Γεωπολιτικό τρίγωνο Ελλάδας - Κύπρου - Ισραήλ (του Σταύρου Λυγερού)

Έχουμε ασχοληθεί και άλλες φορές με τις γεωπολιτικές ισορροπίες που τείνουν να διαμορφωθούν στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου, αφού θεωρούμε κομβικό σημείο για το μέλλον της χώρας μας την κατάληξη που θα έχουν οι συνεχιζόμενες διακρατικές επαφές μεταξύ των χωρών της γειτονιάς μας, αλλά και των μακρινών "συμμάχων" τους.
Η πρόσφατη επίσκεψη του πρωθυπουργού Σαμαρά στο Ισραήλ, θα μπορούσε να παίξει θετικό ρόλο για τη θέση της χώρας μας στο μελλοντικό περιβάλλον, όπως και όποτε αυτό διαμορφωθεί. Παρόλο που δεν είμαστε αισιόδοξοι, λαμβάνοντας υπόψη τις μηδαμινές του επιτυχίες κατά το 15μηνο της πρωθυπουργίας του, ελπίζουμε οι συμφωνίες που υπεγράφησαν να αποδειχτούν επωφελείς για τη χώρα μας.
Στο παρακάτω άρθρο του, ο κ.Σταύρος Λυγερός αναλύει τα συμπεράσματά του από αυτή την πρωθυπουργική επίσκεψη στο Ισραήλ, συσχετίζοντας την επιθυμία του εν λόγω κράτους για συμφωνίες με την ελληνική και την κυπριακή πλευρά με τις τεταμένες σχέσεις του με την Τουρκία, που είναι πολύ πιθανόν να παίξουν θετικό ρόλο για τις θέσεις της χώρας μας.

Η επίσημη επίσκε­ψη του Σαμαρά στο Ισραήλ και η συ­νεδρίαση του πρώτου Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας επιβε­βαιώνει την πρόθεση των δύο πλευρών να εδραιώσουν και να α­ναπτύξουν τη στρατηγική σχέση τους, η οποία συμπεριλαμβάνει την Κυπριακή Δημοκρατία. Οι συμφωνίες για συνεργα­σία σε επιμέρους τομείς που υπογρά­φηκαν από τους αρμόδιους υπουργούς, είναι το θεσμικό συμπλήρωμα της πολι­τικής βούλησης των τριών κρατών της Ανατολικής Μεσογείου να συμπορευτούν και στο γεωπολιτικό και στο ενερ­γειακό επίπεδο.

Παρά την αντίθετη επίσημη ρητορική, οι σχέσεις του Ισραήλ με την Κυπριακή Δημοκρατία και την Ελλάδα είναι συνάρ­τηση των σχέσεών του με την Τουρκία. Το εβραϊκό κράτος στράφηκε προς τη Λευκωσία και την Αθήνα όταν έσπασε η στρατηγική σχέση του με την Άγκυρα. Υπενθυμίζουμε ότι το ρήγμα στις ισραηλοτουρκικές σχέσεις προκλήθηκε με πρωτοβουλία της κυβέρνησης Ερντογάν. Οι νεοοθωμανοί είχαν συνείδηση ότι προϋπόθεση για να προωθήσουν τις ηγετικές φιλοδοξίες τους στο μουσουλ­μανικό κόσμο ήταν να αυτοπροβληθούν σαν η δύναμη που έχει και τη βούληση και τη δύναμη να υποστηρίξει τη με υψηλό συμβολισμό υπόθεση των Παλαι­στινίων.

Η Άγκυρα δεν θα μπορούσε να προ­ωθήσει τις ηγετικές φιλοδοξίες της εάν δεν ανασκεύαζε τη διάχυτη εντύπωση πως είναι σύμμαχος του Ισραήλ. Γι'αυτό κατήγγειλε τις ισραηλινές επιθέσεις στη Γάζα, γι' αυτό και ανέπτυξε σχέσεις με τη Χαμάς και με τη Χεζμπολάχ στο Λίβανο. Υπενθυμίζουμε ότι μέχρι τότε τα ισραηλινά μαχητικά είχαν την άδεια να πραγμα­τοποιούν ασκήσεις στη Νότια Τουρκία. Το αντάλλαγμα που έπαιρνε η Άγκυρα ήταν πληροφορίες, συμπαραγωγές οπλικών συστημάτων και ισχυρή υποστήριξη των τουρκικών θέσεων από το πανίσχυρο εβραϊκό λόμπι στις ΗΠΑ.

