Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η διδασκαλία των αρχαίων ελλήνων φιλοσόφων έχει διαχρονική αξία. Ενστερνιζόμενοι τις διδαχές τους και προσαρμόζοντάς τες στα σημερινά δεδομένα, μόνο ωφελημένοι θα μπορούσαμε να βγούμε.
Για τα παραπάνω πήρα αφορμή από ένα βιβλίο που έπεσε στα χέρια μου με τίτλο "Έξι Έλληνες φιλόσοφοι μιλούν για την σύγχρονη Ελλάδα", στο οποίο η συγγραφέας του Βιργινία Φατσή χρησιμοποιεί το απόσταγμα της διδασκαλίας του Επίκουρου, του Αναξαγόρα, του Ερατοσθένη, του Αριστοτέλη, του Πλάτωνα και του Σωκράτη με σκοπό να αποδείξει ότι οι απόψεις τους μπορούν να μας βοηθήσουν σε περιόδους κρίσης - σαν αυτή που ζούμε - και να μας χρησιμεύσουν ως πνευματικό εφαλτήριο, με το οποίο θα καταφέρουμε να αντιμετωπίσουμε τις συνέπειες των δυσάρεστων καταστάσεων που βιώνουμε.
Ενδεικτικά, παραθέτω στη συνέχεια την εισαγωγή από αυτό το βιβλίο κι ελπίζω να προτρέψει αρκετούς να προσφύγουν στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία και να ωφεληθούν από τις αιώνιες αξίες της.
Οι Έλληνες σήμερα όχι μόνο δεν παράγουν πολιτισμό, αλλά αντίθετα με τις πράξεις και τις αποφάσεις τους καταστρέφουν καθημερινά τον πολιτισμό τους.
Αυτή η κακοδαιμονία άρχισε από πολύ παλιά, τότε που οι Αθηναίοι έστειλαν τον Σωκράτη στον θάνατο, αν και γνώριζαν πολύ καλά ότι η δημοκρατία τους ποτέ δεν θα μπορούσε να συνέλθει από το πλήγμα αυτής της πράξης.
Σήμερα, οι πράξεις που τραυματίζουν την δημοκρατία μας δεν έχουν τέλος. Καθημερινά παρακολουθούμε τα ασύστολα ψέματα, τις χωρίς προσχήματα μεθοδεύσεις, τις βάναυσες παραβιάσεις της ηθικής μας, μαζί με την αμηχανία των θεσμικών φορέων και των συλλογικών σχημάτων που δεν γνωρίζουν πώς να αντιδράσουν σε αυτήν τη καταστροφή.
Όπου όμως δεν λειτουργούν οι θεσμοί, απομένει ως φορέας ηθικής και ελπίδας ο άνθρωπος. Ο ίδιος άνθρωπος που υποτάχθηκε στις νομοτέλειες των συλλογικών κινημάτων και θυσίασε τα ατομικά του συμφέροντα για το κοινό καλό.
Αυτός ο άνθρωπος, όλοι εμείς, είμαστε ο φορέας της αλλαγής. Μιας αλλαγής που θα ξαναφέρει στην Ελλάδα την αλληλεγγύη, την ομοθυμία και την συνεργασία μέσα από έργα κοινής ωφέλειας.
Όταν γύρω μας δεν υπάρχει ορατή διέξοδος, σηκώνουμε τα μάτια ψηλά και είμαστε έτοιμοι να ακούσουμε όποιο μήνυμα υπάρχει για εμάς από τον ουρανό.
Τύχη αγαθή θέλησε να υπάρχουν ακόμα οι Έλληνες που δημιούργησαν την Ελλάδα και να είναι έτοιμοι να προτείνουν λύσεις στα φλέγοντα ζητήματα της εποχής.
Μόνο που αυτές οι λύσεις δεν απευθύνονται σε συλλογικά σχήματα αλλά σε κάθε άνθρωπο που είναι έτοιμος να τις ακούσει. Έτσι στις εποχές της κρίσης των θεσμών, αναδεικνύονται και καλλιεργούνται νέες ποιότητες του ανθρώπου.
