και Γιούνκερ είχαν την ευκαιρία να διαπραγματευθούν ατύπως με την τουρκική ηγεσία.
Η κρίσιμη σημασία που έχει για τους Ευρωπαίους η συνεργασία με την Άγκυρα περιορίζει εκ των πραγμάτων την προσπάθεια του Έλληνα πρωθυπουργού να παίξει κεντρικό ρόλο στις σχετικές διαπραγματεύσεις ΕΕ-Τουρκίας. Οι Ερντογάν και Νταβούτογλου θα συζητήσουν με τον Τσίπρα το προσφυγικό/μεταναστευτικό, αλλά το πραγματικό παζάρι το κάνουν με άλλους.
Για την τουρκική ηγεσία, η επίσκεψη Τσίπρα έχει διαφορετικό περιεχόμενο απ’ ότι για την Αθήνα. Η Άγκυρα επιδιώκει να επανεκκινήσει τις διμερείς σχέσεις σ’ όλα τα επίπεδα. Επιδιώκει να αρχίσει και η πάλι η διαδικασία των τακτικών διακυβερνητικών συμβουλίων με τις εκατέρωθεν επισκέψεις, να θεσμοθετηθούν επαφές μεταξύ αντίστοιχων υπουργείων, να εφαρμοσθούν πρωτόκολλα συνεργασίας και να εφαρμοσθούν Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης.
Η βάσιμη εκτίμηση του υπουργείου Εξωτερικών είναι ότι σ’ αυτή τη φάση, η Τουρκία δεν επιδιώκει να ανεβάσει τη θερμοκρασία στα ελληνοτουρκικά. Θα ήταν τυχοδιωκτισμός όταν έχει ανοικτά μέτωπα στα ανατολικά και δύσκολες σχέσεις με τις μεγάλες δυνάμεις και γειτονικές χώρες. Δεν είναι μόνο η ορθάνοικτη πληγή της Συρίας. Ούτε η βαθιά επιφυλακτική έως αρνητική στάση του Ιράν, του Ιράκ, της Ιορδανίας και της Αιγύπτου. Είναι και οι –για διαφορετικούς λόγους– δύσκολες σχέσεις με τη Ρωσία, τις ΗΠΑ και το Ισραήλ.
Αυτό δεν σημαίνει πως η Άγκυρα θα κάνει βήμα πίσω από τις πάγιες θέσεις της στα ζητήματα που μας αφορούν άμεσα. Αναμένεται να θέσει το Κυπριακό, επαναλαμβάνοντας με πιο κομψό και όχι τόσο κατηγορηματικό τρόπο το χρονικό όριο που ο Ερντογάν έθεσε προ καιρού για την επίλυση του Κυπριακού (μέχρι τον Μάρτιο). Δεν αποκλείεται καθόλου ο ίδιος να θέσει και ζητήματα που αφορούν τη μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης.
Η ελληνική πλευρά ούτε μπορεί ούτε προτίθεται να αποφύγει τη συζήτηση διμερών θεμάτων. Στόχος της, όμως, είναι να βάλει στο κέντρο των συνομιλιών το προσφυγικό/μεταναστευτικό. Ο Τσίπρας θα ζητήσει τα κέντρα ταυτοποίησης να είναι στην τουρκική επικράτεια, ώστε όποιοι δικαιούνται άσυλο να μεταφέρονται ασφαλώς στις ευρωπαϊκές χώρες προορισμού. Οι δε υπόλοιποι να επαναπατρίζονται. Είναι απίθανο, όμως, να αποσπάσει τέτοια υπόσχεση. Οι Τούρκοι συνομιλητές του θα του θέσουν τις δικές τους απαιτήσεις και η επίσημη διαπραγμάτευση θα παραπεμφθεί για τη σύνοδο ΕΕ-Τουρκίας.
Το αντεπιχείρημα βέβαια των υποστηρικτών της ευρωφιλίας θα είναι ότι αφού μας φέρονται έτσι, ενώ είμαστε"εταίροι", σκέψου πώς θα μας φέρονταν εάν δεν ήμασταν. Πόσο χειρότερα αλήθεια;
Ο κ.Σταύρος Λυγερός στο παρακάτω άρθρο του αναλύει εμπεριστατωμένα τον τρόπο που αντιμετωπίζουν το πρόβλημα και στέκονται απέναντί μας τόσο οι "εταίροι" μας όσο και οι γείτονές μας.
