Το αποσιωπημένο παράδειγμα της Ισλανδίας

Διάβασα τις προάλλες το παρακάτω άρθρο του Λεωνίδα Βατικιώτη, που το βρήκα πολύ ενδιαφέρον. Για το τμήμα του που αφορά την ελληνική οικονομία, τα πράγματα είναι γνωστά και δεν αμφισβητούνται από κανέναν (εξαιρούνται βέβαια εκείνοι που υποστηρίζουν τα αντίθετα, επειδή έχουν ίδιο συμφέρον). Το τμήμα όμως, που αφορά την ισλανδική οικονομία μου φάνηκε πολύ καλό για να είναι αληθινό (too good to be true, που λένε και στο χωριό μου). Έψαξα λοιπόν στο διαδίκτυο για περισσότερα στοιχεία. Είναι αλήθεια ότι τα αναγραφόμενα δεν απέχουν από την πραγματικότητα (άλλωστε για πολλά από αυτά είμαστε ενημερωμένοι όσοι ψάχνουμε για πληροφόρηση πέρα από τα ελληνικά ΜΜΕ). Υπάρχουν όμως και κάποια στοιχεία που μετριάζουν την τόσο καλή εικόνα που παρουσιάζεται στο άρθρο. Δειγματοληπτικά, για όσους θέλουν ευρύτερη πληροφόρηση παραθέτω ένα link που παραπέμπει σε ένα σχετικό άρθρο για την ισλανδική οικονομία http://icelandicecon.blogspot.gr/2013/01/the-economic-truth-on-iceland.html
Βέβαια, η βασική διαφορά στις δυο χώρες που δεν μας κάνει αισιόδοξους, ότι αν ακολουθήσουμε την ίδια πολιτική θα έχουμε τα ίδια αποτελέσματα, είναι ότι οι ισλανδοί πολιτικοί έχουν θέσει ως πρωταρχικό καθήκον τους την προστασία και φροντίδα των ισλανδών πολιτών.

Το αποσιωπημένο παράδειγμα της Ισλανδίας και η ακύρωση του ελληνικού οικονομικού «μονοδρόμου»

Στην ελληνική δημόσια συζήτηση έχει διαμορφωθεί ένα θέμα ταμπού, το οποίο δεν αναλύεται, ούτε καν σχολιά­ζεται. Είναι η καταστροφή που έχει συντελεστεί στην Οι­κονομία από το 2009, όταν ξεκίνησαν να εφαρμόζονται οι πο­λιτικές λιτότητας (που συνέπεσαν φυσικά και με μια καθοδική φάση του οικονομικού κύκλου στην Ελλάδα), και η οποία επιταχύνθηκε στη συνέχεια με την εφαρμογή των Μνημονίων. Μια πολύ γενική εικόνα αυτής της ζοφερής πραγματικότητας δίνει η πορεία του ΑΕΠ, με βάση την εισηγητική έκθεση του κρατι­κού προϋπολογισμού για το 2013. Χαρακτηριστικά, από 233.198 εκατ. ευρώ το 2008, Θα φθάσει το 2013 -με βάση επί­σημες (δηλαδή συντηρητικές) εκτιμήσεις- να κλείσει στα 183.49 εκατ. ευρώ (βλ. σχετικό πίνακα). 

Πρόκειται για μια μεί­ωση της τάξης του 21,5% μέχρι φέτος που θα συνεχιστεί και το 2014, παρά τα όσα λένε κυβέρνηση και τρόικα για να καθη­συχάσουν τις ανησυχίες και να κρύψουν την αποτυχία τους. Η εκτίμηση, άλλωστε, ότι δεν αξίζει να παίρνουμε στα σοβαρά τις προβλέψεις τους επιβεβαιώνεται από τις μέχρι σήμερα πατα­γώδεις αστοχίες τους στην πρόβλεψη οποιουδήποτε μεγέθους αφορά την ελληνική Οικονομία: από την πορεία του ΑΕΠ, μέ­χρι εκείνη της ανεργίας και των δημοσιονομικών ελλειμμάτων.