Έξι γνωστοί φιλόσοφοι έρχονται να προτείνουν λύσεις σε αυτό που προκύπτει ως μείζον θέμα της εποχής: «Πώς μπορεί κάθε άνθρωπος, στην καθημερινή του απασχόληση, να υπερασπίζεται το δίκαιο και το σωστό, κατά την ηθική και τις αξίες του, χωρίς ο ίδιος να γίνεται αντικείμενο διωγμών. Ποια είναι τα κοινά έργα που θα ενώσουν τους ανθρώπους για να επιστρέψουν στις κοινωνίες, οι ιδέες, τα ιδανικά και οι αξίες που φέρνουν την πρόοδο και την ευημερία. Και τέλος, πώς μπορεί κάθε άνθρωπος να χαρεί ξανά την προσωπική του ευημερία, χωρίς να χρειαστεί να θυσιάσει για αυτό τις αξίες του».
Ο Επίκουρος τοποθετεί τα πράγματα ως εξής: «Κατά την άποψή μου το πρόβλημα έγκειται στην έλλειψη πνευματικότητας. Μόνο η καθημερινή και ουσιαστική επικοινωνία με τις πνευματικές πτυχές της ανθρώπινης φύσης μπορεί και πρέπει να ξαναδώσει σε αυτούς τους ανθρώπους την δύναμη, την φαντασία και την εφευρετικότητα που απαιτείται για να αναβαθμίσουν την καθημερινή τους δράση στην κατεύθυνση της δημιουργίας νέων πραγμάτων που θα έχουν μεγάλη ανταλλακτική αξία στο διεθνές εμπόριο. Μόνο συστρατευμένοι σε κοινό σκοπό μπορούν να το επιτύχουν, γιατί η δημιουργικότητα για να ανθίσει χρειάζεται κοινωνία».
Ο Αναξαγόρας συμφωνεί διαφωνώντας, όπως πάντα και τοποθετείται ως εξής: «Η έλλειψη πνευματικότητας από μόνη της δεν εξηγεί τα πράγματα. Οι Έλληνες μοιάζουν να είναι εγκαταλελειμμένοι στην κοινή τους μοίρα, που προδιαγράφεται κακή, χωρίς να μπορούν να ανατάξουν την συλλογική τους διάνοια για να αντισταθούν και να προοδεύσουν. Αντιθέτως εγκαταλείπονται στην αδράνεια και στις βολικές τους συνήθειες, περιμένοντας τα πράγματα να διορθωθούν «εξ ουρανού» ή ως εκ θαύματος. Χρειάζεται να ανακτήσουν την γνώση των δυνάμεων που τους προσφέρει ο Συλλογικός τους Νους και να προσφέρουν την ενεργό τους υποστήριξη σε κάθε πρωτοβουλία, που πράγματι αποσκοπεί στο κοινό όφελος».
Ο Ερατοσθένης φέρνει στην συζήτηση την εγκαρτέρηση του Παρατηρητή της φύσης και τοποθετείται ως εξής: «Πάντα πίστευα ότι οι Έλληνες έχουν μια σημαντική θέση στο στερέωμα γιατί γνωρίζουν πώς να προοδεύουν και έχουν την ικανότητα να θέτουν στέρεες βάσεις στον οραματισμό τους. Παλιότερα τους δώσαμε την Παιδεία και την Γλώσσα ως τρόπο έκφρασης των οραματισμών τους και των υψηλών ιδεών με τις οποίες ερχόντουσαν σε επαφή. Αυτό πια δεν είναι αρκετό από μόνο του. Χρειάζεται να τους δώσουμε μια νέα Επιστήμη, να την εξελίξουν μόνοι τους και μέσα από τις δικές τους προσπάθειες να ανακαλύψουν αυτό που τους ενώνει και προάγει τον πολιτισμό τους».
