Ο Κορνήλιος Καστοριάδης και η Αθηναϊκή Δημοκρατία

Μπορεί να αποτελέσει η Αθηναϊκή Δημοκρατία οδηγό για τον τρόπο που θα λειτουργεί η Δημοκρατία στη σημερινή εποχή; Είναι ένα θέμα που έχει απασχολήσει τον Κ.Καστοριάδη σε πολλές δημοσιεύσεις του και το συμπέρασμα που βγαίνει δεν είναι ιδιαίτερα αισιόδοξο.
Στο κείμενο* που παραθέτω στη συνέχεια αναδεικνύονται κάποιοι από τους προβληματισμούς που προκύπτουν από τη σύγκριση του δημοφιλέστερου πολιτεύματος ανάμεσα στη σημερινή εποχή και σε εκείνην της Αθηναϊκής Δημοκρατίας.

Η συχνότητα και ο τρόπος με τον οποίο αναφέρεται ο Καστοριάδης στην Αρχαία Ελλάδα και ειδικότερα στην Αθήνα δείχνουν ότι τα επιτεύγματα της στον τομέα πρωτίστως της πολιτικής και δευτερευόντως της φιλοσοφίας και της τραγωδίας τον γοητεύουν και τον εμπνέουν, θεωρεί ότι στην Αρχαία Ελλάδα, μολονότι δε δημιουργήθηκαν ποτέ ιδεώδεις θεσμοί, συντελέστηκε η αμφισβήτηση των ήδη υπαρχόντων θεσμών, η οποία σηματοδότησε τη ρήξη με την ετερονομία και ταυτόχρονα την κίνηση προς την κατεύθυνση της αυτονομίας. Επικαλούμενος μάλιστα το Θουκυδίδη, υπογραμμίζει την ταύτιση της πόλης με τους πολίτες της, για να σταθεί ακολούθως στην τριπλή ιδιότητα των πολιτών ως "αυτονόμων" (αφού ορίζουν οι ίδιοι τους νόμους τους), ως "αυτοδίκων" (αφού δικάζουν οι ίδιοι τις παραβάσεις που γίνονται) και ως "αυτοτελών" (αφού κυβερνούν οι ίδιοι τον εαυτό τους). Συμπεραίνει λοιπόν ότι στη δημοκρατία οι ίδιοι οι πολίτες δίνουν στον εαυτό τους το νόμο, δηλαδή διαμορφώνουν οι ίδιοι τους θεσμούς, με βάση τους οποίους ζουν, και συγκροτούν οι ίδιοι την κυβέρνηση, μέσω της οποίας καθορίζουν προς τα πού θα βαδίσουν. Επομένως, "εάν δεν είμαστε αυτόνομοι, αυτόδικοι και αυτοτελείς, δεν μπορούμε (...) να πούμε ότι ζούμε σε δημοκρατία".

Ο Τσίπρας, το ΔΝΤ, το Βερολίνο και τα βραχυπρόθεσμα (του Στ.Λυγερού)

Όλα είναι  ρευστά πλέον, όπως φαίνεται. Το αποτέλεσμα του ιταλικού δημοψηφίσματος, όσο και αν δεν προκάλεσε άμεσες εξελίξεις, δεν παύει να είναι ένας κρίκος της ευρωπαϊκής αλυσίδας που φαίνεται πως χαλαρώνει.
Το άρθρο του κ.Σταύρου Λυγερού που αναδημοσιεύω παρακάτω έχει γραφτεί περίπου μια βδομάδα νωρίτερα. Σε ορισμένα από τα θέματα που θίγει έχουν σημειωθεί κάποιες - έστω και ανεπαίσθητες - εξελίξεις. Παρ'όλα αυτά, καταγράφει και κάποιες προοπτικές σχετικά με το πού μπορεί να βαδίσουν τα πράγματα.

Όπως έχει καταστεί σαφές από τη ρητορική του, εδώ και καιρό ο Τσίπρας είχε επενδύσει όλες τις πολιτικές ελπίδες του στην ικανοποίηση από την Ευρωζώνη τριών αιτημάτων: Πρώτον, την επαρκή ελάφρυνση του χρέους. Δεύτερον τη συμμετοχή της Ελλάδας στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, το οποίο έληγε τον Μάρτιο και παρατείνεται μέχρι το τέλος του 2017. Τρίτον, τη μείωση του στόχου για πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ από το 2018 και για τα επόμενα χρόνια.
Όσον αφορά το χρέος, το  Eurogroup της 15^ης Μαϊου 2016 είχε αποφασίσει την ανακοίνωση των λεγόμενων βραχυπρόθεσμων μέτρων ουσιαστικά πριν τη λήξη του 2016. Στην πραγματικότητα, πέρα από το ελληνικό αίτημα, ήταν η απαίτηση του ΔΝΤ που είχε υποχρεώσει τον Σόιμπλε να αποδεχθεί έστω και αυτό το λίγο. Υπενθυμίζουμε ότι η γερμανική Βουλή (και η ολλανδική) έχουν θέσει ως όρο για την εκταμίευση των δόσεων τη συμμετοχή του Ταμείου στο ελληνικό πρόγραμμα.
Το ΔΝΤ υποστηρίζει σταθερά δύο θέσεις που εξυπηρετούν την Αθήνα: Πρώτον ότι το ελληνικό χρέος δεν είναι βιώσιμο και ως εκ τούτου απαιτείται γενναία ελάφρυνσή του και μάλιστα άμεσα. Δεύτερον, ότι ο στόχος για πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% από το 2018 και μετά είναι μη ρεαλιστικός και πως πρέπει να μειωθεί στο 1,5%. Είναι οι δύο θέσεις που δεν δέχεται το Βερολίνο.

Ευνοϊκές οι συνθήκες για τον Beppe Grillo, μπορεί όμως να κυβερνήσει;

Οι πολιτικές εξελίξεις στην Ιταλία δεν αποκλείεται να επηρεάσουν και τις εξελίξεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση, πολύ περισσότερο επειδή στη χώρα αυτή γίνεται σεβαστή η ψήφος των πολιτών - σε μεγάλο βαθμό, τουλάχιστον - και που σίγουρα έγινε σεβαστό το αποτέλεσμα του πρόσφατου δημοψηφίσματος.

Παρακάτω, αναδημοσιεύω ένα άρθρο από τους Financial Times που υπογράφει όμως ένας Ιταλός, o James Politi*. Μπορούμε λοιπόν να τον θεωρήσουμε ως αρμόδιο για να μας δώσει μια εικόνα της σημερινής πραγματικότητας στη γείτονα χώρα. Και το καταφέρνει με αρκετά γλαφυρό τρόπο.

 

Για πολλά χρόνια, ο Ερμάνο Πέργκολα, ένας 66χρονος πωλητής κεραμικών ειδών, υποστήριζε το κόμμα Φόρτσα Ιτάλια και χαρακτήριζε τον εαυτό του πιστό οπαδό του Σίλβιο Μπερλουσκόνι. Ενώ έκλεινε όμως την περασμένη εβδομάδα το κατάστημά του στην Πομέτσια, μια παραλιακή πόλη νοτίως της Ρώμης, είπε ότι στρέφεται τώρα προς το Κίνημα των Πέντε Αστέρων, το ανερχόμενο αντισυστημικό κόμμα της χώρας. 

«Δοκιμάσαμε τα τελευταία χρόνια όλων των ειδών τα προγράμματα – και πήγαν στα σκουπίδια», είπε. «Ας δοκιμάσουμε λοιπόν κι αυτούς τους τύπους. Η δοκιμή δεν βλάπτει, έτσι δεν είναι;» 

Ο Πέργκολα είναι ένας από τα 19,4 εκατομμύρια Ιταλών που ψήφισαν ΟΧΙ στο δημοψήφισμα για τη συνταγματική μεταρρύθμιση. Το αποτέλεσμα αυτό αποτέλεσε θρίαμβο για το κόμμα που ίδρυσε ο Μπέπε Γκρίλο το 2009, το οποίο έχει ταχθεί υπέρ ενός δημοψηφίσματος για την αποχώρηση της Ιταλίας από το ευρώ. 

«Βγήκαμε στην πλατεία και πανηγυρίσαμε, ήταν μια όμορφη στιγμή», λέει ο Φάμπιο Φούτσι, ο 37χρονος δήμαρχος της Πομέτσια, όπου το ΟΧΙ έλαβε 73%. 

Το ερώτημα που θέτουν όμως τα παραδοσιακά κόμματα της Ιταλίας, μαζί με το Βερολίνο και τις Βρυξέλλες, είναι κατά πόσον οι Πέντε Αστέρες μπορούν να μετατρέψουν αυτή την επιτυχία σε νίκη στις βουλευτικές εκλογές. 