Το ρήγμα στις σχέσεις του Ισραήλ με την Τουρκία έγινε εξόφθαλμο στις αρχές του 2009, όταν στο Νταβός ο Ερντογάν συγκρούστηκε δημοσίως με τον Ισραηλινό Πρόεδρο Πέρες για το Παλαιστινιακό. Το ρήγμα διευρύνθηκε με το αιματηρό επει­σόδιο στο πλοίο «Μαβί Μαρμαρά» (Μάιος 2010). Οι Ισραηλινοί θεωρούν την Τουρ­κία κομβική χώρα και δεν ήθελαν να τα σπάσουν μαζί της. Η εμμονή του Ερντο­γάν, όμως τους υποχρέωσε να αναθεω­ρήσουν τη στρατηγική τους

Το ρήγμα στις σχέσεις του με την Τουρ­κία και η «αραβική άνοιξη» στένεψαν πολύ το δρόμο που συνδέει το Ισραήλ με τη Δύση. Υπενθύμισαν στον εβραϊκό παράγοντα ότι σε αυτή την περιοχή το γεωπολιτικό παιχνίδι επηρεάζεται καθο­ριστικά από το θρησκευτικό - πολιτισμι­κό κριτήριο. Αυτός είναι ο καθοριστικός γεωπολιτικός λόγος που οι Ισραηλινοί στράφηκαν προς την Κυπριακή Δημοκρα­τία και την Ελλάδα, εκτιμώντας την αξία που έχουν για την εθνική τους ασφάλεια. Η ανακάλυψη των κοιτασμάτων φυσικού αερίου προσέθεσε στο γεωπολιτικό και ένα γεωοικονομικό λόγο.

Το Ισραήλ δεν θέλει την Τουρκία να παίζει ηγετικό ρόλο στην Ανατολική Με­σόγειο. Πολλά θα κριθούν, όμως από το δρόμο που το Ισραήλ θα επιλέξει για να διοχετεύσει το φυσικό αέριό του στη διεθνή αγορά. Εάν το διοχετεύσει μέσω Τουρκίας -με την κατασκευή υποθαλάσ­σιου αγωγού-, οι δύο χώρες θα αλληλεξαρτηθούν σε πολύ μεγάλο βαθμό, γεγο­νός που αναπόφευκτα θα τις συνδέσει και πολιτικά. Οι επιπτώσεις για την Κυπριακή Δημοκρατία και για την Ελλάδα θα είναι δυσμενείς.

Το κόστος για την εξαγωγή του κυπρια­κού φυσικού αερίου θα αυξηθεί, επειδή δεν θα υπάρχουν οικονομίες κλίμακας, αν και αυτό θα εξαρτηθεί από το εάν θα ανακαλυφθούν νέα μεγάλα κοιτά­σματα στην κυπριακή ΑΟΖ. Πιθανόν να ασκηθούν πιέσεις στη Λευκωσία από την τρόικα να διοχετεύσει και το κυ­πριακό φυσικό αέριο στις ευρωπαϊκές αγορές μέσω Τουρκίας. Εάν, όπως φαί­νεται πιθανότερο, επιλεγεί η λύση της υγροποίησης και του ισραηλινού και του κυπριακού φυσικού αερίου στη Νότια Κύπρο, η στρατηγική σχέση του Ισραήλ με τα δύο ελληνικά κράτη θα παγιωθεί, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις ισορρο­πίες στην Ανατολική Μεσόγειο.

Μπορεί το θεώρημα «ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου» να μην αναφέρεται, αλλά είναι προφανές ότι παίζει ρόλο στην ανάπτυξη της στρατη­γικής σχέσης Ελλάδας - Κύπρου - Ισρα­ήλ. Αυτό έχει πρόσθετη σημασία αυτή την περίοδο που τόσο η Ελλάδα όσο και η Κυπριακή Δημοκρατία έχουν μετατρα­πεί σε αποικίες χρέους. Έχει μεγάλη ση­μασία όμως και για τη Δύση.

Η πολιτική ρευστότητα που επικρατεί στην Τυνησία, στη Λιβύη και στην Αίγυ­πτο και κυρίως ο συνεχιζόμενος εμφύ­λιος πόλεμος στη Συρία καθιστούν τη στρατηγική σχέση των δύο ελληνικών κρατών με το Ισραήλ παράγοντα σταθε­ρότητας στη δύσκολη περιοχή της Ανα­τολικής Μεσογείου. Αυτό πρακτικά ση­μαίνει ότι η για άλλους λόγους αδύναμη διαπραγματευτική θέση της Αθήνας και της Λευκωσίας αντικειμενικά ενισχύεται. Για να μεταφραστεί αυτό, όμως σε πο­λιτικό πλεονέκτημα πρέπει να υπάρξει και η αντίστοιχη πολιτική βούληση εκ μέρους των κυβερνήσεων Σαμαρά και Αναστασιάδη.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στα ΕΠΙΚΑΙΡΑ της 10/10/2013