Ο Αριστοτέλης όπως πάντα τοποθετείται «εξ αρχής», θέτοντας στην συζήτηση την δική του επιχειρηματολογία, ως εξής: «Κανένας λαός, κανένα έθνος και καμία ομάδα ανθρώπων δεν μπορεί να προοδεύσει, εάν τα έργα τους δεν έχουν κοινωφελή διάσταση, όχι μόνο για την εποχή τους και τους ίδιους, αλλά και για τον Άνθρωπο στο μέλλον. Οι Έλληνες χρειάζεται να δείξουν την εξωστρέφεια που τους χαρακτηρίζει και με βάση την οποία αναγνωρίζονται παγκοσμίως. Δεν τους ταιριάζει να περιορίζονται στα ατομικά προβλήματα της επιβίωσής τους και να αγνοούν τα μεγάλα ζητήματα που τίθενται για τον άνθρωπο σήμερα. Αντίθετα, πρέπει να βγουν από το καβούκι τους και να επιχειρήσουν να ονειρευτούν ένα καλύτερο μέλλον για την ανθρωπότητα, γιατί έτσι θα βρουν τα πραγματικά ζητήματα που πρέπει να τους απασχολήσουν για να διακριθούν»
Ο Πλάτωνας είναι ο μόνος που βρίσκεται σε συνεχή επαφή με τον χώρο της Ελληνικής Διανοίας και αυτό πάντοτε χαρακτηρίζει τον λόγο του. Επιχειρηματολογεί ως εξής: «Τίποτα δεν είναι πιο σταθερό, πιο μόνιμο και πιο αιώνιο από την Διάνοια, ως τον μόνο χώρο που μας ενώνει. Στις περιοχές της Διανοίας, όλοι είναι ίσοι και απολαμβάνουν εξ ίσου τα αγαθά προϊόντα του πνεύματος. Οι Έλληνες έχουν πολλά χρόνια να αρθούν σε αυτόν τον χώρο. Φαίνεται πώς δεν έχουν τα όπλα να το επιχειρήσουν. Και τι είναι πιο σημαντικό σε μια κοινωνία, από το να διαθέτει ένα όπλο που μπορεί να το χρησιμοποιήσει μαζικά, για να αρθεί από το τετριμμένο της καθημερινότητας στις σφαίρες όπου η δημιουργικότητα είναι εφικτή και τα οράματα υπαρκτά».
Ο Σωκράτης είναι εκείνος που πάντοτε αναζητούσε το εφικτό και για αυτό απέκτησε την πιο σκληρή γνώση της πραγματικότητας που θα μπορούσε να υπάρξει. Αναγκάστηκε να θυσιάσει την ζωή του για την Πόλη του. Ο Σωκράτης είναι ο πραγματιστής της ομάδας των έξι και τοποθετείται ως εξής: «Σήμερα οι Έλληνες κινδυνεύουν από τον ίδιο τον εαυτό τους, ο οποίος εκδήλωσε τις καταστροφικές τάσεις που τον χαρακτηρίζουν. Η αμάθεια εξαπλώθηκε σαν λιμός, η αδιαφορία για τα κοινά πήρε διαστάσεις επιδημίας και οι καιροσκόποι άλωσαν την εξουσία. Σε μια κοινωνία τόσο πληγωμένη όσο αυτή των Ελλήνων, χρειάζεται φάρμακο ταχείας ανάρρωσης και μια ταυτόχρονη ίαση για πολλούς που θα σχηματίσουν τον ενεργό πυρήνα της κοινωνικής ίασης. Εκείνο που βλέπω εφικτό είναι η ταυτόχρονη επικοινωνία πολλών με τον χώρο όπου βρισκόμαστε εμείς, οι πρώτοι Έλληνες. Μόνο μέσα από την γόνιμη ανταλλαγή ιδεών με τον δικό μας χώρο, που είναι η Κοινωνία της Γνώσης, μπορεί να ιαθεί η σημερινή κοινωνία. Και ακόμα παραπέρα. Μόνο μέσα από την ζωογόνο επίδραση των κοινών μας ιδεών, μπορεί να αναστηθεί η δημιουργικότητα σε όλες τις μικρές και μεγάλες καθημερινές της εκφράσεις. Τότε μπορούμε να ελπίζουμε σοβαρά σε μια Ανάσταση του Ελληνικού Πνεύματος και στην πραγματική Αναγέννηση του Ελληνικού πολιτισμού».
Αυτές είναι οι βασικές κατευθύνσεις. Παράλληλα οι έξι Έλληνες φιλόσοφοι και πολλοί άλλοι σαν και αυτούς είναι διατεθειμένοι να βοηθήσουν έμπρακτα και ουσιαστικά κάθε άνθρωπο που θέλει να ακούσει τις συμβουλές τους
Κοινή τους πεποίθηση είναι ότι αν δεν βοηθήσουμε τον άνθρωπο να δει καθαρά και να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τα προβλήματα της καθημερινής του διαβίωσης, όλα τα μεγάλα σχέδια για την κοινωνία μένουν κενά περιεχομένου. Μόνο ο άνθρωπος μέσα από τα έργα του, μπορεί να αλλάξει την σημερινή πραγματικότητα.