Αν όχι τώρα, πότε; (του Γ.Βαρουφάκη)

Στο άρθρο του που δημοσιεύτηκε προχθές στην Εφημερίδα των Συντακτών, ο Γ.Βαρουφάκης ξεσκεπάζει την εικόνα που προσπάθησε η Κυβέρνηση να περάσει στους πολίτες ως αληθινή και προτρέπει τον πρωθυπουργό να αντισταθεί, θεωρώντας ότι αυτή η χρονική περίοδος είναι η πλέον κατάλληλη.
Θεωρητικά δεν μπορώ παρά να συμφωνήσω με τα γραφόμενά του. Πρακτικά δεν μπορώ να ξέρω αν - σε περίπτωση που ήταν (και) αυτή τη χρονική στιγμή υπουργός Οικονομικών - θα ήθελε ή θα μπορούσε να εφαρμόσει αυτά που προτρέπει την τωρινή κυβέρνηση να κάνει.
Εφόσον όμως δεν το ξέρουμε αυτό, δεν μπορούμε να τον κατηγορήσουμε γι'αυτά που γράφει, αν και πολλοί θα ανατρέξουν στην πολιτική που εφάρμοσε ο ίδιος όταν ήταν υπουργός και θα τον κρίνουν κάνοντας συγκρίσεις.
Πολλά έχουν συμβεί, όμως, από τότε γι'αυτό ας επικεντρωθούμε πλέον στο σήμερα. 

Ήταν το Eurogroup που, υποτίθεται, θα αντάμειβε την κυβέρνηση με ανακουφιστική αναδιάρθρωση χρέους.

Κατέληξε να είναι το Eurogroup που μονιμοποίησε τη σκληρότατη, συνεχώς αύξουσα λιτότητα για τα επόμενα δέκα χρόνια και τη ματαίωση της οποιασδήποτε ουσιαστικής ελάφρυνσης του χρέους.  

Μέσα από τα σαγόνια μιας προαναγγελθείσης επιτυχίας η κυβέρνηση «απέσπασε» ένα Βατερλό.

Ας δούμε τα πράγματα ψυχρά και αντικειμενικά από τη σκοπιά του τι έπρεπε να γίνει, τι ήλπιζε (και υποσχόταν) η κυβέρνηση ότι θα γίνει και τι τελικά έγινε.

Τι έπρεπε να έχει γίνει κατ’ ελάχιστον.

Τα ελάχιστα προαπαιτούμενα για την ανάκαμψη ήταν:

    (1) Αναδιάρθρωση χρέους που να επιτρέπει στόχο πρωτογενούς πλεονάσματος (από το 2017 και για κάθε έτος μετά, συμπεριλαμβανόμενου και του 2018) το πολύ της τάξης του 1,5% του ΑΕΠ – κάτι που θα ισοδυναμούσε με πάγωμα της λιτότητας στα σημερινά επίπεδα (δηλαδή το ελάχιστο που απαιτείται).

    (2) Επαναφορά της πρόσβασης των ελληνικών τραπεζών στη ρευστότητα της ΕΚΤ (τεχνικά μιλώντας, επαναφορά του waiver που «τράβηξε» η ΕΚΤ την 4η Φεβρουαρίου του 2015).

    (3) Ανακοίνωση ότι από τον Ιανουάριο οι ελληνικοί «τίτλοι» (δηλαδή χρέος «ελληνικής κοπής», π.χ. κρατικά ομόλογα αλλά και ιδιωτικό χρέος) θα συμπεριληφθούν στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ, δίνοντας μια εκ των ων ουκ άνευ ένεση αισιοδοξίας.

Το ζήτημα των αποζημιώσεων και του κατοχικού δανείου μετά το 1990

To ζήτημα της αποπληρωμής από πλευράς της Γερμανίας του κατοχικού δανείου και των αποζημιώσεων που οφείλονται στη χώρα μας, επανέρχεται κάθε τόσο στην επικαιρότητα μετά τη διακήρυξη από πλευράς των ελληνικών κυβερνήσεων (όποτε θυμούνται αυτό το θέμα) ότι θα επιμείνουν στη διεκδίκηση αυτών των ποσών (αν και το ύψος στο οποίο ανέρχονται αυτά τα ποσά δεν έχει καθοριστεί ακόμα).
Αρκετές φορές οι ελληνικές κυβερνήσεις είχαν υποβάλλει κατά τις μεταπολεμικές δεκαετίες αιτήματα για την καταβολή αυτών των γερμανικών οφειλών προς τη χώρα μας χωρίς επιτυχία, αφού προσέκρουαν στην άρνηση των γερμανών με το επιχείρημα ότι η Συμφωνία του Λονδίνου του 1953 την είχε απαλλάξει από αυτήν την καταβολή μέχρι την οριστική επίλυση του γερμανικού ζητήματος, δηλαδή την επανένωση.
Μετά την επανένωση του 1990 η χώρα μας έθεσε ξανά το θέμα επίσημα στις 14 Νοεμβρίου του 1995 με τη ρηματική διακοίνωση που επέδωσε ο Έλληνας πρέσβυς στη Γερμανία Ιωάννης Μπουρλογιάννης-Τσαγγαρίδης στο γερμανό υφυπουργό Εξωτερικών Χάρτμαν, χωρίς αποτέλεσμα (φυσικά !).
Στο παρακάτω κείμενο του Δημ.Κ.Αποστολόπουλου* περιγράφεται η κατάσταση που έχει διαμορφωθεί πάνω σε αυτό το θέμα από το 1990 και μετά, ενώ προτείνονται και κάποια επιχειρήματα που θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει η χώρα μας στις συζητήσεις για τη διεκδίκηση αυτών των ποσών.

-->

Το ζήτημα των αποζημιώσεων και του κατοχικού δανείου μετά το 1990

Μόνο σε έναν και μοναδικό ουσιαστικό λόγο θα μπορούσε να στηριχθεί η αναβολή της αποπληρωμής των πολεμικών χρεών της Γερμανίας προς την Ελλάδα και αυτός ήταν η διαίρεση των δύο Γερμανιών. Το 1990 οι δύο Γερμανίες ενώθηκαν και το θέμα της Γερμανίας ρυθμίστηκε οριστικά στο διεθνές πεδίο. Από τη δεκαετία του 1990 δημιουργήθηκαν οι συνθήκες για την Ελλάδα, όπως και για άλλες χώρες, που καταστράφηκαν από τη Γερμανία κατά τη διάρκεια του πολέμου, ώστε να ξεκινήσει εκ νέου η πολιτική συζήτηση γύρω από την προβληματική των αποζημιώσεων. Με την υπογραφή της Συνθήκης της Μόσχας της 12ης Σεπτεμβρίου 1990 (γνωστής ως Συνθήκης «2+4»: Δυτική και Ανατολική Γερμανία μαζί με ΗΠΑ, Μεγάλη Βρετανία, Γαλλία, Ρωσία), η οποία βέβαια σύμφωνα με την άποψη της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης δεν έχει τη νομική ισχύ Συνθήκης Ειρήνης, αλλά από τη στιγμή που ρυθμίζει οριστικά το γερμανικό ζήτημα είναι λογικό να ερμηνευθεί ως τέτοια, είναι σαφές ότι το Σύμφωνο του Λονδίνου του 1953, που μέχρι τότε αποτελούσε εμπόδιο για τη χορηγία αποζημιώσεων, μετατράπηκε σε δεσμευτική για την ενιαία Γερμανία νομική υποχρέωση. Στο πλαίσιο αυτό κινήθηκε η ελληνική κυβέρνηση με την επίδοση της ρηματικής διακοίνωσης του 1995.

Γιατί η κυβέρνηση παίζει τα ρέστα της στο χρέος

Μια επίκαιρη πολιτική ανάλυση για τα τεκταινόμενα κάνει ο κ.Σταύρος Λυγερός στο άρθρο του που αναδημοσιεύω στη συνέχεια.

Επιθυμία για ολοκλήρωση της αξιολόγησης
Μπορεί η κυβέρνηση να καλλιεργεί στην κοινή γνώμη -προσεκτικά, είναι η αλήθεια- το δικό της αφήγημα για success story στην οικονομία, αλλά στο Μαξίμου έχουν συνείδηση πως τα πάντα θα κριθούν από την έκβαση της μάχης για την ελάφρυνση του χρέους.

Προϋπόθεση για να συζητηθεί στη συνεδρίαση του Eurogroup στις 5 Δεκεμβρίου είναι οι διαπραγματεύσεις με το κουαρτέτο να καταλήξουν τις επόμενες ημέρες σε συμφωνία. Σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες, η εντολή του Μαξίμου προς τους εμπλεκόμενους υπουργούς είναι να εξαντλήσουν όλα τα περιθώρια για άμβλυνση των υπέρμετρων απαιτήσεων, κυρίως του ΔΝΤ, στον τομέα των Εργασιακών, αλλά να μη διακινδυνεύσουν ναυάγιο αυτού του κύκλου των διαπραγματεύσεων. Η οδηγία του πρωθυπουργού, ότι το κουαρτέτο δεν πρέπει να φύγει από την Ελλάδα χωρίς συμφωνία, πρακτικά σημαίνει ότι η ελληνική πλευρά είναι άοπλη διαπραγματευτικά. Σύμφωνα με υψηλά ιστάμενο κυβερνητικό παράγοντα, «μας πονάει το γεγονός ότι είμαστε υποχρεωμένοι να κάνουμε πίσω, αλλά το διακύβευμα είναι πολύ μεγαλύτερο από τα Εργασιακά και τα άλλα θέματα της ατζέντας. Αν δεν έχουμε συμφωνία πριν φύγουν οι θεσμοί, δεν θα μπορέσει το Euroworking Group στις 28 του Νοέμβρη να ανάψει το πράσινο φως και θα χαθεί η δυναμική που υπάρχει για να συζητηθεί η ελάφρυνση του ελληνικού χρέους στο Eurogroup στις 5 του Δεκέμβρη. Ο Σόιμπλε θα το ήθελε πολύ, αλλά είμαστε αποφασισμένοι να μη χάσουμε το τρένο».

