Αμερικανικοί φόβοι για μια γερμανική Ευρώπη (του Σταύρου Λυγερού)

Στο άρθρο του, που δημοσιεύεται στα καινούρια ΕΠΙΚΑΙΡΑ, ο κ.Στ.Λυγερός εισχωρεί πιο βαθιά στα τεκταινόμενα στα κέντρα των αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συνυπολογίζοντας και το ενδιαφέρον της αμερικανικής πλευράς να έχει λόγο στις όποιες κινήσεις του "ευρωιερατίου", επιθυμώντας να παραμείνει μέλος της Ε.Ε. το μάτι της, το Ηνωμένο Βασίλειο δηλαδή.
Αναφέρεται ακόμα και στα πολιτικά πρόσωπα που η γερμανική ηγεμονία θεωρεί επικίνδυνα για τα σχέδιά της. 
Πρόκειται για ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κείμενά του και δεν ήταν δυνατόν να μην το αναδημοσιεύσω.

Αμερικανικοί φόβοι για μια γερμανική Ευρώπη

Είναι  γεγονός ότι η κρίση του ευρώ λειτούργησε σαν καταλύτης για την ανάδυση της «γερμανικής Ευρώπης». Πρόκειται για μια εξέλι­ξη που προκαλεί πολλές ανησυχίες αλλά λιγότερες έμπρακτες αντιδρά­σεις. Είναι ενδεικτικό, πά­ντως πως ο παραδοσιακός ευρωσκεπτικισμός των Βρετανών συντηρητικών έχει ενισχυθεί από την αναβάθμιση του ρόλου της Γερμανίας με αποτέλεσμα η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση να εγγράφεται στην ημερήσια διάταξη.

Είναι αξιοσημείωτο ότι η Ουάσιγκτον έσπευσε να παρέμβει δημοσίως υποστηρίζοντας την ανάγκη η βρετανική φωνή να είναι ισχυρή και εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η παρέμβαση αυτή επιβεβαιώνει τις πληροφορίες ότι οι Αμε­ρικανοί ανησυχούν για τη διαμορφούμενη γερ­μανική ηγεμονία. Γι'αυτό και επιθυμούν το Ηνω­μένο Βασίλειο να παραμείνει στο ευρωπαϊκό οι­κοδόμημα, ώστε να λειτουργεί κατά το δυνατόν ως παράγοντας εξισορρόπησης του Βερολίνου. Το Λονδίνο, όμως, μόνο εν μέρει μπορεί να παί­ξει το ρόλο αυτό, επειδή δεν συμμετέχει στην Ευρωζώνη, η οποία κατά κανόνα καθορίζει τις εξελίξεις στο σύνολο της Ένωσης. Η κρίση θα μπορούσε να λειτουργήσει ως ευκαιρία για υπέρβαση των κενών και των αντι­φάσεων στο επίπεδο της ευρωπαϊκής αρχιτε­κτονικής. Αντί γι' αυτό όμως, η Γερμανία, που διαθέτει την ισχυρότερη ευρωπαϊκή οικονομία, προσεγγίζει το πρόβλημα μ'ένα κράμα ηγεμονισμού και οικονομικού εθνικισμού. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η Ευρωζώνη να μην αντιδρά ως πραγματική ένωση, αλλά να υφίσταται τις αποδιαρθρωτικές συνέπειες, αφενός του γεγονό­τος ότι η αρχή της ισοτιμίας των χωρών-μελών έχει ουσιαστικά ακρωτηριαστεί και, αφετέρου, του συνδρόμου «ο σώζων εαυτόν σωθήτω».

Το αποτέλεσμα είναι ότι η Ευρωζώνη, αντί να δράσει ενωμένα και αποφασιστικά για να σφραγίσει την κρίση του ευρώ, μετέτρεψε τους αδύναμους κρίκους της, αρχίζοντας από την Ελλάδα, σε οικονομικά και τελικώς σε πολιτι­κά προτεκτοράτα. Στην πραγματικότητα, την εξουσία στην Ευρωζώνη και ευρύτερα στην Ευ­ρωπαϊκή Ένωση ασκεί το ευρωιερατείο, η ομά­δα που διαμορφώνει τις βασικές κατευθύνσεις πολιτικής, τις οποίες στη συνέχεια κατά κανόνα υπαγορεύει στα θεσμικά όργανα, στα ευρωπαϊ­κά συμβούλια και στο Eurogroup. Και, βεβαίως, καθοριστικό ρόλο στους κόλπους του ευρωιερατείου παίζει το Βερολίνο.

Οι αντιδράσεις στο επίπεδο των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων είναι μάλλον μετρημένες Οι ιθύ­νουσες ελίτ στους αδύναμους κρίκους έχουν θέσει ως κορυφαία στρατηγική προτεραιότητα την παραμονή στην Ευρωζώνη και, μάλιστα, άνευ όρων. Το γεγονός αυτό ακυρώνει την γκά­μα των πολιτικών επιλογών τους και καθιστά μονόδρομο την πολιτική του ευρωιερατείου, Το πρακτικό αποτέλεσμα είναι οι χώρες-μέλη που υφίστανται τις καταστροφικές επιπτώσεις της μονοδιάστατης λιτότητας να μετατρέπονται σε ομήρους της Γερμανίας.

