Η πρόσφατη περιφρονητική για τη δικαιοσύνη δήλωση του νέου (νέου; τρόπος του λέγειν, το όνομα άλλαξε μόνο) υπουργού οικονομικών δεν παραξένεψε κανέναν. Στη μνημονιακή μας χώρα, στην οποία το από συνήθεια επονομαζόμενο δημοκρατικό πολίτευμα έχει δεχτεί τόσα πλήγματα αυτά τα τέσσερα χρόνια, η περιφρόνηση της δικαιοσύνης από την κυβέρνηση μοιάζει πλέον φυσιολογική, όπως και η περιφρόνηση της Βουλής από τον πρωθυπουργό, αλλά και τον πρόεδρό της (αλήθεια πόσες φορές έχουν εμφανιστεί αυτοί οι δυο στη Βουλή αυτά τα δυο χρόνια;). Οι δυο αυτοί πυλώνες της Δημοκρατίας έχουν μετατραπεί σε απλά εργαλεία εφαρμογής των εντολών των αφεντικών της "κυβέρνησης". Έτσι, φέρνουν στο κοινοβούλιο νομοσχέδια, τα οποία ψηφίζονται από τους ...εκπροσώπους του λαού χωρίς να διαβαστούν, ενώ από τις αποφάσεις της δικαιοσύνης εφαρμόζονται μόνο όσες συμφέρουν την τρόικα.
Σε αυτή την έλειψη δημοκρατίας αναφέρεται και το άρθρο του καθηγητή Μ.Γκίβαλου που αναδημοσιεύω στη συνέχεια.
Η δημοκρατία στο απόσπασμα
Νεοφιλελευθερισμός και δημοκρατία δεν συνιστούν καν συμπληρωματικές έννοιες αλλά αντιμετωπίζονται ως ευθέως συγκρουσιακές και «ασύμμετρες». Δεν χρειάζεται να γνωρίζουμε σε θεωρητική βάση τις βασικές αρχές του νεοφιλελεύθερου επιχειρήματος απέναντι στη δημοκρατία όπως τις διατύπωσε ο «πατριάρχης» του F. A. Hayek*. Σήμερα τις βιώνουμε στην πράξη με τον πιο επώδυνο και απαξιωτικό για τους δημοκρατικούς θεσμούς τρόπο.
Η ολιγαρχία των μνημονιακών συμφερόντων
Η «είσοδος» στο Μνημόνιο αποτέλεσε και τυπικά το τέλος μιας δημοκρατίας, ενός πολιτικού συστήματος που ήδη βρισκόταν σε βαθιά κρίση. Στα τέσσερα χρόνια που πέρασαν απορρίφθηκαν ακόμα και τα προσχήματα: διορίσθηκε πρωθυπουργός ένας τραπεζίτης το Κοινοβούλιο ευτελίσθηκε και εξελίχθηκε σ' έναν μηχανισμό «νομιμοποίησης» αντισυνταγματικού και αντιδημοκραιικού χαρακτήρα επιλογών.
Διατυπώθηκε και υποστηρίχθηκε έμμεσα η άποψη ότι η οικονομική κρίση για να αντιμετωπισθεί χρειάζεται «λιγότερη δημοκρατία», ότι οι κοινοβουλευτικοί κανόνες, οι συνταγματικές πρόνοιες η λαϊκή βούληση αποτελούν «περιττή» και συχνά επιζήμια «πολυτέλεια». Γι' αυτό και δεν υπάρχει θεσμική και πολιτική διαχείριση των προβλημάτων. Αντίθετα, έχει επικρατήσει ένας αντισυνταγματικός αυταρχισμός, μια ολιγαρχία πολιτικών και οικονομικών συμφερόντων, η οποία επιβάλλει με τη βία τις βουλήσεις της. Τα όσα διαδραματίσθηκαν στο Κοινοβούλιο με αφορμή το δημοψήφισμα για τη ΔΕΗ δεν αποτελούν παρά ένα ακόμα χαρακτηριστικό παράδειγμα ευτελισμού των δημοκρατικών θεσμών.