Αναφερόμενη στις διαπραγματεύσεις για τη δεύτερη αξιολόγηση, άλλη κυβερνητική πηγή μάς είπε ότι αυτή τη φορά η κυβέρνηση είναι πολύ πιο καλά προετοιμασμένη. Στο πλαίσιο της εντολής του πρωθυπουργού να μην υπάρξουν καθυστερήσεις έγιναν από το καλοκαίρι συσκέψεις. Σε αυτές αποφασίστηκε κάθε υπουργείο να επεξεργαστεί συγκεκριμένες προτάσεις για τα θέματα της ατζέντας, ώστε να μην περιέλθει στη μειονεκτική θέση να διαπραγματεύεται αποκλειστικά στη βάση των απαιτήσεων του κουαρτέτου.

Αν οι εκλογές μπορούσαν να αλλάξουν κάτι....

Ακούμε πάλι να γίνεται κουβέντα για εκλογές (όχι ότι σταματάει ποτέ αυτή η συζήτηση...). Αναρωτιέμαι πόσο μπορεί να ενδιαφέρει τους μη ενταγμένους κομματικά πολίτες αυτό το θέμα, με τις διαμορφωμένες από την ξένη επιτήρηση συνθήκες, πέραν του ότι είναι ένα happening που δίνει μια ψευδαίσθηση ότι μπορεί ο ψηφοφόρος να αποφασίσει για τη ζωή του.

Στην πραγματικότητα όμως, οι εκλογές - ειδικά αυτά τα μνημονιακά χρόνια - απλά εναλλάσσουν στις υπουργικές και βουλευτικές καρέκλες τα πρόσωπα τα οποία θα καρπωθούν οφέλη που έχουν νομοθετηθεί κατά καιρούς υπέρ τους.

Αν σκεφτούμε ότι τα συμφέροντα εκείνων που βρίσκονται στις θέσεις της εξουσίας (αν και αυτά τα χρόνια δεν ασκούν καμία εξουσία, εφόσον εφαρμόζουν εντολές που τους έρχονται έξωθεν) διαφέρουν από τα συμφέροντα αυτών που τους ψηφίζουν, τότε οι όποιες νομοθετικές ρυθμίσεις ψηφίζονται από τη Βουλή ποιους θα ωφελούν;

Για να το δούμε και ιστορικά. Υπάρχει παράδειγμα καθεστώτος που να μην καταπίεζε η άρχουσα μειοψηφία την εργαζόμενη πλειοψηφία. Από τα φεουδαρχικά κράτη, όπου οι γαιοκτήμονες ξεζούμιζαν τους υποτελείς τους, στα δικτατορικά καθεστώτα, όπου μια μειοψηφία που είχε καταλάβει με βία την εξουσία καταπίεζε του πολίτες, μετά στα κομμουνιστικά κράτη όπου υπήρχε στέρηση ελευθεριών ώστε να μπορεί η κυβερνώσα νομενκλατούρα να επωφελείται από την εργασία των υπηκόων, μέχρι τα καπιταλιστικά καθεστώτα, όπου ευημερεί η οικονομική ελίτ διατηρώντας τη μεγάλη μάζα στη φτώχεια και εν πολλοίς στην εξαθλίωση.

Οι αρχαίοι φιλόσοφοι διδάσκουν τους σύγχρονους Έλληνες

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η διδασκαλία των αρχαίων ελλήνων φιλοσόφων έχει διαχρονική αξία. Ενστερνιζόμενοι τις διδαχές τους και προσαρμόζοντάς τες στα σημερινά δεδομένα, μόνο ωφελημένοι θα μπορούσαμε να βγούμε.
Για τα παραπάνω πήρα αφορμή από ένα βιβλίο που έπεσε στα χέρια μου με τίτλο "Έξι Έλληνες φιλόσοφοι μιλούν για την σύγχρονη Ελλάδα", στο οποίο η συγγραφέας του Βιργινία Φατσή χρησιμοποιεί το απόσταγμα της διδασκαλίας του Επίκουρου, του Αναξαγόρα, του Ερατοσθένη, του Αριστοτέλη, του Πλάτωνα και του Σωκράτη με σκοπό να αποδείξει ότι οι απόψεις τους μπορούν να μας βοηθήσουν σε περιόδους κρίσης - σαν αυτή που ζούμε - και να μας χρησιμεύσουν ως πνευματικό εφαλτήριο, με το οποίο θα καταφέρουμε να αντιμετωπίσουμε τις συνέπειες των δυσάρεστων καταστάσεων που βιώνουμε. 
Ενδεικτικά, παραθέτω στη συνέχεια την εισαγωγή από αυτό το βιβλίο κι ελπίζω να προτρέψει αρκετούς να προσφύγουν στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία και να ωφεληθούν από τις αιώνιες αξίες της. 

«Έξι Έλληνες φιλόσοφοι μιλούν για την σύγχρονη Ελλάδα»

Οι Έλληνες σήμερα όχι μόνο δεν παράγουν πολιτισμό, αλλά αντίθετα με τις πράξεις και τις αποφάσεις τους καταστρέφουν καθημερινά τον πολιτισμό τους.
Αυτή η κακοδαιμονία άρχισε από πολύ παλιά, τότε που οι Αθηναίοι έστειλαν τον Σωκράτη στον θάνατο, αν και γνώριζαν πολύ καλά ότι η δημοκρατία τους ποτέ δεν θα μπορούσε να συνέλθει από το πλήγμα αυτής της πράξης.
Σήμερα, οι πράξεις που τραυματίζουν την δημοκρατία μας δεν έχουν τέλος. Καθημερινά παρακολουθούμε τα ασύστολα ψέματα, τις χωρίς προσχήματα μεθοδεύσεις, τις βάναυσες παραβιάσεις της ηθικής μας, μαζί με την αμηχανία των θεσμικών φορέων και των συλλογικών σχημάτων που δεν γνωρίζουν πώς να αντιδράσουν σε αυτήν τη καταστροφή.
Όπου όμως δεν λειτουργούν οι θεσμοί, απομένει ως φορέας ηθικής και ελπίδας ο άνθρωπος. Ο ίδιος άνθρωπος που υποτάχθηκε στις νομοτέλειες των συλλογικών κινημάτων και θυσίασε τα ατομικά του συμφέροντα για το κοινό καλό.
Αυτός ο άνθρωπος, όλοι εμείς, είμαστε ο φορέας της αλλαγής. Μιας αλλαγής που θα ξαναφέρει στην Ελλάδα την αλληλεγγύη, την ομοθυμία και την συνεργασία μέσα από έργα κοινής ωφέλειας.

Όταν γύρω μας δεν υπάρχει ορατή διέξοδος, σηκώνουμε τα μάτια ψηλά και είμαστε έτοιμοι να ακούσουμε όποιο μήνυμα υπάρχει για εμάς από τον ουρανό.
Τύχη αγαθή θέλησε να υπάρχουν ακόμα οι Έλληνες που δημιούργησαν την Ελλάδα και να είναι έτοιμοι να προτείνουν λύσεις στα φλέγοντα ζητήματα της εποχής.
Μόνο που αυτές οι λύσεις δεν απευθύνονται σε συλλογικά σχήματα αλλά σε κάθε άνθρωπο που είναι έτοιμος να τις ακούσει. Έτσι στις εποχές της κρίσης των θεσμών, αναδεικνύονται και καλλιεργούνται νέες ποιότητες του ανθρώπου.

Ο Norman Mailer για την αέναη τριμερή πάλη Καλού, Κακού και Ανθρώπου

Πολλά από τα έργα του Νόρμαν Μέιλερ κυριαρχούνται από την πάλη ανάμεσα στο καλό και στο κακό με έπαθλο τον Άνθρωπο. Το απόσπασμα που διάλεξα να αναδημοσιεύσω πιο κάτω από το βιβλίο "Περί Θεού", που περιέχει μια συζήτηση ανάμεσα στο συγγραφέα και στο φίλο και συνεργάτη του Μάικλ Λένον, αναφέρεται σε αυτές ακριβώς τις απόψεις του Μέιλερ, ταυτοποιώντας τις έννοιες του καλού και του κακού με τις έννοιες του Θεού και του Διαβόλου.
Όπως είναι σε θέση να καταλάβουν οι αναγνώστες αυτού του blog, ο συγγραφέας, που άλλωστε δηλώνει υπαρξιστής, δεν χρησιμοποιεί τις λέξεις Θεός και Διάβολος (μόνο) με τον τρόπο που τις χρησιμοποιούν οι θεοσεβούμενοι, αλλά με τρόπο που θα βοηθήσει τους αναγνώστες του να εμβαθύνουν στην τριμερή σχέση/πάλη καλού, κακού και ανθρώπου. 
Οι απόψεις του είναι διατυπωμένες έτσι ώστε να μπορούν να φανούν χρήσιμες και κατανοητές τόσο στους θεοσεβούμενους, όσο και στους αγνωστικιστές ή άθεους.  