Το πόρισμα της JP Morgan

Το μέγεθος της καταστροφής της ελληνικής Οικονομίας αποτέλεσε θέμα και σε μια πρόσφατη μελέτη της αμερικανικής επεν­δυτικής τράπεζας JP Morgan, η οποία κατατάσσει την υπό εξέ­λιξη οικονομική συντριβή στη χώρα μας στις μεγαλύτερες μει­ώσεις του ΑΕΠ που έχουν συντελεστεί τον τελευταίο μισό αιώ­να. «Το αποτέλεσμα», με βάση τα δικά τους γραπτά, είναι πως «η ελληνική Οικονομία συρρικνώνεται με ένα ρυθμό που ξεπεράστηκε μόνο από χώρες που αντιμετώπιζαν εμφύλιο πόλεμο ή εξωτερική επέμβαση και αποκλεισμό (το Ιράν κατά τη διάρκεια του δετούς πολέμου με το Ιράκ, το Περού την εποχή που δρούσε το Φωτεινό Μονοπάτι) ή την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένω­σης έπειτα από 70 χρόνια οικονομίας των εντολών (κεντρικά ελεγχόμενης Οικονομίας)». Στη συνέχεια, μάλιστα, χαρακτηρί­ζει την Ελλάδα «αποτυχημένο κράτος με ένα μη βιώσιμο χρέος (180%)».

Οι εκτιμήσεις τους συνοδεύονται και υποστηρίζονται από τον πίνακα που ακολουθεί (όπου εμφανίζει μια μικρή από­κλιση για το μέγεθος της συρρίκνωσης του ελληνικού ΑΕΠ σε σχέση με τα μεγέθη του κρατικού προϋπολογισμού), ο οποίος συνιστά την πιο κραυγαλέα διάψευση των κυβερνητικών μεγαλοστομιών που πάντα καταλήγουν στο ότι η Ελλάδα ανακτά τη διεθνή της αξιοπιστία, γίνεται πόλος έλξης νέων επενδύσεων κ.λπ., κ.λπ...

Ωστόσο, δεν ήταν αναπόφευκτο η ελληνική Οικονομία να ζήσει την κόλαση των Μνημονίων, ούτε φυσικά να συντελεστεί η κοινωνική γενοκτονία την οποία βιώνουμε τα τελευταία χρό­νια, με την έκρηξη της φτώχειας, της ανεργίας κ.λπ. Αδιάψευ­στος μάρτυρας η διαμετρικά αντίθετη κατεύθυνση που έχουν ακολουθήσει άλλες χώρες, όπως η Ισλανδία, που επέλεξαν να μην ακολουθήσουν τον δρόμο της οικονομικής ορθοδοξίας, αλλά να προβούν σε παύση πληρωμών, αξιοποιώντας στο έπακρον τα μέσα που παρέχει η ανεξάρτητη νομισματική πολιτική. Η επι­λογή της Ισλανδίας επιβεβαιώθηκε από μια πρόσφατη εξέλιξη που διέψευσε καταστροφολογικές προβλέψεις για τυχόν αρνητικές επιπτώσεις από μια παύση πληρωμών, οι οποίες ακούγονται κατά κόρον στην Ελλάδα, χωρίς φυσικά να προβάλλεται και κάποιο παράδειγμα που να επαληθεύει αυτό τον ισχυρισμό.

Οι υπερήφανοι Βίκινγκς

Η απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελεύθε­ρων Συναλλαγών, με ημερομηνία 28 Ιανουαρίου 2013, επ’ ουδενί δεν θα άλλαζε την απόφαση που έλαβαν οι Ισλανδοί μετά από μια βελούδινη εξέγερση το 2009, να γυρίσουν πίσω τον λογαριασμό που ήθελαν να τους στείλουν Αγγλία και Ολλανδία. Ο λογαριασμός αφορούσε την εγγύηση των καταθέσεων, και συγκεκριμένα το αίτημα των Αρχών (κυρίως) της Αγγλίας και της Ολλανδίας να αποζημιωθούν πλήρως οι δικοί τους πολίτες που είχαν καταθέσεις σε ισλανδικές τράπεζες, οι οποίες κατέρρευσαν.

Η σφοδρότητα της σύγκρουσης μεταξύ της Αγγλίας και της μικροσκοπικής Ισλανδίας των 320.000 κατοίκων έλαβε τέτοιες διαστάσεις, ώστε η κυβέρνηση των Εργατικών του Γκόρντον Μπράουν, τότε, ενεργοποίησε στις 8 Οκτωβρίου 2008 διατάξεις του αντιτρομοκρατικού νόμου (που είχε ψηφιστεί το 2001, την επομένη των τρομοκρατικών επιθέσεων στις ΗΠΑ) και προέβη στο πάγωμα περιουσιακών στοιχείων της τράπεζας Λαντσμπάκι. Ήταν ένα μέσο εκβιασμού και εκδίκησης, που όμως έπεσε στο κενό, καθώς λίγους μήνες αργότερα, στις 9 Ιουνίου 2009, αναιρέθηκε. Τον Μάρτιο του 2010 απέσυρε τις κυρώσεις απέναντι στην Ισλανδία και η Ολλανδία.