Επίσκεψη Τσίπρα στην Τουρκία με φόντο το προσφυγικό
Με στόχο να καταστήσει την Αθήνα κεντρικό παίκτη στις διαπραγματεύσεις της ΕΕ με την Άγκυρα για το προσφυγικό/μεταναστευτικό πάει ο Τσίπρας στην Τουρκία στις 17-18 Νοεμβρίου. Ο Έλληνας πρωθυπουργός επιδιώκει το ευρωιερατείο να μην διαπραγματεύεται με τον Ερντογάν πάνω από το κεφάλι της Ελλάδας για ζητήματα που άπτονται κρίσιμων εθνικών συμφερόντων. Γι’ αυτό και στη σύνοδο της Μάλτας απαίτησε από τον Γιούνκερ όχι μόνο να ενημερώνεται η Αθήνα για τις διαπραγματεύσεις της Κομισιόν με τους Τούρκους, αλλά και οι κοινοτικές θέσεις να διαμορφώνονται με την ενεργή συμμετοχή της ελληνικής πλευράς.Όπως φάνηκε και στη σύνοδο της Μάλτας, οι Ευρωπαίοι ομολογούν ξεκάθαρα ότι η Τουρκία είναι η χώρα-κλειδί για την ανάσχεση των προσφυγικών/μεταναστευτικών ροών.
Γι’ αυτό και είναι διατεθειμένοι να της δώσουν σημαντικά ανταλλάγματα, προκειμένου να την πείσουν να συνεργασθεί. Το τελικό παζάρι θα πραγματοποιηθεί στη σύνοδο ΕΕ-Τουρκίας στο τέλος Νοεμβρίου στο πλαίσιο που έχει ήδη χαραχθεί. Για να συγκρατήσει όμως το προσφυγικό/μεταναστευτικό κύμα, ο Ερντογάν ζητάει σοβαρά ανταλλάγματα.
Η παροχή ευρωπαϊκής βοήθειας προς την Τουρκία δεν είναι παράλογη, δεδομένου ότι στην επικράτειά της υπάρχουν δύο περίπου εκατομμύρια πρόσφυγες από τη Συρία και ένας απροσδιόριστος αριθμός μεταναστών. Το παράλογο είναι ότι δεν υπάρχει η αντίστοιχη ευρωπαϊκή βοήθεια προς την Ελλάδα, η οποία και σηκώνει το κύριο βάρος της προσφυγικής/μεταναστευτικής κρίσης με τις καθημερινές επιχειρήσεις διάσωσης, το κόστος φιλοξενίας, την τεράστια επιβάρυνση των κρατικών δομών και βεβαίως την άνευ προηγουμένου διασάλευση της κοινωνικής ζωής όχι μόνο στα νησιά, αλλά και στην πρωτεύουσα.
Σύμφωνα με πληροφορίες, τα ευρωπαϊκά κονδύλια που έχουν αποφασισθεί να δοθούν στην Ελλάδα για το προσφυγικό/μεταναστευτικό δεν πρόκειται να εκταμιευθούν πριν την ολοκλήρωση της 1ης αξιολόγησης, παρότι οι ανάγκες είναι επείγουσες. Ο λόγος είναι ότι το ευρωιερατείο επιθυμεί να ενισχύσει την πίεση που ασκεί στην Αθήνα να αποδεχθεί τους όρους του στο πλαίσιο των εν εξελίξει διαπραγματεύσεων. Η περιβόητη χαλάρωση στην εφαρμογή του 3ου Μνημονίου λόγω του βάρους που σηκώνει η Ελλάδα έχει παραπεμφθεί να εξετασθεί ως ενδεχόμενο για το 2016.