Σε μια από τις πρώτες μας συζητήσεις είπες ότι δημιουργηθήκαμε από κάποιον ή κάτι όχι και τόσο αλλιώτικο από εμάς. Άρα, κατά κάποιον τρόπο, δημιουργηθήκαμε κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν Του;
Ναι, Το πιστεύω.
Αυτό δεν σημαίνει ότι είμαστε περισσότερο καλοί παρά κακοί; 
Είμαστε δυνητικά περισσότερο καλοί. Όταν ένας καλός άνδρας και μια καλή γυναίκα κάνουν ένα παιδί, έχουμε κάθε λόγο να πιστεύουμε ότι το παιδί θα γίνει καλός άνθρωπος. Δεν είναι όμως δεδομένο. Οι καλοί γονείς μπορεί να κάνουν και κακά παιδιά.
Εάν δημιουργηθήκαμε κατ’ εικόνα του Θεού και είμαστε δυ­νητικά καλοί, αλλά τελικά επιλέγουμε το κακό, τότε μπορεί να ήμασταν ανέκαθεν κακοί.
Πρόσεξε τα λόγια σου - «ανέκαθεν κακοί». Εάν, κατά τη Δημιουργία, ο Διάβολος ήταν παρών και μπήκε κι εκείνος μέσα μας, τότε αυτό που αποκαλούμε προπατορικό αμάρτημα μπορεί να θεωρηθεί ως η υποχρεωτική συνεργασία του Θεού με το Διάβολο. Γεννιόμαστε καλοί και κακοί.
Πενήντα πενήντα;
Το θέμα είναι ότι, είτε πενήντα πενήντα, είτε εξή­ντα σαράντα, είτε εβδομήντα τριάντα, τα ποσοστά αλλάζουν για τον καθένα μας, διότι μαίνεται ένας σφοδρός ασταμάτητος πόλεμος, όχι μόνο ανάμεσα στο Θεό και το Διάβολο -το ξαναλέω- αλλά στο Θεό και τo Διάβολο καθώς πολεμούν μέσα μας. Εμείς κλείνουμε τις δικές μας συμφωνίες μαζί Τους. Θεός και Διάβολος δεν διαθέτουν τα μέσα ώστε να μας ελέγχουν απόλυτα συνεχώς. Δεν περνάμε τη μέρα μας κανονικά, με το Θεό από το ένα μας πλευρό και το Διάβολο από το άλλο - όχι κάθε άλλο! Μας προσεγγίζουν όταν τραβάμε την προσοχή τους, ό­ταν κινδυνεύουν τα συμφέροντά Τους και τα δικά μας. Η ιδέα, πίσω από όλες αυτές τις εικασίες, είναι ότι η θεϊκή ενέργεια είναι σαν την ανθρώπινη – κάθε άλλο παρά ανεξάντλητη. Ο Θεός και ο Διάβολος είναι υποχρεωμένοι να εξοικονομούν ενέργεια, επομένως να δίνουν μεγαλύτερη προσοχή σε κάποια στοιχεία της ανθρώπινης συμπεριφοράς παρά σε άλλα. Πολύ συχνά, παρατούν ορισμένους ανθρώπους.
Νομίζω πως τώρα νιώθω περισσότερο έτοιμος να αγγίξω το ζήτημα της ηθικής. Είναι μάλλον φα­νερό από όσα είπα έως τώρα ότι όχι μόνο είμαι υπαρξιστής, αλλά φτάνω και στο σημείο να πω ότι δεν γνωρίζουμε τη φύση μας. Απλώς μαθαίνουμε τον εαυτό μας όσο ζούμε τη ζωή μας. Και όσο μαθαίνουμε τόσο γεννιούνται μέσα μας ερωτήματα.

Ο Ευρωσκεπτικισμός είναι ευλογία

​Ο Ευρωσκεπτικισμός είναι μια από τις έννοιες που τα συστημικά μέσα και οι υποτελείς πολιτικοί φροντίζουν να δυσφημούν σε κάθε ευκαιρία. Επειδή, προφανώς, αφορά την αντίδραση που φοβούνται ότι θα τους στερήσει τα οφέλη που προσπορίζονται από τη διαμορφωμένη αποικιοκρατική κατάσταση της χώρας.
Αυτές τις μέρες, με την ευκαιρία της εκλογής Τραμπ, πόσες φορές δεν ακούσαμε στα ΜΜΕ ότι τον νεοεκλεγέντα Πρόεδρο των ΗΠΑ συνεχάρησαν πολιτικοί "ευρωσκεπτικιστές-ακροδεξιοί", με στόχο φυσικά να υποβάλλουν στο υποσυνείδητο των πολιτών την ταύτιση των δυο όρων. Ότι δηλαδή ευρωσκεπτικιστές είναι μόνο οι ακροδεξιοί (τι να λένε γι'αυτό άραγε, ο Λαφαζάνης, η Κωνσταντοπούλου, ο Αλαβάνος κ.ά.;).
Στο άρθρο του που αναδημοσιεύω στη συνέχεια ο κ.Χρήστος Γιανναράς* ανασκευάζει την άποψη που προωθεί το σύστημα για τον Ευρωσκεπτικισμό, αποδεικνύοντας ότι πρόκειται για σύμπτωμα που δείχνει υγεία. 

Άποψη, και κατατίθεται για να κριθεί. H χώρα μας επιτροπεύεται ταπεινωτικά (αλλά δικαιολογημένα), μπορούμε ωστόσο να εκφραζόμαστε, ακόμα, χωρίς λογοκρισία.
H άποψη λέει: Tο πιο αισιόδοξο σύμπτωμα στην Ευρώπη σήμερα είναι ο ευρωσκεπτικισμός. Όπως ακριβώς και στην προσωπική τού καθενός μας ζωή: το γονιμότερο και πιο ελπιδοφόρο σύμπτωμα (τόσο στην αποτυχία όσο και στην επιτυχία) είναι η αυτοκριτική εγρήγορση.
Έχει τόσο κατασυκοφαντηθεί ο «ευρωσκεπτικισμός», ώστε κάθε υπεράσπισή του να διακινδυνεύει την αβασάνιστη a priori απόρριψή της ή τον χλευασμό. Mας έχουν μεθοδικά βομβαρδίσει με τη μικρονοϊκή ρετσινιά ότι ευρωσκεπτικισμός σημαίνει εθνικιστικός επαρχιωτισμός, ακροδεξιά ξενοφοβία, φασιστοειδής πατριδοκαπηλία. H ευτέλεια των κακόβουλων χαρακτηρισμών φανερώνει πόσο επικίνδυνος είναι ο ευρωσκεπτικισμός για κάποιους πανίσχυρους συνασπισμούς συμφερόντων.

Η Οικονομία αντικατέστησε την Πολιτική και την Δημοκρατία

Τα τελευταία χρόνια, τα επονομαζόμενα και μνημονιακά, είναι γεγονός ότι η οικονομία αντικαθιστά όλο και περισσότερο την πολιτική στις δημόσιες συζητήσεις. Χαρακτηριστική είναι η ερώτηση των τηλεδημοσιογράφων κατά τις προεκλογικές περιόδους των τελευταίων ετών "πόσο κοστολογείται το πρόγραμμα του κόμματός σας;" Θυμάστε αν σε παλαιότερες εκλογικές αναμετρήσεις δινόταν βάρος στην οικονομική πλευρά των προγραμμάτων των κομμάτων;
Πριν απαντήσετε, "γι'αυτό φτάσαμε εκεί που φτάσαμε" και άλλα παρόμοια, διαβάστε το παρακάτω κείμενο του καθηγητή οικονομίας Ελουά Λωράν.

H οικονομία έγινε η γραμματική της πολιτικής. Πλαισιώνει τον πολιτικό λόγο με τους κανόνες και με τις χρήσεις της, με αποτέλεσμα η ελεύ­θερη βούληση του πολιτικού λόγου να περιορί­ζεται πλέον στην επιλογή του λεξιλογίου, στη ρητορική και στον τονισμό. Σήμερα, η πολιτική μιλάει υπό τον όρο της οικονομικής επικύρωσης και την ανακαλούμε

αμέσως στην τάξη μόλις ο λόγος της απελευθερωθεί από την τυραννία των αριθμών. Αυτή η οικονομική γραμματική δεν εί­ναι ούτε επιστήμη ούτε τέχνη, αλλά μάλλον μια μυθολογία, μια κοινή πεποίθηση σ' ένα σύνολο συλλογικών αναπαραστάσεων, θεμελιακών και ρυθμιστικών, που κρίνονται ισάξιες μιας «πίστης» - οι οποίες αναπαραστάσεις είναι ανθεκτικές και ταυτοχρόνως αμφισβητήσιμες. 
Ποια είναι λοιπόν η χρησιμότητα της οικονομικής μυθολογίας; Τι ελπίζει η πολιτική με το να υποτάσσεται στην οικονομία; Πιστεύει άραγε ότι θα επικρατήσει ως αυθεντία: Στην πραγματικότητα, η αυθεντία γλιστράει μέσα από τα δάχτυλά της. Η οικονομία έχει γίνει μια κοινωνική εντολή την οποία οι κυβερνώντες αδυνατούν να επιβάλουν με τη βία ή με την πειθώ. Η οικονομική ρητορική - δηλαδή η πρωταρχική της λειτουργία- λέει στους πολίτες «πρέπει» και «οφείλουμε», αντικαθιστώντας έναν πολιτικό λόγο που δεν έχει πια πέραση. Η οικονομική ρητορική εποπτεύει, επιλύει διάφορες, αποφασίζειˑ κοντολογίς, προσφέρει την ανακουφιστική ιδέα ότι υπάρχει λύση στην πολυπλοκότητα του κοινοτικού κόσμου.

