Χαρακτηριστικό
στοιχείο του σημερινού πολιτικού προσωπικού στη χώρα μας (και όχι μόνο)
είναι το χαμηλό επίπεδό του. Δεν είναι τυχαίο φαινόμενο η συνεχής
διόγκωση προβλημάτων και η αδυναμία επίλυσής τους. Έκπληξη προκαλεί η
υπεροψία την οποία επιδεικνύουν οι πολιτικοί σε όλες τις εμφανίσεις
τους. Δυστυχώς όμως, οι πολίτες είναι υποχρεωμένοι να επιλέγουν
ανάμεσα σε αυτού του επιπέδου άτομα, εκείνους που θα κυβερνήσουν, αφού
το πολιτικό σύστημα έχει οικοδομηθεί στη χώρα μας με τέτοιο τρόπο
(ειδικά τις 2-3 τελευταίες δεκαετίες), ώστε να είναι αδύνατον να
ανελιχθούν στα κόμματα αξιόλογες προσωπικότητες.
Φυσικό επακόλουθο είναι η επίδειξη αλαζονείας εκ μέρους των πολιτικών, επιβεβαιώνοντας αυτό που είχε πει ο Βίας ο Πριηνεύς "Αλαζονεία εμπόδιον σοφίας"!
Στη συνέχεια παραθέτω ένα κείμενο του καθηγητού (και παρολίγον πολιτικού) Δημ.Μπουραντά* με θέμα την αλαζονεία των ηγετών.
Η αλαζονεία αποτελεί μία χρόνια ψυχοπαθολογική κατάσταση, κατά την
οποία το άτομο αισθάνεται υπερβολική ανάγκη για δύναμη και δόξα,
ταυτόχρονα με υπερβολική αυτοπεποίθηση, αυταρέσκεια, αυτοθαυμασμό και
αίσθηση μοναδικότητας. Η έννοια της αλαζονείας συνδέεται αρκετά άμεσα με
την έννοια του αρνητικού ναρκισσισμού, που συνίσταται σε μια κατάσταση
“εγωπάθειας” με σημαντικές αρνητικές συνέπειες στη συμπεριφορά και στις
επιδόσεις του ηγέτη. Η αλαζονεία ως ψυχολογικό χαρακτηριστικό και
αρνητική συμπεριφορά ενισχύεται μέσω των επιτυχιών, της αναγνώρισης και
της δύναμης που αποκτούν οι ηγέτες στα τελευταία στάδια της καριέρας
τους. Η μεγάλη επιτυχία κάνει πολλούς να αισθάνονται δυνατοί,
αλάνθαστοι, ακατανίκητοι και να πιστεύουν ότι έχουν γίνει “μικροί θεοί”.
Οι αρνητικές συμπεριφορές της αλαζονείας είναι τόσο πολλές και
σημαντικές, που οδηγούν και επιτυχημένους ηγέτες σε πλήρη εκτροχιασμό
και αποτυχία. Μεταξύ αυτών, μερικές συνήθεις και επικίνδυνες
συμπεριφορές είναι οι παρακάτω:
Καταρχήν, το όραμα για τον αλαζόνα ηγέτη αποτελεί ουσιαστικά προέκταση των ατομικών του αναγκών και εκφράζει τη μεγάλη ιδέα που έχει για τον εαυτό του. Αυτό πρακτικά δημιουργεί δύο σημαντικά προβλήματα. Πρώτον, πολλά οράματα είναι ουτοπικά, μη ρεαλιστικά, διότι εκφράζουν την υπέρμετρη φιλοδοξία και τις προσωπικές ανάγκες του ηγέτη και όχι αυτές του οργανισμού, της κοινωνίας, των εργαζομένων και των υπόλοιπων ομάδων ενδιαφερομένων. Ο ηγέτης αγνοεί ή υποτιμά τις δυσκολίες και τους περιορισμούς, δεν υπολογίζει τους απαιτούμενους πόρους και θυσίες για την υλοποίηση του οράματος του. Όταν γίνεται φανερή η αδυναμία υλοποίησης αυτού του οράματος, συνήθως δε δέχεται το λάθος του και επιμένει παρά τις αρνητικές συνέπειες που θα έχει για τον οργανισμό ή την κοινωνία. Το δεύτερο σχετικό πρόβλημα αφορά την πύρρειο νίκη του ηγέτη. Η μεγάλη ιδέα που έχει για τον εαυτό του τον οδηγεί να επιδιώκει τέτοιους στόχους και οράματα, η .