Στους εταίρους της συγκυβέρνησης έχει επικρατήσει η άποψη ότι τόσο η νομοθετική όσο και η δικαστική εξουσία αποτελούν ένα είδος ιδιοκτησίας της κυβερνητικής εξουσίας, ότι μπορούν να χειραγωγούνται και να χρησιμοποιούνται ως «εργαλεία» νομιμοποίησης των επιλογών της κυβέρνησης.
Δυστυχώς ο ίδιος ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας αποδεικνύεται κατώτερος των περιστάσεων. Η ίδια η πολιτική του διαδρομή δεν του επιτρέπει να έχει υιοθετήσει τον ρόλο του άφωνου και άβουλου παρατηρητή που νομιμοποιεί με την υπογραφή του την εκποίηση της εθνικής περιουσίας και την καταπάτηση βασικών δημοκρατικών αρχών. Ας μην επικαλείται συνεχώς το περιορισμένο εύρος των εξουσιών του. Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να αντιδράσει ο ύπατος θεσμός όταν παραβιάζονται θεμελιώδεις αρχές και αξίες.
Η προάσπιση του πολιτεύματος
Στη σημερινή συγκυβέρνηση διαπιστώνεται μια «αρμονική σύνθεση»: η αντικοινωνική νεοφιλελεύθερη στρατηγική βρήκε ιδανικούς εκπροσώπους και εκφραστές της στα πρόσωπα των Αντώνη Σαμαρά και Ευάγγελου Βενιζέλου και στις ηγετικές ομάδες που τους περιβάλλουν.
Η «έμφυτη» ακροδεξιά αντίληψη του Α. Σαμαρά αποκαλύφθηκε πλήρως όταν αυτός απέκτησε την κυβερνητική εξουσία. Γι'αυτό και ο ίδιος απέρριψε την παραδοσιακή αστική - φιλελεύθερη κουλτούρα της παράταξής του και «μετασχημάτισε» τη ΝΔ σ' έναν ακροδεξιό και -κατά περίπτωση- φασίζοντα μηχανισμό.
Η άλλη «περίπτωση», ο Ευ. Βενιζέλος απέδειξε ότι δεν χρειάζεται να είναι ακροδεξιάς για να ευτελίζει τους δημοκρατικούς και συνταγματικούς θεσμούς και κανόνες. Όμως καθορίζοντας ο ίδιος ως ύπατο, ως απόλυτο στόχο τους θώκους της κυβερνητικής εξουσίας δεν διστάζει να ταυτίζεται με τις ακροδεξιές επιλογές του Α. Σαμαρά, και μάλιστα να επιχειρηματολογεί υπέρ αυτών, γνωρίζοντας άριστα ότι αντιφάσκει κι ότι ευτελίζει όλα όσα έπρεπε ο ίδιος να σέβεται. Αλλωστε, η διάλυση του ΠΑΣΟΚ, η απαξίωση των αρχών και των αξιών του, η ενσωμάτωση και εξάχνωσή του σε συστημικά - μνημονιακά σχήματα είναι και δικό του έργο και αποδεικνύουν του λόγου το αληθές.
Ο αγώνας για τη δημοκρατία για την αποκατάσταση των θεμελιωδών πολιτειακών θεσμών, είναι σίγουρα οργανικά συνδεδεμένος με τη συλλογική προσπάθεια για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης. Δυστυχώς οι συνεχείς παραβιάσεις των δημοκρατικών κανόνων και θεσμών διαμορφώνουν έναν ιδιότυπο αντιδημοκρατικό μιθριδατισμό. Οι συνειδήσεις αμβλύνονται και στο επίπεδο της καθημερινής ζωής δεν δίνεται η πρέπουσα σημασία σ'αυτό το κρίσιμο θέμα.
Θα πρέπει να κατανοηθεί ότι η κρίση είναι κατ' εξοχήν πολιτική και πολιτιστική. Οτι η αδιαφορία για την τύχη της δημοκρατίας για την κατάργηση των κοινωνικών και ατομικών δικαιωμάτων, η απουσία στόχων και οραμάτων οδηγούν σε μια ισοπεδωμένη κοινωνία, με άτομα-πολίτες που δεν χάνουν απλώς το εισόδημα και τη δουλειά τους, αλλά την ίδια τους την αξιοπρέπεια και την ατομική και συλλογική τους υπόσταση.