Ας σημειωθεί ότι η Ιταλία έχει ολοκληρώσει την εκτίμηση του δημοσιονομικού κόστους που υφίσταται από το προσφυγικό/μεταναστευτικό σε 3,3 δισ και ζητάει από την Κομισιόν το ποσό αυτό να εξαιρεθεί από το ιταλικό έλλειμμα. Η Ελλάδα, που υφίσταται πολύ μεγαλύτερο κόστος, δεν το έχει ακόμα υπολογίσει, παρότι θα έπρεπε να είναι η πρώτη που θα το είχε κάνει.
Το δεύτερο αντάλλαγμα είναι η κατάργηση της βίζας που ισχύει για τους Τούρκους, οι οποίοι ταξιδεύουν στην ΕΕ. Πολλοί Ευρωπαίοι είναι επιφυλακτικοί και συζητούν για χαλάρωση της σχετικής διαδικασίας. Σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες, η Αθήνα δεν έχει αντίρρηση, δεδομένου ότι η κατάργηση της βίζας θα τροφοδοτήσει το ήδη μεγάλο τουριστικό ρεύμα από την Τουρκία προς την Ελλάδα.
Το τρίτο αντάλλαγμα είναι η αναθέρμανση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας. Προς το παρόν έχει αποφασισθεί να ανοίξει το κεφάλαιο 17 που αφορά οικονομικά και νομισματικά θέματα. Ασκούνται, όμως, πιέσεις στη Λευκωσία να αποδεχθεί το άνοιγμα και ορισμένων από τα έξι κεφάλαια που έχει παγώσει, επειδή η Άγκυρα αρνείται να υλοποιήσει τη συμφωνία τελωνειακής σύνδεσης με την Κυπριακή Δημοκρατία.
Προς το παρόν, η κυβέρνηση Αναστασιάδη δηλώνει πως δεν πρόκειται να άρει το βέτο της εάν δεν εκπληρωθούν οι όροι που έχει θέσει. Σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες, όμως, έχει ήδη αρχίσει στο παρασκήνιο μία ανεπίσημη συζήτηση για ένα συμβιβασμό, ειδικά για τα κεφάλαια 23 και 24.
Ο αντικειμενικά αποφασιστικός ρόλος της Τουρκίας στην αντιμετώπιση της προσφυγικής/μεταναστευτικής κρίσης καθίσταται ακόμα πιο κρίσιμος, λόγω της πρωτοφανούς πολιτικής πίεσης που δέχεται η Μέρκελ στη χώρα της. Για να την εκτονώσει επιδιώκει με κάθε τρόπο μία συμφωνία με την Άγκυρα, προκειμένου να ανασχεθεί το ρεύμα προς τη Γερμανία.
Οι επικριτές της καγκελαρίου δικαιολογημένα την κατηγορούν ότι με την περιβόητη δήλωσή της πως η Γερμανία θα δεχθεί μαζικά πρόσφυγες δημιούργησε προσδοκίες και τροφοδότησε το κύμα. Είναι αμφίβολο εάν εκείνη η δήλωση πήγασε από αισθήματα αλληλεγγύης. Αποφασιστικό ρόλο έπαιξε και η ανάγκη της γερμανικής βιομηχανίας για φθηνά εργατικά χέρια. Το είχε πει ευθέως πριν ο πρόεδρος των Γερμανών βιομηχάνων, ο οποίος, μάλιστα, είχε σπεύσει να καλωσορίσει τους πρώτους πρόσφυγες/μετανάστες.
Από την άλλη πλευρά, όμως, πολλοί Χριστιανοδημοκράτες και σύσσωμοι οι Χριστιανοκοινωνιστές της Βαυαρίας αντέδρασαν στη μαζική εισδοχή μουσουλμάνων. Θέτοντας σε δεύτερη μοίρα την ανάγκη για εργατικά χέρια, πρόβαλλαν ένα διπλό κίνδυνο: αφενός της διασάλευσης της κοινωνικής ζωής, αφετέρου της αλλοίωσης της γερμανικής πολιτισμικής ταυτότητας.