Πρώτο σχόλιο του Paul Krugman για την εκλογή Donald Trump:

Μόλις έγινε γνωστό το αποτέλεσμα των αμερικανικών εκλογών και η επικράτηση του Donald Trump, o Paul Krugman δημοσίευσε το παρακάτω σχόλιο στη στήλη του στους New York Times.

Φαίνεται πως τώρα με Πρόεδρο τον Donald J. Trump, οι αγορές βυθίζονται. Πότε να περιμένουμε να ανακάμψουν;
Ειλικρινά, μου είναι πολύ δύσκολο να το προβλέψω, έστω κι αν αυτή είναι η ειδικότητά μου. Η καταστροφή για την Αμερική και όλον τον κόσμο έχει τόσες πολλές πτυχές, ώστε οι οικονομικές επιπτώσεις είναι πολύ κάτω στη λίστα μου με τα πράγματα που φοβάμαι.
Παρόλα αυτά, υποθέτω ότι όλοι θέλουν μια απάντηση: Αν η ερώτηση είναι, πότε θα ανακάμψουν οι αγορές, μια πρώτη απάντηση είναι ποτέ.
Υπό οποιεσδήποτε συνθήκες, αν βάλεις ένα ανεύθυνο, ανίδεο άτομο, που ακολουθεί τις συμβουλές λάθος ανθρώπων, επικεφαλής του έθνους με τη σημαντικότερη οικονομία του κόσμου, δεν μπορεί παρά αυτά να είναι πολύ άσχημα νέα. Αυτό που το καθιστά ιδιαίτερα κακό αυτή τη στιγμή, ωστόσο, είναι η εξαιρετικά εύθραυστη κατάσταση στην οποία βρίσκεται ακόμα μεγάλο μέρος του κόσμου, οκτώ χρόνια μετά τη μεγάλη οικονομική κρίση.
Είναι αλήθεια ότι αυξάνονται οι θέσεις εργασίας με ένα αρκετά καλό ρυθμό και βρισκόμαστε πολύ κοντά στην πλήρη απασχόληση. Αλλά το έχουμε πετύχει μόνο χάρη στα εξαιρετικά χαμηλά επιτόκια. Δεν υπάρχει τίποτα λάθος σ’αυτό από μόνο του. Τι γίνεται όμως αν συμβεί κάτι κακό και η οικονομία χρειάζεται μια ώθηση; Η Fed ουσιαστικά έχει πολύ μικρό περιθώριο για περαιτέρω μείωση των επιτοκίων, και, επομένως, πολύ μικρή ικανότητα να ανταποκριθεί σε ανεπιθύμητες παρενέργειες.

Είναι λύση η μετάβαση σε εθνικό νόμισμα;

Ότι η κατάσταση δεν μπορεί να βελτιωθεί με τα ακολουθούμενα υφεσιακά προγράμματα το βλέπουν όλοι, ακόμα και αυτοί που εξακολουθούν να επιμένουν στη συνέχιση εφαρμογής τους. 

Μπορεί η οικονομία της χώρας μας να ανακάμψει; Η απάντηση είναι σαφώς όχι, αν συνεχιστεί η ίδια οικονομική πολιτική των μνημονίων. 

Υπάρχει εναλλακτική πρόταση; Καμία πολιτική δεν είναι μονόδρομος, κατά τη γνώμη μου.

Μια από αυτές τις προτάσεις που έρχονται επαναλαμβανόμενα στο προσκήνιο είναι η έξοδος της χώρας από την ευρωζώνη (προσωρινή ή μόνιμη) και η υιοθέτηση εθνικού νομίσματος, γεγονός που θα της επιτρέψει να ακολουθήσει δική της νομισματική/οικονομική πολιτική.

Είναι αυτή η μόνη εναλλακτική; Οπωσδήποτε όχι! Μια άλλη πρόταση θα ήταν η δυνατότητα εφαρμογής από τη χώρα μας δικής της (σε κάποιο βαθμό, έστω) οικονομικής πολιτικής. Αυτό όμως δεν φαντάζει δυνατό, αν λάβουμε υπόψη τη στάση των δανειστών απέναντί μας κατά την τελευταία επταετία.

Άλλες προτάσεις θα περιελάμβαναν ένα μείγμα εθνικής πολιτικής και "επιτροπείας", τα συστατικά του οποίου θα αποφάσιζαν από κοινού τα δυο μέρη, ως πραγματικά, όμως, ισότιμοι εταίροι.

Σε αυτό το σημείωμα θα σταθούμε στην εναλλακτική πρόταση για προσωρινή επιστροφή σε εθνικό νόμισμα και την άνευ όρων διαγραφή του δημόσιου χρέους, που επανήλθε στο προσκήνιο μετά τη συνέντευξη του διευθυντή του τμήματος Εξωτερικής Οικονομίας του γερμανικού Ινστιτούτου Ifo, Γκάμπριελ Φελμπερμάιερ στο ΑΜΠΕ στις 26 Οκτωβρίου.Στην ουσία επανέρχεται ελαφρά διαφοροποιημένη η πρόταση που έκανε ο Σόιμπλε στους "θεσμούς" και την ελληνική κυβέρνηση στις 10 Ιουλίου 2015. Παραβλέποντας προς στιγμήν τα εξόχως αρνητικά συναισθήματα που μας προκαλεί ο γερμανός υπουργός οικονομικών όταν αναφέρεται στη χώρα μας, ας δούμε τα βασικά στοιχεία της παρεμφερούς πρότασης του αυστριακού οικονομολόγου, του Φελμπερμάιερ, μιας πρότασης που απαγορεύεται να συζητηθεί δημόσια στη χώρα μας.

Ένα νέο οικονομικό σύστημα για έναν κόσμο σε ταχεία διάλυση

Το άρθρο που αναδημοσιεύω στη συνέχεια αποτελεί μια πρόταση ενδιαφέρουσα. Ξεκινώντας από την εμφανή χρεοκοπία του καπιταλιστικού συστήματος προτείνει έναν ουσιαστικό σοσιαλιστικό μετασχηματισμό. Προσωπικά μου φαίνεται άκρως ουτοπική – αν και ελκυστική – μια τέτοια πρόταση, αφού οι κυρίαρχες δυνάμεις που κινούν τα νήματα - προσποριζόμενες τεράστια κέρδη από τη λειτουργία του επικρατήσαντος παγκοσμίως καπιταλιστικού μοντέλου – δεν είναι δυνατόν να αφήσουν να τους πάρουν την εξουσία που κατέχουν χάρη στην πλήρη κατοχή των οικονομικών μέσων.

Ένας τέτοιος μετασχηματισμός μόνο σταδιακά μπορεί να επιτευχθεί και με την προϋπόθεση ενωτικής δράσης των μικρομεσαίων στρωμάτων, κάτι που στην πράξη διαπιστώνουμε καθημερινά ότι δεν συμβαίνει, αφού τα πολιτικά κόμματα - όργανα των κυρίαρχων τάξεων – φροντίζουν να κρατούν διχασμένους τους πολίτες, αν και (οι πολίτες) έχουν κοινά προβλήματα και τις ίδιες επιδιώξεις.

Ωστόσο το άρθρο περιέχει κάποιες ενδιαφέρουσες ιδέες που θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν και να προωθήσουν ομάδες πολιτών που θα επιθυμούσαν να οργανωθούν σε πολιτικό σχηματισμό ανεπηρέαστο από οικονομικά συμφέροντα, αν είναι δυνατόν να υπάρξουν τέτοια στο υπάρχον διαμορφωμένο πολιτικό περιβάλλον.  

  

Ένα νέο οικονομικό σύστημα για έναν κόσμο σε ταχεία διάλυση

των Χρόνη Πολυχρονίου και Λίλι Σέιτζ (Μετάφραση: Νικολέττα Αλεξανδρή)

Ζούμε σε δυσοίωνα επικίνδυνους καιρούς. Το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα- αφού τροφοδότησε την αποικιοκρατία, τον ιμπεριαλισμό και τη συνεχή ενίσχυση της εκμετάλλευσης της εργατικής δύναμης για περίπου 500 χρόνια- τώρα απειλεί τον πλανήτη με μια οικολογική κατάρρευση άνευ προηγουμένου. Η μη βιώσιμη εκμετάλλευση των πόρων, η ρύπανση των υδάτων (η μετατροπή των λιμνών, των ποταμών και των ωκεανών σε χωματερές σκουπιδιών) και η τεράστια οικονομική ανισότητα είναι οι αιτίες μιας ενδεχομένως μη αναστρέψιμης κατάρρευσης του βιομηχανικού πολιτισμού. Την ίδια στιγμή όμως, πολλοί από εμάς εξακολουθούν να εμπλέκονται σε αφηρημένες και ανιστόρητες προβλέψεις κατάρρευσης, οι οποίες αποτυγχάνουν να προσφέρουν μια εναλλακτική, ρεαλιστική εικόνα μιας μελλοντικής κοινωνικο-οικονομικής τάξης πραγμάτων.

Ταυτόχρονα, το φαινόμενο της υπερθέρμανσης του πλανήτη, λόγω κυρίως της δυναμικής και των αντιφάσεων της οικονομίας που στηρίζεται στα ορυκτά, έχει προετοιμάσει το έδαφος για την έκρηξη νέων πηγών σύγκρουσης με την εκδήλωση ιστορικά μοναδικών αποσταθεροποιητικών κοινωνικών δυνάμεων. Η κλιματική αλλαγή απειλεί άμεσα δισεκατομμύρια ανθρώπους και τα περισσότερα από τα υπόλοιπα έμβια όντα - εκτός από την κατσαρίδα, την αράχνη-διάδημα και τα βραδύπορα - με ολοκληρωτική εξαφάνιση που προκαλείται από ξηρασίες, πλημμύρες και άλλες «φυσικές» καταστροφές.