Η προάσπιση των δημοκρατικών αρχών προβάλλει ως ιστορικό καθήκον απέναντι σ' ένα σύστημα πολιτικών και οικονομικών συμφερόντων, που παραπέμπει με τις πράξεις του στις πιο σκοτεινές σελίδες της ιστορίας μας.
*«Η δημοκρατία δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά μέσον, ένα ωφελιμιστικό στρατήγημα, που συντελεί στη διασφάλιση του ύψιστου πολιτικού στόχου: της (οικονομικής) ελευθερίας»
F. A. Hayek, The Road to Serfdon, 1944
Σε αυτή την έλειψη δημοκρατίας αναφέρεται και το άρθρο του καθηγητή Μ.Γκίβαλου που αναδημοσιεύω στη συνέχεια.
Η δημοκρατία στο απόσπασμα
Νεοφιλελευθερισμός και δημοκρατία δεν συνιστούν καν συμπληρωματικές έννοιες αλλά αντιμετωπίζονται ως ευθέως συγκρουσιακές και «ασύμμετρες». Δεν χρειάζεται να γνωρίζουμε σε θεωρητική βάση τις βασικές αρχές του νεοφιλελεύθερου επιχειρήματος απέναντι στη δημοκρατία όπως τις διατύπωσε ο «πατριάρχης» του F. A. Hayek*. Σήμερα τις βιώνουμε στην πράξη με τον πιο επώδυνο και απαξιωτικό για τους δημοκρατικούς θεσμούς τρόπο.
Η ολιγαρχία των μνημονιακών συμφερόντων
Η «είσοδος» στο Μνημόνιο αποτέλεσε και τυπικά το τέλος μιας δημοκρατίας, ενός πολιτικού συστήματος που ήδη βρισκόταν σε βαθιά κρίση. Στα τέσσερα χρόνια που πέρασαν απορρίφθηκαν ακόμα και τα προσχήματα: διορίσθηκε πρωθυπουργός ένας τραπεζίτης το Κοινοβούλιο ευτελίσθηκε και εξελίχθηκε σ' έναν μηχανισμό «νομιμοποίησης» αντισυνταγματικού και αντιδημοκραιικού χαρακτήρα επιλογών.
Διατυπώθηκε και υποστηρίχθηκε έμμεσα η άποψη ότι η οικονομική κρίση για να αντιμετωπισθεί χρειάζεται «λιγότερη δημοκρατία», ότι οι κοινοβουλευτικοί κανόνες, οι συνταγματικές πρόνοιες η λαϊκή βούληση αποτελούν «περιττή» και συχνά επιζήμια «πολυτέλεια». Γι' αυτό και δεν υπάρχει θεσμική και πολιτική διαχείριση των προβλημάτων. Αντίθετα, έχει επικρατήσει ένας αντισυνταγματικός αυταρχισμός, μια ολιγαρχία πολιτικών και οικονομικών συμφερόντων, η οποία επιβάλλει με τη βία τις βουλήσεις της. Τα όσα διαδραματίσθηκαν στο Κοινοβούλιο με αφορμή το δημοψήφισμα για τη ΔΕΗ δεν αποτελούν παρά ένα ακόμα χαρακτηριστικό παράδειγμα ευτελισμού των δημοκρατικών θεσμών.
Στους εταίρους της συγκυβέρνησης έχει επικρατήσει η άποψη ότι τόσο η νομοθετική όσο και η δικαστική εξουσία αποτελούν ένα είδος ιδιοκτησίας της κυβερνητικής εξουσίας, ότι μπορούν να χειραγωγούνται και να χρησιμοποιούνται ως «εργαλεία» νομιμοποίησης των επιλογών της κυβέρνησης.
Δυστυχώς ο ίδιος ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας αποδεικνύεται κατώτερος των περιστάσεων. Η ίδια η πολιτική του διαδρομή δεν του επιτρέπει να έχει υιοθετήσει τον ρόλο του άφωνου και άβουλου παρατηρητή που νομιμοποιεί με την υπογραφή του την εκποίηση της εθνικής περιουσίας και την καταπάτηση βασικών δημοκρατικών αρχών. Ας μην επικαλείται συνεχώς το περιορισμένο εύρος των εξουσιών του. Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να αντιδράσει ο ύπατος θεσμός όταν παραβιάζονται θεμελιώδεις αρχές και αξίες.