Ο Σόιμπλε εύστοχα χαρακτήρισε το προσφυγικό/μεταναστευτικό χιονοστιβάδα, προσθέτοντας με νόημα πως αυτό το πρόβλημα είναι το ραντεβού της γερμανικής κοινωνίας με την παγκοσμιοποίηση. Τέτοιου είδους διαπιστώσεις, όμως, δεν προσφέρουν λύση. Οι ευρωπαϊκές κοινωνίες ολοένα και περισσότερο αντιδρούν στη μαζική εισροή προσφύγων/μεταναστών, γεγονός που διευρύνει τα ακροατήρια των ξενοφοβικών κομμάτων σ’ όλη τη Γηραιά Ήπειρο και κατ’ επέκτασιν τροφοδοτεί την απροθυμία των κυβερνήσεων.
Είναι ενδεικτικό ότι από τους 160.000 πρόσφυγες που προορίζονται να εγκατασταθούν στις χώρες-μέλη της ΕΕ μόνο 150 έχουν ήδη εγκατασταθεί! Με ένα κράμα οργής και ειρωνείας, ο Γιούνκερ σχολίασε στη σύνοδο της Μάλτας ότι με αυτό τον ρυθμό η σχετική διαδικασία θα έχει ολοκληρωθεί τον 22ο αιώνα. Και όλα αυτά, όταν οι 160.000 είναι ένα μικρό ποσοστό όσων έχουν ήδη εισέλθει στην ΕΕ, ενώ οι μετριοπαθείς εκτιμήσεις υπολογίζουν πως το 2016 το προσφυγικό/μεταναστευτικό κύμα θα είναι πολλαπλάσιο του φετινού κύματος.
Εξίσου ενδεικτικό είναι ότι ακόμα και κυβερνήσεις που είχαν αρχικά υιοθετήσει πολιτική μαζικής υποδοχής προσφύγων, το τελευταίο διάστημα κάνουν –χωρίς να το λένε– στροφή 180 μοιρών. Ουσιαστικά υιοθετούν την πολιτική της ουγγρικής κυβέρνησης που πριν λίγο καιρό καταδίκαζαν με τον πιο έντονο τρόπο. Η Σλοβενία υψώνει φράκτη στα σύνορά της με την Κροατία, ενώ η Αυστρία υψώνει φράκτη στα σύνορά της με τη Σλοβενία. Η δε Σουηδία, μετά από 20 χρόνια, επανέφερε προσωρινά τους ελέγχους στα σύνορά της, κάτι που ήδη εφαρμόζει και η Βρετανία.
Ενδεικτικό του κλίματος είναι η δήλωση του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Τουσκ, ο οποίος προειδοποίησε ότι κινδυνεύει η ελεύθερη μετακίνηση στην ΕΕ εάν δεν υπάρξει αποτελεσματικός έλεγχος των εξωτερικών συνόρων της Ένωσης. Ο δε Γιούνκερ ανακοίνωσε πως μέχρι το τέλος του έτους η Κομισιόν θα καταθέσει σχετική πρόταση.
Ένας τέτοιος έλεγχος στο Αιγαίο, όμως, είναι αδύνατος. Η μέθοδος που εφαρμόζουν οι Τούρκοι διακινητές είναι η εξής: επιλέγουν λιμανάκια στις μικρασιατικές ακτές, τα οποία απέχουν λίγα μίλια από τα απέναντι ελληνικά νησιά, ώστε μεταξύ των ελληνικών και των τουρκικών χωρικών υδάτων να μην παρεμβάλλονται διεθνή ύδατα. Σ’ αυτά τα λιμανάκια επιβιβάζουν σε πλοιάρια ένα πλήθος προσφύγων και παράνομων μεταναστών και τους στέλνουν στα ελληνικά νησιά.
Εάν τα πλοιάρια δεν εντοπισθούν από το Λιμενικό φθάνουν ανενόχλητοι στα νησιά. Εάν εντοπισθούν, το σκάφος του Λιμενικού δεν μπορεί να εισέλθει στα τουρκικά χωρικά ύδατα για να εμποδίσει την παράνομη είσοδο. Είναι υποχρεωμένο να κινείται στο όριο της μέσης γραμμής. Όταν, όμως, το πλοιάριο φθάνει στο νοητό θαλάσσιο σύνορο, οι πρόσφυγες/μετανάστες το τρυπάνε, γεγονός που υποχρεώνει τους Έλληνες λιμενικούς να μετατρέψουν την επιχείρηση ανάσχεσης σε επιχείρηση διάσωσης.