Αξίζει, ωστόσο, να υπογραμμιστεί πως οι απειλές έπεσαν στο κενό μπροστά στην αποφασιστικότητα που έδειξε το Ρέικιαβικ να μην καλύψει εκείνες τις κυβερνήσεις που έσπευσαν να αποζημιώσουν όσους πολίτες τους είχαν τοποθετήσει χρήματα στις τράπεζες της Ισλανδίας, αναμένοντας τα πολύ υψηλά επιτόκια που προσέφεραν. Επρόκειτο, δηλαδή, για κερδοσκοπικές τοποθετήσεις που στερούνταν ενός πιθανού ηβικού πλεονεκτήματος, στην περίπτωση που ήταν καταθέσεις μικροαποταμιευτών σε μια συντηρητική τράπεζα.

Παρότι, όμως, η απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών δεν θα άλλαζε κάτι, είχε πολύ μεγάλη σημασία, μιας και για πρώτη φορά ένα επίσημο, κρατικό «δεν πληρώνω» θα εξεταζόταν από ένα διεθνές δικαστήριο στην ευρωπαϊκή ήπειρο και υπό το φως, μάλιστα, μιας νομοθεσίας φιλικής προς τις επιχειρήσεις και τις τράπεζες. Και η απόφασή του, προς πλήρη διάψευση όσων επικαλούνται τον φόβο για να επιβάλουν την υποταγή, ήταν θετική! Το αστείο, μάλιστα, είναι πως οι τέσσερις χώρες που στράφηκαν εναντίον της Ισλανδίας (Αγγλία, Ολλανδία, Νορβηγία και Λιχτενστάιν) κλήθηκαν από το δικαστήριο να πληρώσουν και τα δικαστικά έξοδα, όπως αναφέρεται στα τρία τελευταία άρθρα (230-232) της απόφασης.

Τα συμπεράσματα που εξάγονται από το αίσιο δικαστικό τέλος που είχε η περιπέτεια της Ισλανδίας είναι πολλά. Ξεχωρίζουν όμως δύο, που και για την Ελλάδα έχουν μια ξεχωριστή σημασία. Το πρώτο είναι πως η χώρα δεν απομονώθηκε σε διεθνές επίπεδο και το δεύτερο είναι πως οι κάτοικοί της δεν κλήθηκαν να σηκώσουν τον σταυρό του μαρτυρίου που σηκώνουν οι κάτοικοι της Ελλάδας, χωρίς μάλιστα να διαφαίνεται και κάποια προοπτική βελτίωσης του εισοδημάτων τους. Αυτή άλλωστε η πλευρά, της ανόδου των εισοδημάτων, απουσιάζει ακόμη κι από την υπερφίαλη κυβερνητική εξαγγελία.

Η Ισλανδία εντός αγορών - η Ελλάδα εκτός!

Σε ό,τι αφορά τη διεθνή θέση της Ισλανδίας, κατ’ αρχάς πρέπει να διευκρινιστεί ότι είναι ευάλωτη και επιδέχεται άπειρων πιέσεων, λόγω των φυσικών της ιδιομορφιών, με το πολικό κρύο και την απόστασή της από τις γειτονικές χώρες να μετατρέπουν σε Οδύσσεια τις πιο απλές λειτουργίες, όπως π.χ. η κάλυψη των διατροφικών αναγκών. Αντίθετα με την Ελλάδα. Παρόλα αυτά, καμία συνέπεια δεν είχε. Αναγκάστηκε, μάλιστα, να συγκατανεύσει και το ΔΝΤ στις αποφάσεις του Ρέικιαβικ, επιδεικνύοντας -άγνωστο, φυσικά, για πόσο καιρό- ένα φιλικό προσωπείο.

Το ΔΝΤ δέχτηκε να βοηθήσει τη χώρα με μια χρηματοδοτική διευκόλυνση (Stand-By Agreement) ύψους 2,1 δισ. δολ. και διετούς διακανονισμού, στο πλαίσιο της οποίας τα 827 εκατ. καταβλήθηκαν με την υπογραφή της συμφωνίας στις 19 Νοεμβρίου 2008 και τα υπόλοιπα με 8 δόσεις ύψους 155 εκατ. δολ. η κάδε μία. Το αστείο ποιο είναι; Πως στους απείθαρχους Βίκινγκς το ΔΝΤ κατέβαλε πρόθυμα τις δόσεις, εντός των προβλεπομένων ημερομηνιών και χωρίς κανένα ...παρατράγουδο, όταν στην υπάκουη και πειθαρχική Ελλάδα, που έτρεχε να υλοποιήσει κάθε επιθυμία των πιστωτών πριν καν αυτή διατυπωθεί, κάθε δόση ισοδυναμεί με συλλογικό καψόνι!