Ο Τσίπρας, το συνέδριο και το χρέος (του Σταύρου Λυγερού)

Το πρόβλημα είναι ότι διαφωνούν οι "εταίροι" μας μεταξύ τους για το θέμα ελάφρυνσης του χρέους, απόφαση δεν λαμβάνεται και η χώρα εξακολουθεί να βιώνει όλο και μεγαλύτερη ύφεση. Στο μόνο σημείο που συμφωνούν πάντα είναι στη συνέχιση επιβολής των καταδικαστικών για την πλειοψηφία των Ελλήνων σκληρών μέτρων.
Ο δε Τσίπρας κάνει το παλληκάρι μπροστά στο δικό του κοινό, αλλά όταν βρίσκεται απέναντι σε εκείνους που λαμβάνουν τις αποφάσεις που αφορούν τη χώρα μας (αφού η δημοκρατία έχει ανασταλεί στην Ελλάδα) αρχίζει τα γελάκια και τους χαριεντισμούς.
Και οι έλληνες πολίτες συνεχίζουν να ζουν το μαρτύριο της επιβίωσης, λόγω των συνεχών επιθέσεων που δέχονται από την κυβέρνηση-τοποτηρητή των δανειστών.
Αυτά που έγιναν στο συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ αφορούν τους ίδιους τους συμμετέχοντες και όχι τους πολίτες, αλλά κάποια από αυτά έδωσαν την αφορμή στον κ.Σταύρο Λυγερό να προβεί στην περιγραφή της κατάστασης που έχει διαμορφωθεί ανάμεσα στη χώρα μας και τους δανειστές, την οποία αναδημοσιεύω στη συνέχεια από το Πρώτο Θέμα της Κυριακής που μας πέρασε. 

«Όπως εμείς τηρούμε τη συμφωνία αψηφώντας το κόστος, έτσι αναμένουμε και απαιτούμε να τηρηθεί και από τους εταίρους μας… Η καθυστέρηση συγκεκριμενοποίησης των απαραίτητων μέτρων για την ελάφρυνση χρέους, καθώς και της ένταξης και της Ελλάδας στην ποσοτική χαλάρωση, της χώρας που το έχει ανάγκη περισσότερο από κάθε άλλη, δεν έχει καμιά δικαιολογία… Και θέλω να το καταστήσω σαφές: Η αόριστη προτροπή: “Κάντε εσείς τα μαθήματά σας και βλέπουμε” δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή. Εμείς τη συμφωνία τη τηρήσαμε στο ακέραιο και θα συνεχίσουμε να την τηρούμε. Και η δεύτερη αξιολόγηση θα κλείσει στην ώρα της και θα είναι λιγότερο δύσκολη από την πρώτη. Αλλά ταυτόχρονα θα κλείσουν και τα μέτρα για την απομείωση του χρέους. Ταυτόχρονα, θα μπούμε στη ποσοτική χαλάρωση. Δεν υπάρχει θα δούμε. Ταυτόχρονα.»
Το ανωτέρω μήνυμα που ο Έλληνας πρωθυπουργού έστειλε την Παρασκευή το βράδυ προς τους Ευρωπαίους δανειστές είναι πράγματι ξεκάθαρο. Το γεγονός ότι είναι και εύλογο δεν σημαίνει πως θα εισακουστεί. Το Βερολίνο δέχεται ασφυκτικές πιέσεις από το ΔΝΤ και από την Ουάσιγκτον να συμφωνήσει σε μέτρα ελάφρυνσης του ελληνικού χρέους. Παρ’ όλες τις πιέσεις, όμως, παραμένει αμετακίνητο στη θέση του ότι δεν πρόκειται να ληφθεί σχετική απόφαση πριν τις γερμανικές εκλογές του φθινοπώρου 2017.

Ολάντ, Πούτιν, Κλίντον, Τσίπρας σε καλοκαιρινό γαϊτανάκι

Το παρακάτω κείμενο, που αφορά αποκάλυψη διαφόρων κινήσεων που έγιναν πέριξ του δημοψηφίσματος του Ιουλίου του 2015, το παραθέτω για ιστορικούς λόγους περισσότερο. Ας το έχουμε υπόψη μας, επειδή πιστεύω ότι τα αναφερόμενα σε αυτό θα "δέσουν" με άλλες αποκαλύψεις που αναπόφευκτα θα δουν το φως της δημοσιότητας λίαν προσεχώς. 
Επίσης, θα μας χρησιμεύσει για να βγάλουμε τα συμπεράσματά μας, αν συνδυάσουμε αυτές τις αποκαλύψεις με άλλα γεγονότα που συνέβησαν εκείνη την περίοδο. Ιδιαίτερα θα ήθελα να θυμίσω, ότι τα συστημικά μέσα και οι ξένοι δανειστές επαναλάμβαναν κουραστικά πριν το δημοψήφισμα (μέχρι την τελευταία στιγμή) ότι το πραγματικό ερώτημα ήταν μέσα ή έξω από το ευρώ...


Τις αντιδράσεις της ελληνικής κυβέρνησης προκάλεσαν δύο διαφορετικές πληροφορίες που είδαν το φως της δημοσιότητας τις τελευταίες μέρες. Η πρώτη σχετίζεται με το βιβλίο δύο Γάλλων δημοσιογράφων της γνωστής εφημερίδας Le Monde υπό τον τίτλο «Ένας Πρόεδρος δεν πρέπει να τα λέει αυτά», το οποίο περιλαμβάνει εκμυστηρεύσεις του Φρανσουά Ολάντ προς τους συγγραφείς, και η δεύτερη σχετίζεται με αποκαλύψεις του γνωστού ιστότοπου Wikileaks.

Εκτύπωση δραχμών στη Ρωσία

Συγκεκριμένα, στο βιβλίο των δύο Γάλλων δημοσιογράφων, ο Φρανσουά Ολάντ υποστηρίζει ότι ενημερώθηκε από τον Ρώσο ομόλογό του ότι ο Αλέξης Τσίπρας συζήτησε το ενδεχόμενο να τυπώσει η Ελλάδα δραχμές στην Ρωσία. Ο Γάλλος Πρόεδρος φέρεται να εκμυστηρεύτηκε ότι ο Βλαντιμίρ Πούτιν του είπε ότι ο Έλληνας Πρωθυπουργός τον είχε ρωτήσει αν μπορεί να τυπώσει δραχμές στη Ρωσία.

Με βάση πάντα όσα γράφονται στο βιβλίο, ο Βλαντιμίρ Πούτιν φέρεται να προσέθεσε ότι ενημέρωσε τον Ολάντ προκειμένου να γίνει σαφές ότι μια τέτοια εξέλιξη δεν αποτελεί επιθυμία της Μόσχας. Ο Ολάντ φέρεται επίσης να απαντά ότι η Ελλάδα είναι κυρίαρχη χώρα και αν έβγαινε από την ευρωζώνη και είχε ανάγκη από χαρτονομίσματα, «δεν θα σοκαριζόμουν εάν τα τύπωνε η Ρωσία, γιατί θα απαντούσε σε ένα αίτημα».

Το Λυκόφως της Αριστεράς

Ο ΣΥΡΙΖΑ ετοιμάζεται για το 2^ο συνέδριό του, στο οποίο όμως θα απουσιάζει μεγάλο μέρος από τα στελέχη που συμμετείχαν στο 1^ο. Ίσως μάλιστα να έχουν δίκιο οι κακές γλώσσες που λένε ότι θα μοιάζει περισσότερο με συνέδριο του ΠΑΣΟΚ.

Ένα από τα θέματα που θα συζητηθούν θα είναι η συνέχιση της αριστερής πορείας του κόμματος. Εδώ γελάνε! Ποια αριστερή πορεία; Χαρακτηριστικό στοιχείο ενός αριστερού κόμματος, που ασκεί μάλιστα εξουσία, είναι η εφαρμογή κοινωνικής πολιτικής. Η στήριξη των αδύναμων πολιτών, των πτωχών, των συνταξιούχων.

Η κυβέρνηση όμως του ΣΥΡΙΖΑ (ας αφήσουμε τους ΑΝΕΛ, αυτοί δεν υπάρχουν) επιτίθεται ακριβώς σε αυτές τις κοινωνικές ομάδες. Φορολογώντας τες, περικόπτοντας μισθούς και συντάξεις, και σε περίπτωση που τολμήσουν να βγουν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν, τους περιποιούνται και με χημικά, ...και όχι μόνο.