Για τα παραπάνω πήρα αφορμή από ένα βιβλίο που έπεσε στα χέρια μου με τίτλο "Έξι Έλληνες φιλόσοφοι μιλούν για την σύγχρονη Ελλάδα", στο οποίο η συγγραφέας του Βιργινία Φατσή χρησιμοποιεί το απόσταγμα της διδασκαλίας του Επίκουρου, του Αναξαγόρα, του Ερατοσθένη, του Αριστοτέλη, του Πλάτωνα και του Σωκράτη με σκοπό να αποδείξει ότι οι απόψεις τους μπορούν να μας βοηθήσουν σε περιόδους κρίσης - σαν αυτή που ζούμε - και να μας χρησιμεύσουν ως πνευματικό εφαλτήριο, με το οποίο θα καταφέρουμε να αντιμετωπίσουμε τις συνέπειες των δυσάρεστων καταστάσεων που βιώνουμε.
Ενδεικτικά, παραθέτω στη συνέχεια την εισαγωγή από αυτό το βιβλίο κι ελπίζω να προτρέψει αρκετούς να προσφύγουν στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία και να ωφεληθούν από τις αιώνιες αξίες της.
«Έξι Έλληνες φιλόσοφοι μιλούν για την σύγχρονη Ελλάδα»
Οι Έλληνες σήμερα όχι μόνο δεν παράγουν πολιτισμό, αλλά αντίθετα με τις πράξεις και τις αποφάσεις τους καταστρέφουν καθημερινά τον πολιτισμό τους.
Αυτή η κακοδαιμονία άρχισε από πολύ παλιά, τότε που οι Αθηναίοι έστειλαν τον Σωκράτη στον θάνατο, αν και γνώριζαν πολύ καλά ότι η δημοκρατία τους ποτέ δεν θα μπορούσε να συνέλθει από το πλήγμα αυτής της πράξης.
Σήμερα, οι πράξεις που τραυματίζουν την δημοκρατία μας δεν έχουν τέλος. Καθημερινά παρακολουθούμε τα ασύστολα ψέματα, τις χωρίς προσχήματα μεθοδεύσεις, τις βάναυσες παραβιάσεις της ηθικής μας, μαζί με την αμηχανία των θεσμικών φορέων και των συλλογικών σχημάτων που δεν γνωρίζουν πώς να αντιδράσουν σε αυτήν τη καταστροφή.
Όπου όμως δεν λειτουργούν οι θεσμοί, απομένει ως φορέας ηθικής και ελπίδας ο άνθρωπος. Ο ίδιος άνθρωπος που υποτάχθηκε στις νομοτέλειες των συλλογικών κινημάτων και θυσίασε τα ατομικά του συμφέροντα για το κοινό καλό.
Αυτός ο άνθρωπος, όλοι εμείς, είμαστε ο φορέας της αλλαγής. Μιας αλλαγής που θα ξαναφέρει στην Ελλάδα την αλληλεγγύη, την ομοθυμία και την συνεργασία μέσα από έργα κοινής ωφέλειας.
Όταν γύρω μας δεν υπάρχει ορατή διέξοδος, σηκώνουμε τα μάτια ψηλά και είμαστε έτοιμοι να ακούσουμε όποιο μήνυμα υπάρχει για εμάς από τον ουρανό.
Τύχη αγαθή θέλησε να υπάρχουν ακόμα οι Έλληνες που δημιούργησαν την Ελλάδα και να είναι έτοιμοι να προτείνουν λύσεις στα φλέγοντα ζητήματα της εποχής.
Μόνο που αυτές οι λύσεις δεν απευθύνονται σε συλλογικά σχήματα αλλά σε κάθε άνθρωπο που είναι έτοιμος να τις ακούσει. Έτσι στις εποχές της κρίσης των θεσμών, αναδεικνύονται και καλλιεργούνται νέες ποιότητες του ανθρώπου.