Να θυμίσουμε, επίσης, πως η Ισλανδία βγήκε και στις διεθνείς αγορές ζητώντας τη χρηματοδότηση των δημοσιονομικών της αναγκών τον Ιούνιο του 2011 με την έκδοση ομολόγων, ύψους 1 δισ. δολ. και η έκδοση καλύφθηκε πλήρως! Καμία τιμωρία δεν υπήρξε, σε βαθμό να γράψει τις επόμενες μέρες ο Αμερικανός νομπελίστας οικονομολόγος, Πολ Κρούγκμαν: «Η ιδέα πως θα παρατηρούνταν τεράστιες κυρώσεις λόγω της αθέτησης των πληρωμών της στον ιδιωτικό τομέα δεν αποδείχθηκαν αληθείς»! Η Ελλάδα, αντίθετα, παραμένει ακόμη εκτός αγορών...

Στην Ισλανδία, αντίθετα, παρότι η παύση πληρωμών και περισσότερο η κατάρρευση των τραπεζών δημιούργησε προβλήματα, δεν παρατηρήθηκε ο Αρμαγεδώνας που είδαμε στις χώρες του Μνημονίου. Έγραφαν, για παράδειγμα, οι Financial Times σε ολοσέλιδο αφιέρωμά τους στην Ισλανδία, στις 5 Φεβρουάριου: «Η ανεργία που έφτασε στο υψηλότερο σημείο του 9,2%, τον Δεκέμβριο έπεσε στο 5,7%. Αυτό το ποσοστό ανεργίας είναι χαμηλότερο από της Γερμανίας και, με την εξαίρεση ορισμένων μηνών, είναι χαμηλότερο ακόμη κι από της Σουηδίας, της Φινλανδίας ή της Αγγλίας από όταν ξέσπασε η κρίση το 2008. Ένα μεγάλο πρόγραμμα παραγραφής χρέους ελάφρυνε τα βάρη στα νοικοκυριά».

Σε καλύτερη μοίρα, επίσης, βρίσκονται και οι επιχειρήσεις, αν δούμε ότι το ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων δανείων ανέρχεται στο 8% σήμερα, όταν πριν δύο χρόνια ήταν 25%! Είναι αναγκαίο να ειπωθεί πως ουδέποτε θα είχε έρθει αυτή η ανάκαμψη, αν η Ισλανδία δεν είχε τη νομισματική της ανεξαρτησία, που της επέτρεψε να προβεί σε μια μεγάλη υποτίμηση του εθνικού της νομίσματος σχεδόν κατά 50% έναντι του ευρώ την επομένη της κρίσης, χωρίς ωστόσο να ακολουθήσουν φαινόμενα ανεξέλεγκτου πληθωρισμού, όπως θα περίμενε κανείς.

Ή όπως λέγεται όχι θα συμβεί στην Ελλάδα, στην περίπτωση που εξέλθει της ευρωζώνης και υποτιμήσει το νέο, εθνικό της νόμισμα.

Εξίσου εντυπωσιακή είναι και η πρόοδος που παρατηρείται στα δημοσιονομικά, ο εξορθολογισμός των οποίων υποτίθεται ότι είναι το ζητούμενο των Μνημονίων στις περιφερειακές χώρες της ευρωζώνης. Στην Ισλανδία, λοιπόν, από το 2012 ο προϋπολογισμός τους είναι πλεονασματικός! Κι αυτό το πέτυχαν χωρίς να προβούν σε στάση πληρωμών προς τους πολίτες ή χωρίς τα δημοσιονομικά πλεονάσματα να είναι η άλλη όψη των ελλειμμάτων των νοικοκυριών, όπως συμβαίνει στην Ελλάδα, όπου η είδηση για το πρωτογενές πλεόνασμα κατά τον Ιανουάριο του 2012 συνοδευόταν από την εντολή του γενικού γραμματέα φορολογικών εσόδων για κατασχέσεις στην κινητή περιουσία 2,5 εκατ. οφειλετών (σχεδόν ο 1 στους 4 κατοίκους της χώρας) που χρωστούν φόρο εισοδήματος, ΦΠΑ, χαράτσι ΔΕΗ, κλήσεις τροχαίας και Δημοτικής Αστυνομίας, ακόμη και πρόστιμα από τη μη ακύρωση των εισιτηρίων. Σημαντικό μέρισμα στα δημόσια οικονομικά προέρχεται από τη μεγέθυνση της Οικονομίας, που από το 2011 αυξάνεται άνω του 3%!

Στην Ελλάδα, ευτυχώς, αποφύγαμε όλες αυτές τις... περιπέτειες...