Η πολιτική των παρενθέσεων (Του Γιώργου Πετράκη)

Τα τελευταία χρόνια ζούμε μια καταπληκτική περίοδο που εάν εξαιρεθεί η μεγάλη άπατη του ΣΥΡΙΖΑ του «σκίζω τα μνημόνια» και ανοίγω τις πύλες του παραδείσου και οι μικροαπάτες του Γεωργίου Α. Παπανδρέου ότι «λεφτά υπάρχουν» και του Αντ. Σαμαρά του «πάμε Ζάππειο», η πορεία της χώρας καθορίζεται από το Βερολίνο και το ΔΝΤ και η πολιτική ζωή εξαντλείται στις ασκήσεις των «παρενθέσεων». 
Το 2004 ο Γεώργιος Παπανδρέου θεώρησε ότι ο Κώστας Καραμανλής θα αποτελέσει μια μικρή «δεξιά παρένθεση» οπότε ο ίδιος θα είχε τον χρόνο να φτιάξει το ΠΑΣΟΚ στα μέτρα του και να επανέλθει δριμύτερος. Έπεσε έξω τέσσερα χρόνια αλλά τότε ήταν ο κ. Καραμανλής που δραπέτευσε θεωρώντας ότι η κατάσταση στην οποία παρέδιδε την χώρα στον ΓΑΠ θα δημιουργούσε μια νέα παρένθεση. Εξάλλου όσοι ήξεραν τον κ. Παπανδρέου, ηταν πεισμένοι ότι ο ΓΑΠ μόνο για παρένθεση θα τα κατάφερνε. 

Προσφυγικό εκτός ελέγχου (του Στ.Λυγερού)

Δυστυχώς το προσφυγικό θέμα που πιέζει όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, αλλά κυρίως την Ελλάδα, δεν φαίνεται να μπορεί να αντιμετωπιστεί, αφού είναι γνωστή η ανικανότητα του ευρωπαϊκού πολιτικού προσωπικού να επιλύσει οποιοδήποτε πρόβλημα παρουσιαστεί στη γηραιά ήπειρο. Αλλά και στη χώρα μας, εκτός από την ανικανότητα των ιθαγενών πολιτικών υπάρχει και η οικονομική στενότητα στην οποία οδηγήθηκε από τα συνεχή μνημόνια.
Η κατάσταση υπάρχει η πιθανότητα να ξεφύγει, όσον αφορά την Ελλάδα, οδηγώντας σε συμπλοκές ντόπιων και προσφύγων/μεταναστών, αλλά και έξαρση του ρατσισμού με απρόβλεπτες ακόμα συνέπειες.
Ο κ. Σταύρος Λυγερός στο άρθρο του που αναδημοσιεύω από το "Πρώτο Θέμα" της περασμένης Κυριακής περιγράφει αναλυτικά την κατάσταση, έτσι όπως έχει διαμορφωθεί.

Εγκλωβισμένοι 
Στις αρχές του περασμένου Ιουνίου το κλειστό κέντρο της Μόριας στη Λέσβο είχε πυρποληθεί και πάλι. Εκείνες τις ημέρες είχαμε γράψει στο «Πρώτο Θέμα» ότι «δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία, ούτε μεμονωμένο περιστατικό. Είναι προφανές ότι αυτή η αλυσίδα θα έχει ολοένα περισσότερους κρίκους». Tα γεγονότα έστελναν από τότε το μήνυμά τους.
Οι συγκρούσεις μεταξύ των εγκλωβισμένων προσφύγων/μεταναστών γίνονται όλο και συχνότερες, επειδή το θερμόμετρο στους καταυλισμούς είναι εδώ και καιρό στο κόκκινο. Συχνά για ασήμαντες αφορμές ξεσπούν συγκρούσεις μεταξύ εθνικών ομάδων. Ο συνήθης απολογισμός είναι περισσότεροι ή λιγότεροι τραυματίες από ξύλα, πέτρες και μαχαίρια, καθώς επίσης και μεγαλύτερες ή μικρότερες καταστροφές στην υποδομή και στον εξοπλισμό των κέντρων.
Οι εγκλωβισμένοι δεν θέλουν να παραμείνουν στην Ελλάδα. Πολλοί πρόσφυγες/μετανάστες είχαν παραμυθιαστεί από τους Τούρκους διακινητές ότι με την είσοδό τους στην Ε.Ε. θα απολάμβαναν επιδόματα που θα τους εξασφάλιζαν μια άνετη ζωή. Ο βαλκανικός διάδρομος, όμως, είναι εδώ και εφτά μήνες κλειστός. Οι ελπίδες ότι θα ανοίξει και πάλι έχουν πλέον εξανεμιστεί.

Ο φόβος της ρήξης πλήττει Ελλάδα και Ευρώπη (του Γ.Βαρουφάκη)

Ο Γ.Βαρουφάκης έχει επιλεγεί από το μνημονιακό σύστημα να παίξει το ρόλο του αποδιοπομπαίου τράγου. Ένας ρόλος που βολεύει τόσο την κυβέρνηση, που έχει βρει κάποιον για να δείχνει ως πηγή της διαρκούς αποτυχίας της στη διαχείριση της υφεσιακής πολιτικής που δέχτηκε να υπηρετήσει, όσο και την (αξιωματική κυρίως) αντιπολίτευση με διπλό στόχο: αφενός για να ψέγει τον Τσίπρα για την επιλογή ενός οικονομολόγου που δεν ήταν πολιτικός και αφετέρου στην προσπάθειά της να απομακρύνει το ενδεχόμενο να επανεμφανιστεί στα πολιτικά πράγματα της χώρας ένας άνθρωπος απρόβλεπτος, με ιδέες που δεν εξυπηρετούν το μνημονιακό καθεστώς.
Σε άρθρο του που δημοσιεύτηκε χθες* παραθέτει τις απόψεις του για την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί σήμερα στη χώρα κάνοντας και μια αναδρομή σε δικές του ενέργειες κατά τη διάρκεια της σύντομης υπουργίας του.
Δεν θα είναι χάσιμο χρόνου να διαβάσουν αυτές τις απόψεις ακόμα και όσοι έχουν πειστεί ότι αυτός φταίει για την άσχημη οικονομική κατάσταση της χώρας.

 
Στις προγραμματικές δηλώσεις που έκανα από το βήμα της Βουλής καθώς αναλάμβανα υπουργός Οικονομικών στις αρχές του 2015 είχα πει το προφανές:

Ο λαός μάς έδωσε εντολή να διαπραγματευτούμε την απόδραση από τη χρεο-δουλοπαροικία.
Θα προσέλθουμε στις διαπραγματεύσεις με ιδιαίτερα καλή πρόθεση για συμβιβασμούς.
Ομως όποιος δεν μπορεί να διανοηθεί τη ρήξη δεν διαπραγματεύεται. Μόνο όποιος μπορεί να διανοηθεί τη ρήξη έχει ελπίδες να φέρει βιώσιμη συμφωνία άνευ ρήξης

Σύσσωμη η μνημονιακή αντιπολίτευση (Ν.Δ.-ΠΑΣΟΚ-Ποτάμι) έσπευσε να με εγκαλέσει: «Να δηλώσετε τώρα, άμεσα, ότι δεν θα προβείτε ποτέ σε ρήξη!» απαιτούσαν εν χορώ.
Η άρνησή μου να αποκλείσω τη ρήξη εκπορευόταν από την πεποίθηση ότι:
■ Η απόρριψη της πιθανότητας ρήξης σήμαινε διατήρηση στο διηνεκές του μη βιώσιμου χρέους
■ Η υποταγή στο μη βιώσιμο χρέος και στη λογική της τρόικας οδηγούσε την Ελλάδα στην ασταμάτητη συρρίκνωση
■ Η ασταμάτητη συρρίκνωση που εγγυώνται η υποταγή στην τρόικα και το μη βιώσιμο χρέος εν τέλει θα οδηγούσε, έτσι κι αλλιώς, την Ελλάδα εκτός ευρώ μετά από μια δεκαετία συρρίκνωσης.
Στην αρένα των «μέσων» και του πολιτικού αφηγήματος, η άρνησή μου να αποκλείσω τη ρήξη αποτέλεσε το έναυσμα για την τρόικα του εσωτερικού ώστε να λοιδορούμαι καθημερινά ως «συνωμότης της δραχμής», «πραξικοπηματίας», «ένοχος εσχάτης προδοσίας», «τζογαδόρος» κ.λπ.

Offshore: Όλα όσα ξέρετε κι όσα δεν ξέρετε

Υπάρχουν μερικές καταστάσεις που είναι γνωστές σε όλους, που ο ρόλος τους είναι κομβικός στην παγκόσμια οικονομία και είναι απαραίτητος στην αποφυγή πληρωμής φόρων από εκείνους ακριβώς που έχουν τη δυνατότητα να ανταποκριθούν σε αυτή την υποχρέωση, αλλά κανείς από αυτούς που θα μπορούσαν δεν ασχολείται με την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος. Ίσως, ή μάλλον είναι σίγουρο ότι ο λόγος είναι ότι αυτοί ακριβώς που θα μπορούσαν είναι που επωφελούνται περισσότερο από τη διαιώνιση αυτής της κατάστασης. Αναφέρομαι φυσικά στα offshore κέντρα που είναι διασκορπισμένα σε πολλές μεριές του πλανήτη και βοηθούν αυτούς που διαθέτουν τον πλούτο να μη συνεισφέρουν σχεδόν τίποτα στα φορολογικά έσοδα των κρατών των οποίων υποτίθεται ότι είναι πολίτες.

Οπωσδήποτε ξέρετε αρκετά γι'αυτό το θέμα, αλλά το παρακάτω άρθρο σίγουρα θα σας διαφωτίσει και για πτυχές που δεν γνωρίζετε, όπως έγινε και με μένα. Είναι λίγο εκτεταμένο αλλά εξαιρετικά διαφωτιστικό.