Έξι γνωστοί φιλόσοφοι έρχονται να προτείνουν λύσεις σε αυτό που προκύπτει ως μείζον θέμα της εποχής: «Πώς μπορεί κάθε άνθρωπος, στην καθημερινή του απασχόληση, να υπερασπίζεται το δίκαιο και το σωστό, κατά την ηθική και τις αξίες του, χωρίς ο ίδιος να γίνεται αντικείμενο διωγμών. Ποια είναι τα κοινά έργα που θα ενώσουν τους ανθρώπους για να επιστρέψουν στις κοινωνίες, οι ιδέες, τα ιδανικά και οι αξίες που φέρνουν την πρόοδο και την ευημερία. Και τέλος, πώς μπορεί κάθε άνθρωπος να χαρεί ξανά την προσωπική του ευημερία, χωρίς να χρειαστεί να θυσιάσει για αυτό τις αξίες του».
Ο Επίκουρος τοποθετεί τα πράγματα ως εξής: «Κατά την άποψή μου το πρόβλημα έγκειται στην έλλειψη πνευματικότητας. Μόνο η καθημερινή και ουσιαστική επικοινωνία με τις πνευματικές πτυχές της ανθρώπινης φύσης μπορεί και πρέπει να ξαναδώσει σε αυτούς τους ανθρώπους την δύναμη, την φαντασία και την εφευρετικότητα που απαιτείται για να αναβαθμίσουν την καθημερινή τους δράση στην κατεύθυνση της δημιουργίας νέων πραγμάτων που θα έχουν μεγάλη ανταλλακτική αξία στο διεθνές εμπόριο. Μόνο συστρατευμένοι σε κοινό σκοπό μπορούν να το επιτύχουν, γιατί η δημιουργικότητα για να ανθίσει χρειάζεται κοινωνία».
Ο Αναξαγόρας συμφωνεί διαφωνώντας, όπως πάντα και τοποθετείται ως εξής: «Η έλλειψη πνευματικότητας από μόνη της δεν εξηγεί τα πράγματα. Οι Έλληνες μοιάζουν να είναι εγκαταλελειμμένοι στην κοινή τους μοίρα, που προδιαγράφεται κακή, χωρίς να μπορούν να ανατάξουν την συλλογική τους διάνοια για να αντισταθούν και να προοδεύσουν. Αντιθέτως εγκαταλείπονται στην αδράνεια και στις βολικές τους συνήθειες, περιμένοντας τα πράγματα να διορθωθούν «εξ ουρανού» ή ως εκ θαύματος. Χρειάζεται να ανακτήσουν την γνώση των δυνάμεων που τους προσφέρει ο Συλλογικός τους Νους και να προσφέρουν την ενεργό τους υποστήριξη σε κάθε πρωτοβουλία, που πράγματι αποσκοπεί στο κοινό όφελος».
Ο Ερατοσθένης φέρνει στην συζήτηση την εγκαρτέρηση του Παρατηρητή της φύσης και τοποθετείται ως εξής: «Πάντα πίστευα ότι οι Έλληνες έχουν μια σημαντική θέση στο στερέωμα γιατί γνωρίζουν πώς να προοδεύουν και έχουν την ικανότητα να θέτουν στέρεες βάσεις στον οραματισμό τους. Παλιότερα τους δώσαμε την Παιδεία και την Γλώσσα ως τρόπο έκφρασης των οραματισμών τους και των υψηλών ιδεών με τις οποίες ερχόντουσαν σε επαφή. Αυτό πια δεν είναι αρκετό από μόνο του. Χρειάζεται να τους δώσουμε μια νέα Επιστήμη, να την εξελίξουν μόνοι τους και μέσα από τις δικές τους προσπάθειες να ανακαλύψουν αυτό που τους ενώνει και προάγει τον πολιτισμό τους».
