Μελέτη για την αποτροπή εξαφάνισης γλωσσών
Δεν είναι εύκολο να υπολογίσει κανείς πόσες γλώσσες ομιλούνται παγκοσμίως στην εποχή μας. Οι γλωσσολόγοι τις υπολογίζουν σε περίπου 6.000, αλλά δεν είναι σίγουρο πόσο κοντά στην πραγματικότητα βρίσκεται αυτό το νούμερο. Εξάλλου, είναι δύσκολη και η διάκριση μεταξύ γλώσσας και διαλέκτου. Από την άλλη όμως, υπάρχει και η αντίθετη όψη, αφού υπολογίζεται ότι κάθε τόσο, ίσως και κάθε λίγες βδομάδες, μια γλώσσα εξαφανίζεται σε κάποιο μέρος του κόσμου. Αυτό συμβαίνει όταν οι λιγοστοί κάτοικοι της περιοχής που μιλούν μια γλώσσα, πεθαίνουν. Είναι δυνατόν όμως να δημιουργηθούν και νέες γλώσσες. Πώς; Ένας τρόπος είναι στη περίπτωση που κάποιοι εξερευνητές ανακαλύψουν μια νέα περιοχή, όπου οι ντόπιοι μιλάνε μια άγνωστη γλώσσα, κι ένας άλλος τρόπος αν σε κάποιο μέρος εγκατασταθεί μεγάλος αριθμός μεταναστών με αποτέλεσμα την πρόσμιξη τής "μεταφερμένης" γλώσσας με την εντοπίως ομιλουμένη.
Δεν χρειάζεται να συνεχίσουμε, προκειμένου να γίνει αντιληπτό το γεγονός ότι οι γλώσσες μοιάζουν με ζωντανό οργανισμό. Βρίσκονται σε διαρκή μετασχηματισμό με συνεχόμενες τροποποιήσεις και αυξομειώσεις.
Εξάλλου, ιστορικά, είναι πολλές οι περιπτώσεις πολιτιστικών αλλαγών σε γειτονικές περιοχές είτε δια της επιβολής είτε δια της αφομοίωσης. Σε αυτές τις περιπτώσεις, συνήθειες της μιας περιοχής αντικαθίστανται από κάποιες συνήθειες της γειτνιάζουσας. Οι φυσικοί Joaquim Fort, του Πανεπιστημίου της Girona (UdG), και Neus Isern, του Αυτόνομου Πανεπιστημίου της Βαρκελώνης (UAB) είναι ειδικοί στη δημιουργία μοντέλων, τα οποία αναπαράγουν τέτοιου είδους επιδράσεις.
Πρόσφατα, οι ερευνητές αυτοί έθεσαν την ειδίκευσή τους στη διάθεση της αντικατάστασης γλωσσών, δημιουργώντας ένα μοντέλο που υπολογίζει την ταχύτητα με την οποία η γλώσσα μιας περιοχής, που έχει κοινωνικό και οικονομικό πλεονέκτημα απέναντι σε μια γειτονική της, επιδρά, επικαλύπτει και τελικά υποκαθιστά τη γλώσσα της ασθενέστερης - με βάση τα προαναφερθέντα κριτήρια - περιοχής. Έτσι αυτό το μοντέλο βοηθάει να εκτιμηθεί ο βαθμός κατά τον οποίο κινδυνεύουν γλώσσες που απειλούνται και συνεπώς χρησιμεύει στο να προγραμματιστούν ενέργειες που θα αποτρέψουν την εξαφάνισή τους.
Οι δυο ισπανοί ερευνητές ανέλυσαν την περίπτωση της Ουαλίας, επαληθεύοντας ότι από το 1961 έως το 1981, τα αγγλικά επικράτησαν της ουαλικής γλώσσας κι έγιναν η κύρια γλώσσα επικοινωνίας. Με το μοντέλο τους περιέγραψαν την αύξηση των ομιλούντων τη γλώσσα της γειτονικής περιοχής, δηλαδή της Αγγλίας, με την αντίστοιχη μείωση των ομιλούντων την ντόπια γλώσσα. Με την εφαρμογή κατάλληλης πολιτικής, αυτή η επέκταση εμποδίστηκε και τα ουαλικά διασώθηκαν.
Στην έρευνά τους καθόρισαν παραμέτρους, οι οποίες τους επιτρέπουν να εκτιμήσουν την ταχύτητα - σε χιλιόμετρα ανά έτος - με την οποία η δυνατότερη γλώσσα επεκτεινόμενη γεωγραφικά επικρατεί της γειτονικής ασθενέστερης.
Η εργασία τους επεκτάθηκε και στην παρατήρηση της εξέλιξης και άλλων γλωσσών, όπως των Quechua και των Scottish Gaelic. O Neus Isern εξηγεί ότι "αυτές οι παράμετροι μπορούν να εφαρμοστούν σε γλώσσες που μιλιούνται σε χώρες, των οποίων οι κυβερνήσεις δεν ενδιαφέρονται για τη διατήρησή τους, ενώ είναι πιο δύσκολο να εφαρμοστούν σε γλώσσες όπως τα καταλανικά, τα οποία προστατεύονται από έναν αριθμό γλωσσικών πολιτικών".
Όπως γίνεται φανερό, αυτός ο τύπος μοντέλου μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σε περιπτώσεις πολιτιστικών αλλαγών, κατά τις οποίες τα έθιμα μιας περιοχής επικαλύπτονται και καταργούνται από την επέκταση και κυριαρχία εθίμων ισχυρότερων κοινωνικά γειτονικών περιοχών.
Η μελέτη αυτή των Neus Isern και Joaquim Fort δημοσιεύτηκε στην έγκυρη Journal of the Royal Society Interface.