Η ΑΟΡΑΤΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΩΝ OFFSHORE

Μια αθέατη αυτοκρατορία, αχανής και οικονομικά πανί­σχυρη, που επηρεάζει την Παγκόσμια Οικονομία, την Πο­λιτική, ελέγχει κυβερνήσεις και, σε μεγάλο βαθμό, την καθημερινότητά μας. Ένας ολόκληρος κόσμος έντεχνα κρυμ­μένος μέσα στον κόσμο μας: ο κόσμος των υπεράκτιων ή εξωχώριων (offshore) κέντρων. Περισσότερο από το μισό παγκό­σμιο εμπόριο εκτιμάται πως περνάει, τουλάχιστον στα χαρτιά, μέσα από τους λεγόμενους «φορολογικούς παραδείσους». Πάνω από το μισό των τραπεζικών στοιχείων ενεργητικού και το 1/3 των άμε­σων ξένων επενδύσεων από πολυε­θνικές εταιρίες περνούν μέσα από τα offshore κέντρα. Περίπου το 85% των διεθνών τραπεζικών ερ­γασιών και της έκδοσης ομολόγων διεξάγεται σε μια υπεράκτια ζώνη άνευ εθνικότητας, της λεγόμενης Ευρωαγοράς (καμιά σχέση με τη «Ζώνη του Ευρώ»).
Το ΔΝΤ εκτιμούσε το 2010 πως η συνολική αξία του ενεργητικού μόνο των μικρών νησιωτικών χρηματοπιστωτικών κέντρων, όπου εδρεύουν οι offshore, ανέρχονται συνολικά σε 18 τρισ. δολά­ρια, δηλαδή ίσο με το 1/3 του παγκόσμιου ΑΕΠ! Κι αυτό, σύμ­φωνα με το ΔΝΤ, αποτελούσε μάλλον... υποεκτίμηση. Αυτή η τεράστια δύναμη έχει πολλά κέντρα, αλλά όμως μία πραγμα­τική πρωτεύουσα: το Σίτι του Λονδίνου. Και ήταν αυτή η δύ­ναμη που συνέβαλε καθοριστικά, ώστε να γείρει τελικά η πλά­στιγγα υπέρ του Brexit στο πρόσφατο δημοψήφισμα, που θα οδηγήσει τη Μεγάλη Βρετανία εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης και θα μετατρέψει την 5η Οικονομία στον κόσμο σ’ έναν μεγάλο«φορολογικό παράδεισο», με εταιρική φορολογία μόλις 15%.

"Μα νόμιζα πως τους φόρους τους πλήρωναν μόνον οι φτω­χοί!", είχε δηλώσει με αφοπλιστική ειλικρίνεια η Νεοϋορκέζα πολυεκατομμυριούχος Leona Helmsley, όταν συνελήφθη για φοροδια­φυγή. Μια από τις σπάνιες περι­πτώσεις, κατά τις οποίες ζάπλουτοι Αμερικανοί συλλαμβάνονται για φοροδιαφυγή, καθώς οι περισσότε­ροι έχουν ήδη βρει νομικά και λο­γιστικά τεχνάσματα για να παρκά­ρουν τα λεφτά τους σε «φορολογι­κούς παραδείσους». Τι είναι, όμως, αυτοί οι περιβόητοι «φορολογικοί παράδεισοι», που κάνουν τους πλούσιους πλουσιότερους, ενώ αφήνουν στους υπόλοιπους να πληρώσουν το λογαριασμό;

Η γερμανική διαστροφή οδηγεί στη διάλυση της ευρωζώνης;

Πριν λίγες μέρες ανέβασα ένα post με τίτλο "Η Αυτοκτονία της Ελλάδας". Επρόκειτο για το πρώτο μέρος ενός άρθρου, του οποίου το δεύτερο και τελευταίο μέρος αναδημοσιεύω σήμερα και που αφορά τον τρόπο που η Γερμανία δημιουργεί πλεονάσματα σε βάρος των άλλων χωρών και ιδιαίτερα των εταίρων.
Οι ανισσοροπίες που δημιουργούνται καθιστούν αναπόφευκτη τη διάλυση της ευρωζώνης για λόγους που αναλύονται επαρκώς στο άρθρο που ακολουθεί.

Η γερμανική διαστροφή

Το δεύτερο τρίμηνο του 2016 το ΑΕΠ της Γερμανίας αυξήθηκε με μεγαλύτερο ρυθμό, από αυτόν που αναμενόταν – σε πραγματικό και εποχιακά εκκαθαρισμένο ποσοστό της τάξης του 0,4% από 0,7% το πρώτο τρίμηνο, αυξημένο όμως κατά 1,8% σε σχέση με την αντίστοιχη χρονική περίοδο του προηγουμένου έτους. Το συγκεκριμένο ποσοστό δεν είναι βέβαια εντυπωσιακό, αλλά πολύ ισχυρό, συγκρινόμενο ακόμη και με αυτό των Η.Π.Α. – όπου ήταν 0,3% και 0,2% αντιστοίχως.

Σημαντικό είναι επίσης το γεγονός ότι, ο αριθμός των νέων θέσεων εργασίας, παρά το ότι αυξανόταν συνεχώς κατά 1% την προηγούμενη περίοδο, είχε μία ακόμη πιο ανοδική πορεία – με τις τιμές καταναλωτή να κλιμακώνονται κατά 1,7%, κάτι που αποτελεί έναν σχεδόν ιδανικό συνδυασμό. Όσον αφορά δε όλους τους υπόλοιπους οικονομικούς δείκτες, εξελίσσονται επίσης πολύ θετικά – ενώ το μοναδικό μειονέκτημα της χώρας είναι το ότι, η ανάπτυξη της στηρίζεται αποκλειστικά και μόνο στις εξαγωγές (μερκαντιλισμός).

Οι δανειστές έρχονται, τα δύσκολα επιστρέφουν (του Στ.Λυγερού)

Μαζί με το φθινόπωρο αρχίζει και νέα περίοδος μαρτυρίου των Ελλήνων πολιτών. Ένας κατάλογος φόρων μας περιμένει, αλλά και μια ακόμα αξιολόγηση που θα δοκιμάσει τις αντοχές των τηλεθεατών κυρίως με τις συνεχόμενες απειλές για νέους φόρους και νέες περικοπές, που θα μας επισείουν τα κανάλια μέσα από τα τρομολαγνικά δελτία ειδήσεων. Οι κυβερνητικοί "αρμόδιοι" θα παίξουν το παιχνίδι της αντίστασης και στο τέλος θα υποκύψουν στις απαιτήσεις των επικυρίαρχων, αφού αυτό θα επιτάσσει η ..."σωτηρία της χώρας". Και η ύφεση θα βαθύνει...
Ο κυβερνητικός θίασος θα παίξει ρόλους εντός και εκτός συνόρων. Πρωταγωνιστικό στο εσωτερικό με βασική σκηνή τις επόμενες μέρες τη σκηνή της ΔΕΘ. Στο εξωτερικό, όπου και να εμφανιστεί, έχει το ρόλο του κομπάρσου, ως γνωστόν.
Μια ψύχραιμη και ενημερωτική περιγραφή του σκηνικού που στήνεται σε ελληνικό αλλά και σε ευρωπαϊκό περιβάλλον για τις μέρες που ακολουθούν παρουσιάζει στο άρθρο του που αναδημοσιεύω από το ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ της περασμένης Κυριακής ο κ.Σταύρος Λυγερός.

Η ομαλή διεξαγωγή της διαδικασίας για τις τηλεοπτικές άδειες και ειδικότερα το μη αναμενόμενο υψηλό τίμημα των 246 εκατομμυρίων έχει προκαλέσει ενθουσιασμό στο πρωθυπουργικό περιβάλλον. Και βεβαίως έχει ενισχύσει περαιτέρω την ήδη ισχυρή θέση του υπουργού Επικρατείας Νίκου Παππά, ο οποίος και είχε την ευθύνη για τον σχεδιασμό και τον χειρισμό της ρύθμισης του τηλεοπτικού τοπίου.
Πηγή από το Μαξίμου μας υπογράμμιζε ότι «πρόκειται για επιτυχία με στρατηγικές διαστάσεις. Πρώτον, λόγω του υψηλού τιμήματος και της ομαλής ολοκλήρωσης της αδειοδότησης παρά τις λυσσαλέες αντιδράσεις. Η ΝΔ, το ΠΑΣΟΚ και το Ποτάμι ταυτίστηκαν με τους καναλάρχες, επαναβεβαιώνοντας ότι παραμένουν προσκολλημένοι στη λογική της διαπλοκής. Όμως, πέρα από αυτά υπάρχει και ένα μεγάλο κέρδος στο επίπεδο του πολιτικού συμβολισμού. Φάνηκε ότι κουμάντο στη χώρα κάνει η νόμιμη κυβέρνηση και όχι παράκεντρα εξουσίας, όπως πριν. Και μάλιστα κάνει κουμάντο με βάση νομοθετημένες διαδικασίες και κριτήρια. Το αποτέλεσμα, άλλωστε, έδειξε ότι εξασφάλισε άδεια όποιος πλήρωσε. Μην ξεχνάμε ότι την πρώτη άδεια πήρε ο Σκάι. Η θετική έκβαση της μάχης για τις τηλεοπτικές άδειες όχι μόνο θάβει οριστικά τη φιλολογία περί αριστερής παρένθεσης, αλλά και εδραιώνει την εντύπωση στην κοινωνία ότι με τις παρεμβάσεις μας διαμορφώνουμε το θεσμικό πλαίσιο της νέας Ελλάδας».