Απόδειξη ότι οι ευρωπαϊκές πολιτικές ελίτ, και ειδικά αυτές των αδύναμων κρίκων, δεν έχουν διδαχθεί από την κρίση είναι ότι την αντιμετω­πίζουν περισσότερο σαν ένα είδος θεομηνίας και λιγότερο ως αποτέλεσμα, αφενός, της λαν­θασμένης αρχιτεκτονικής του ευρώ και, αφετέ­ρου, της πολιτικής που υπαγορεύει το Βερολίνο. Σε αυτό, βεβαίως τις ωθούν και οι νεοφιλελεύ­θερες ιδεοληψίες τους.

Οι «κίνδυνοι»

Έτσι όπως διαμορφώνεται το κλίμα, η κυβέρ­νηση Μέρκελ δεν φοβάται τόσο τις ανησυχίες, τις ενστάσεις και τις κατά καιρούς διαμαρτυρίες ηγετών όπως ο Ολάντ, ο Μόντι ή ο Ραχόι. Τον πραγματικό φόβο του Βερολίνου τον αποκάλυψε γερμανική εφημερίδα, η οποία χαρακτήρισε κατά σειρά τους εξής πολιτικούς σαν κινδύνους για τη γερμανική ηγεμονία - για προφανείς λόγους τους αποκάλεσε κινδύνους για την Ευ­ρώπη: Πρώτο τον Μπερλουσκόνι, δεύτερο τον Τσίπρα και τρίτη τη Λεπέν!

Ο Μπερλουσκόνι, που ανέτρεψε την κυβέρνη­ση Μόντι, δεν φαίνεται να έχει τις προϋποθέσεις να κερδίσει τις εκλογές του Φεβρουάριου. Απει­λεί, όμως να κάνει τη ζημιά. Έχοντας ουσιαστι­κά ανατραπεί από το ευρωιερατείο, επιστρέφει όπως o βρεγμένος που δεν φοβάται τη βροχή. Προσπαθώντας να παραμείνει στο παιχνίδι, δεν αμφισβητεί μόνο τη γερμανική συνταγή΄ φτά­νει να θέτει υπό αίρεση και την παραμονή της Ιταλίας στην Ευρωζώνη, εάν δεν ικανοποιηθούν κάποιοι ιταλικοί όροι. Με άλλα λόγια θέτει ένα ζήτημα που μέχρι προσφάτως ήταν ταμπού.

Η κίνηση του Μπερλουσκόνι αποκτά πολιτι­κή εμβέλεια για δύο λόγους. Πρώτον, επειδή αθροίζεται με την αντιευρώ στάση του κινήμα­τος Γκρίλο, στο οποίο οι δημοσκοπήσεις δίνουν διψήφιο ποσοστό. Δεύτερον, επειδή η επαγγε­λία της απεμπλοκής από τη μονοδιάστατη λιτό­τητα και ο εγκλωβισμός της ιταλικής οικονομίας ωθούν ένα αυξανόμενο ποσοστό Ιταλών, ακόμα και μια μερίδα του επιχειρηματικού κόσμου, να ακούει με ενδιαφέρον τη θέση του Μπερλου­σκόνι αναφορικά με το ευρώ.

Το ευρωιερατείο ελπίζει βασίμως ότι, παρά τη διαφαινόμενη εκλογική νίκη του, το κεντροαρι­στερό Δημοκρατικό Κόμμα θα υποκύψει στις πιέσεις και θα παραχωρήσει την πρωθυπουργία στον Μόντι. Παρ' όλα αυτά, όμως, τρέμει στην ιδέα των παρενεργειών μιας ιταλικής εμπλοκής. Πολύ περισσότερο που θεωρείται δεδομένο ότι μια τέτοια εξέλιξη αντικειμενικά θα συνδυαστεί με ενδεχόμενη αποσταθεροποίηση της κυβέρ­νησης Σαμαρά και εκλογική νίκη του ΣΥΡ1ΖΑ.

Στη Γερμανία φοβούνται δικαιολογημένα ότι, εάν προκληθεί έστω και ένα πολιτικό ρήγμα στην Ευρωζώνη, θα δημιουργηθεί κλίμα που θα επιτρέψει παρέμβαση της Ουάσιγκτον. Η κυ­βέρνηση Ομπάμα δεν έχει κρύψει την αντίθεσή της στη γερμανική συνταγή, η οποία πλήττει την Ευρωζώνη και κατ' επέκταση απειλεί και την εύθραυστη αμερικανική οικονομία. Παρότι έχει προβεί σε έμπρακτα διαβήματα -ο υπουρ­γός Οικονομικών Γκάιτνερ ταξίδεψε για το λόγο αυτό στην Ευρώπη-, το Βερολίνο ουσιαστικά εμμένει στην πολιτική του.

Τώρα που ο Ομπάμα έχει ξεμπερδέψει με την επανεκλογή του και μετά το συμβιβασμό με τους Ρεπουμπλικάνους έχει λυμένα τα χέρια, εκτιμάται ότι θα προχωρήσει σε έμπρακτες πιέσεις προς την κυβέρνηση Μέρκελ και ίσως και σε κινήσεις που θα διευκολύνουν την ενδοευρωπαϊκή αμφισβήτηση της γερμανικής ηγεμονίας. Η ύπαρξη του Μπερλουσκόνι αλλά και του Τσίπρα εκ των πραγμάτων διευκολύνει την Ουάσιγκτον, παρότι είναι σίγουρο ότι θα αποφύγει να παίξει ανοιχτά μαζί τους. Το πιθα­νότερο είναι εμμέσως να τους ενθαρρύνει και παραλλήλως να ενορχηστρώσει μια πιο θεσμι­κή πολιτική αντίσταση των κυβερνήσεων του ευρωπαϊκού Νότου που αντιμετωπίζουν και τον εφιάλτη της ύφεσης.