Η προάσπιση του πολιτεύματος
Στη σημερινή συγκυβέρνηση διαπιστώνεται μια «αρμονική σύνθεση»: η αντικοινωνική νεοφιλελεύθερη στρατηγική βρήκε ιδανικούς εκπροσώπους και εκφραστές της στα πρόσωπα των Αντώνη Σαμαρά και Ευάγγελου Βενιζέλου και στις ηγετικές ομάδες που τους περιβάλλουν.
Η «έμφυτη» ακροδεξιά αντίληψη του Α. Σαμαρά αποκαλύφθηκε πλήρως όταν αυτός απέκτησε την κυβερνητική εξουσία. Γι'αυτό και ο ίδιος απέρριψε την παραδοσιακή αστική - φιλελεύθερη κουλτούρα της παράταξής του και «μετασχημάτισε» τη ΝΔ σ' έναν ακροδεξιό και -κατά περίπτωση- φασίζοντα μηχανισμό.
Η άλλη «περίπτωση», ο Ευ. Βενιζέλος απέδειξε ότι δεν χρειάζεται να είναι ακροδεξιάς για να ευτελίζει τους δημοκρατικούς και συνταγματικούς θεσμούς και κανόνες. Όμως καθορίζοντας ο ίδιος ως ύπατο, ως απόλυτο στόχο τους θώκους της κυβερνητικής εξουσίας δεν διστάζει να ταυτίζεται με τις ακροδεξιές επιλογές του Α. Σαμαρά, και μάλιστα να επιχειρηματολογεί υπέρ αυτών, γνωρίζοντας άριστα ότι αντιφάσκει κι ότι ευτελίζει όλα όσα έπρεπε ο ίδιος να σέβεται. Αλλωστε, η διάλυση του ΠΑΣΟΚ, η απαξίωση των αρχών και των αξιών του, η ενσωμάτωση και εξάχνωσή του σε συστημικά - μνημονιακά σχήματα είναι και δικό του έργο και αποδεικνύουν του λόγου το αληθές.
Ο αγώνας για τη δημοκρατία για την αποκατάσταση των θεμελιωδών πολιτειακών θεσμών, είναι σίγουρα οργανικά συνδεδεμένος με τη συλλογική προσπάθεια για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης. Δυστυχώς οι συνεχείς παραβιάσεις των δημοκρατικών κανόνων και θεσμών διαμορφώνουν έναν ιδιότυπο αντιδημοκρατικό μιθριδατισμό. Οι συνειδήσεις αμβλύνονται και στο επίπεδο της καθημερινής ζωής δεν δίνεται η πρέπουσα σημασία σ'αυτό το κρίσιμο θέμα.
Θα πρέπει να κατανοηθεί ότι η κρίση είναι κατ' εξοχήν πολιτική και πολιτιστική. Οτι η αδιαφορία για την τύχη της δημοκρατίας για την κατάργηση των κοινωνικών και ατομικών δικαιωμάτων, η απουσία στόχων και οραμάτων οδηγούν σε μια ισοπεδωμένη κοινωνία, με άτομα-πολίτες που δεν χάνουν απλώς το εισόδημα και τη δουλειά τους, αλλά την ίδια τους την αξιοπρέπεια και την ατομική και συλλογική τους υπόσταση.
Η προάσπιση των δημοκρατικών αρχών προβάλλει ως ιστορικό καθήκον απέναντι σ' ένα σύστημα πολιτικών και οικονομικών συμφερόντων, που παραπέμπει με τις πράξεις του στις πιο σκοτεινές σελίδες της ιστορίας μας.
*«Η δημοκρατία δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά μέσον, ένα ωφελιμιστικό στρατήγημα, που συντελεί στη διασφάλιση του ύψιστου πολιτικού στόχου: της (οικονομικής) ελευθερίας»
F. A. Hayek, The Road to Serfdon, 1944