Ο Αριστοτέλης όπως πάντα τοποθετείται «εξ αρχής», θέτοντας στην συζήτηση την δική του επιχειρηματολογία, ως εξής: «Κανένας λαός, κανένα έθνος και καμία ομάδα ανθρώπων δεν μπορεί να προοδεύσει, εάν τα έργα τους δεν έχουν κοινωφελή διάσταση, όχι μόνο για την εποχή τους και τους ίδιους, αλλά και για τον Άνθρωπο στο μέλλον. Οι Έλληνες χρειάζεται να δείξουν την εξωστρέφεια που τους χαρακτηρίζει και με βάση την οποία αναγνωρίζονται παγκοσμίως. Δεν τους ταιριάζει να περιορίζονται στα ατομικά προβλήματα της επιβίωσής τους και να αγνοούν τα μεγάλα ζητήματα που τίθενται για τον άνθρωπο σήμερα. Αντίθετα, πρέπει να βγουν από το καβούκι τους και να επιχειρήσουν να ονειρευτούν ένα καλύτερο μέλλον για την ανθρωπότητα, γιατί έτσι θα βρουν τα πραγματικά ζητήματα που πρέπει να τους απασχολήσουν για να διακριθούν»
Ο Πλάτωνας είναι ο μόνος που βρίσκεται σε συνεχή επαφή με τον χώρο της Ελληνικής Διανοίας και αυτό πάντοτε χαρακτηρίζει τον λόγο του. Επιχειρηματολογεί ως εξής: «Τίποτα δεν είναι πιο σταθερό, πιο μόνιμο και πιο αιώνιο από την Διάνοια, ως τον μόνο χώρο που μας ενώνει. Στις περιοχές της Διανοίας, όλοι είναι ίσοι και απολαμβάνουν εξ ίσου τα αγαθά προϊόντα του πνεύματος. Οι Έλληνες έχουν πολλά χρόνια να αρθούν σε αυτόν τον χώρο. Φαίνεται πώς δεν έχουν τα όπλα να το επιχειρήσουν. Και τι είναι πιο σημαντικό σε μια κοινωνία, από το να διαθέτει ένα όπλο που μπορεί να το χρησιμοποιήσει μαζικά, για να αρθεί από το τετριμμένο της καθημερινότητας στις σφαίρες όπου η δημιουργικότητα είναι εφικτή και τα οράματα υπαρκτά».
Ο Σωκράτης είναι εκείνος που πάντοτε αναζητούσε το εφικτό και για αυτό απέκτησε την πιο σκληρή γνώση της πραγματικότητας που θα μπορούσε να υπάρξει. Αναγκάστηκε να θυσιάσει την ζωή του για την Πόλη του. Ο Σωκράτης είναι ο πραγματιστής της ομάδας των έξι και τοποθετείται ως εξής: «Σήμερα οι Έλληνες κινδυνεύουν από τον ίδιο τον εαυτό τους, ο οποίος εκδήλωσε τις καταστροφικές τάσεις που τον χαρακτηρίζουν. Η αμάθεια εξαπλώθηκε σαν λιμός, η αδιαφορία για τα κοινά πήρε διαστάσεις επιδημίας και οι καιροσκόποι άλωσαν την εξουσία. Σε μια κοινωνία τόσο πληγωμένη όσο αυτή των Ελλήνων, χρειάζεται φάρμακο ταχείας ανάρρωσης και μια ταυτόχρονη ίαση για πολλούς που θα σχηματίσουν τον ενεργό πυρήνα της κοινωνικής ίασης. Εκείνο που βλέπω εφικτό είναι η ταυτόχρονη επικοινωνία πολλών με τον χώρο όπου βρισκόμαστε εμείς, οι πρώτοι Έλληνες. Μόνο μέσα από την γόνιμη ανταλλαγή ιδεών με τον δικό μας χώρο, που είναι η Κοινωνία της Γνώσης, μπορεί να ιαθεί η σημερινή κοινωνία. Και ακόμα παραπέρα. Μόνο μέσα από την ζωογόνο επίδραση των κοινών μας ιδεών, μπορεί να αναστηθεί η δημιουργικότητα σε όλες τις μικρές και μεγάλες καθημερινές της εκφράσεις. Τότε μπορούμε να ελπίζουμε σοβαρά σε μια Ανάσταση του Ελληνικού Πνεύματος και στην πραγματική Αναγέννηση του Ελληνικού πολιτισμού».
Αυτές είναι οι βασικές κατευθύνσεις. Παράλληλα οι έξι Έλληνες φιλόσοφοι και πολλοί άλλοι σαν και αυτούς είναι διατεθειμένοι να βοηθήσουν έμπρακτα και ουσιαστικά κάθε άνθρωπο που θέλει να ακούσει τις συμβουλές τους
Κοινή τους πεποίθηση είναι ότι αν δεν βοηθήσουμε τον άνθρωπο να δει καθαρά και να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τα προβλήματα της καθημερινής του διαβίωσης, όλα τα μεγάλα σχέδια για την κοινωνία μένουν κενά περιεχομένου. Μόνο ο άνθρωπος μέσα από τα έργα του, μπορεί να αλλάξει την σημερινή πραγματικότητα.