Όπως προκύπτει από τα παραπάνω, το πρόβλημα θα λυθεί μόνο εάν εμποδισθεί η επιβίβαση προσφύγων/μεταναστών και η αναχώρηση των δουλεμπορικών πλοιαρίων. Αυτό πρακτικά σημαίνει χερσαία και ναυτική επιτήρηση των μικρασιατικών ακτών. Οι ελληνικές και ευρωπαϊκές υπηρεσίες γνωρίζουν επακριβώς και τα στέκια των διακινητών και τα σημεία συγκέντρωσης των προσφύγων/μεταναστών και τα λιμανάκια από τα οποία ξεκινούν τα πλοιάρια.
Προφανώς, η Άγκυρα γνωρίζει ακόμα περισσότερα. Δεν έχει, όμως, την πολιτική βούληση να εμποδίσει τις ροές. Για την ακρίβεια, οι αρμόδιες τουρκικές αρχές όχι μόνο κάνουν τα στραβά μάτια, αλλά και ατύπως συνεργάζονται και διευκολύνουν τους διακινητές.
Για να λύσει πραγματικά το πρόβλημα η ΕΕ πρέπει να πιέσει την Άγκυρα για κοινές χερσαίες και ναυτικές περιπολίες της τουρκικής αστυνομίας και ακτοφυλακής με την FRONTEX (ευρωπαϊκή υπηρεσία για τη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων) εντός της τουρκικής επικράτειας. Εάν χρειάζονται ενίσχυση, η Αθήνα δεν θα έχει αντίρρηση να στείλει σκάφη του Λιμενικού να συμμετέχουν στις κοινές περιπολίες επιτήρησης των μικρασιατικών παραλίων εντός πάντα των τουρκικών χωρικών υδάτων.
Οι Ευρωπαίοι γνωρίζουν άριστα και το πρόβλημα και τη λύση του. Τρέφουν, όμως, αμφιβολίες για τις τουρκικές προθέσεις. Μέχρι, λοιπόν, να επιτύχουν μία αποτελεσματική συμφωνία με την Άγκυρα, φορτώνουν στην Ελλάδα το βάρος. Ενδεικτικό της υποκρισίας τους είναι η πρόταση για κοινές ελληνοτουρκικές ναυτικές περιπολίες στο Αιγαίο.
Η Αθήνα τις απέρριψε, επειδή δικαιολογημένα φοβάται πως θα δημιουργηθεί προηγούμενο, το οποίο η Άγκυρα θα χρησιμοποιήσει για να προωθήσει τις παραδοσιακές επεκτατικές διεκδικήσεις της στο Αιγαίο. Ανεξαρτήτως, όμως, των ελληνικών φόβων, οι κοινές ναυτικές περιπολίες δεν μπορούν από επιχειρησιακής απόψεως να συμβάλουν στην ανάσχεση των προσφυγικών/μεταναστευτικών ροών. Στην πραγματικότητα, η πρόταση έπεσε στο τραπέζι για να προσφερθεί στην Τουρκία ένα πρόσθετο δώρο σε βάρος της Ελλάδας.
Στη Μάλτα ο Γιούνκερ αντικατέστησε την απαίτηση για ελληνοτουρκικές περιπολίες στο Αιγαίο με την κομψότερη διατύπωση «συντονισμένες ενέργειες». Το εάν πρόκειται για φραστική ή ουσιαστικά αλλαγή θα το δούμε σύντομα. Υπενθυμίζουμε, πάντως, πως σε πρόσφατο έγγραφο-οδηγία της Κομισιόν αναφέρεται ότι οι κοινές περιπολίες πρέπει να μπουν κάτω από το καπέλο της FRONTEX με σκοπό ο Τσίπρας να έχει ένα πρόσχημα να τις αποδεχθεί.
Στο ίδιο έγγραφο αναφέρεται και το εξής προκλητικό: «Θέση μας είναι ότι η Τουρκία δεν στέλνει συνειδητά και σκοπίμως τους πρόσφυγες μέσω Ελλάδας, όπως η Ελλάδα στέλνει στη FYROM». Όπως προαναφέραμε, ο λόγος που γράφονται αυτά δεν είναι η άγνοια, αλλά η προσπάθεια του ευρωιερατείου να εξαγοράσει τη συνεργασία του Ερντογάν, ο οποίος και όλα δείχνουν πως θα την πουλήσει πανάκριβα. Στο περιθώριο της συνόδου κορυφής των G20 στην Αττάλεια, οι Μέρκελ, Ολάντ και Γιούνκερ είχαν την ευκαιρία να διαπραγματευθούν ατύπως με την τουρκική ηγεσία.
Η κρίσιμη σημασία που έχει για τους Ευρωπαίους η συνεργασία με την Άγκυρα περιορίζει εκ των πραγμάτων την προσπάθεια του Έλληνα πρωθυπουργού να παίξει κεντρικό ρόλο στις σχετικές διαπραγματεύσεις ΕΕ-Τουρκίας. Οι Ερντογάν και Νταβούτογλου θα συζητήσουν με τον Τσίπρα το προσφυγικό/μεταναστευτικό, αλλά το πραγματικό παζάρι το κάνουν με άλλους.
Για την τουρκική ηγεσία, η επίσκεψη Τσίπρα έχει διαφορετικό περιεχόμενο απ’ ότι για την Αθήνα. Η Άγκυρα επιδιώκει να επανεκκινήσει τις διμερείς σχέσεις σ’ όλα τα επίπεδα. Επιδιώκει να αρχίσει και η πάλι η διαδικασία των τακτικών διακυβερνητικών συμβουλίων με τις εκατέρωθεν επισκέψεις, να θεσμοθετηθούν επαφές μεταξύ αντίστοιχων υπουργείων, να εφαρμοσθούν πρωτόκολλα συνεργασίας και να εφαρμοσθούν Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης.
Η βάσιμη εκτίμηση του υπουργείου Εξωτερικών είναι ότι σ’ αυτή τη φάση, η Τουρκία δεν επιδιώκει να ανεβάσει τη θερμοκρασία στα ελληνοτουρκικά. Θα ήταν τυχοδιωκτισμός όταν έχει ανοικτά μέτωπα στα ανατολικά και δύσκολες σχέσεις με τις μεγάλες δυνάμεις και γειτονικές χώρες. Δεν είναι μόνο η ορθάνοικτη πληγή της Συρίας. Ούτε η βαθιά επιφυλακτική έως αρνητική στάση του Ιράν, του Ιράκ, της Ιορδανίας και της Αιγύπτου. Είναι και οι –για διαφορετικούς λόγους– δύσκολες σχέσεις με τη Ρωσία, τις ΗΠΑ και το Ισραήλ.
Αυτό δεν σημαίνει πως η Άγκυρα θα κάνει βήμα πίσω από τις πάγιες θέσεις της στα ζητήματα που μας αφορούν άμεσα. Αναμένεται να θέσει το Κυπριακό, επαναλαμβάνοντας με πιο κομψό και όχι τόσο κατηγορηματικό τρόπο το χρονικό όριο που ο Ερντογάν έθεσε προ καιρού για την επίλυση του Κυπριακού (μέχρι τον Μάρτιο). Δεν αποκλείεται καθόλου ο ίδιος να θέσει και ζητήματα που αφορούν τη μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης.
Η ελληνική πλευρά ούτε μπορεί ούτε προτίθεται να αποφύγει τη συζήτηση διμερών θεμάτων. Στόχος της, όμως, είναι να βάλει στο κέντρο των συνομιλιών το προσφυγικό/μεταναστευτικό. Ο Τσίπρας θα ζητήσει τα κέντρα ταυτοποίησης να είναι στην τουρκική επικράτεια, ώστε όποιοι δικαιούνται άσυλο να μεταφέρονται ασφαλώς στις ευρωπαϊκές χώρες προορισμού. Οι δε υπόλοιποι να επαναπατρίζονται. Είναι απίθανο, όμως, να αποσπάσει τέτοια υπόσχεση. Οι Τούρκοι συνομιλητές του θα του θέσουν τις δικές τους απαιτήσεις και η επίσημη διαπραγμάτευση θα παραπεμφθεί για τη σύνοδο ΕΕ-Τουρκίας.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ της Κυριακής 15-11-2015