υλοποίηση των οποίων κοστίζει τόσο πολύ σε πόρους και θυσίες, με αποτέλεσμα να υπάρχουν καταστροφικές συνέπειες. Οι αλαζόνες ηγέτες συνήθως δεν ενδιαφέρονται παρά μόνο για τους εαυτούς τους. Αδιαφορούν για τις ανάγκες των ανθρώπων τους, τους εκμεταλλεύονται, τους βλέπουν και τους μεταχειρίζονται σαν υπηρέτες τους. Αυτό το επιτυγχάνουν χειραγωγώντας και συμπαρασύροντας τους ανθρώπους, χρησιμοποιώντας το χάρισμα της διαπροσωπικής επικοινωνίας και του λόγου. Μεγαλοποιούν το όραμά τους, δημιουργούν υπέρμετρες προσδοκίες και πείθουν ότι κάτι τέτοιο είναι ρεαλιστικό. Περιαυτολογούν υπερβολικά και μεγαλοποιούν την εικόνα τους και τις “αρετές” τους, δημιουργούν την ψευδαίσθηση για τη δυνατότητα χειρισμού της κατάστασης, ενώ στην πραγματικότητα είναι εκτός ελέγχου. Κερδίζουν τη δέσμευση και τη διάθεση των ανθρώπων να υλοποιήσουν το έργο, αποκρύπτοντάς τους όμως τις αρνητικές πληροφορίες και κοινοποιώντας τους μόνο τις θετικές. Χρησιμοποιούν θετικές, εύθυμες και ευχάριστες εκφράσεις, ώστε ν’ αποσπάσουν την προσοχή των άλλων από τα αρνητικά γεγονότα ή πληροφορίες. Χρησιμοποιούν τεχνικές ικανοποίησης των στερεοτύπων, κολακείες και θεατρικά τεχνάσματα για τη χειραγώγηση του ακροατηρίου τους.
Έχουν την αίσθηση ότι τα ξέρουν όλα, πάντα αυτοί έχουν δίκιο και ποτέ δε φταίνε οι ίδιοι για τις αποτυχίες. Δεν ακούν τους άλλους, δε μαθαίνουν από τα λάθη και τις αποτυχίες, δεν τους αρέσουν οι συμβουλές και οι διαφωνίες. Θίγονται, θυμώνουν και γίνονται επιθετικοί όταν τους κάνουν κριτική. Θέλουν συνεργάτες που να τους λένε πάντα “ναι” (yes men) και να τους θαυμάζουν. Υποτιμούν και αγνοούν τους περιορισμούς, τις δυσκολίες και τις ατέλειες τους, καθώς αισθάνονται ακατανίκητοι. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να λαμβάνουν αποφάσεις που δε στηρίζονται σε αξιόπιστες πληροφορίες και ορθολογική ανάλυση. Ουσιαστικά, χάνουν την επαφή με την πραγματικότητα, ζουν σε γυάλινους πύργους και δε συνειδητοποιούν τους κινδύνους. Έτσι, οδηγούνται σε επικίνδυνες αποφάσεις και παράτολμα έργα, που μπορεί να συνεπάγονται ανεπανόρθωτες συμφορές.
Τέτοιοι ηγέτες έχουν απολυταρχικό στιλ διακυβέρνησης. Ακόμη και όταν ζητούν τη συμμετοχή, το κάνουν για τοπικούς λόγους ή για εντυπωσιασμό. Αρκετές φορές θεωρούν τον εαυτό τους υπεράνω των κανόνων, τους οποίους συστηματικά αγνοούν, παραβαίνουν ή και αλλάζουν, ώστε να είναι συμβατοί με την προσωπικότητά τους, τις ανάγκες και τις επιδιώξεις τους. Εμπιστεύονται, ανταμείβουν και ευνοούν ανθρώπους που πάντα “συμφωνούν” μαζί τους, που τους θαυμάζουν, τους δοξάζουν, τους υπηρετούν και τους υποστηρίζουν. Οι ηγέτες αυτοί δε διαθέτουν αυτοεπίγνωση, δεν εκφράζουν τα συναισθήματα τους και δεν ενδιαφέρονται να κατανοήσουν τους άλλους, παρότι οι ίδιοι επιζητούν διαρκώς την κατανόηση όλων των άλλων. Είναι συναισθηματικά απομονωμένοι και γίνονται σκληροί, επιθετικοί και διεκδικητικοί με τους άλλους, όταν αντιλαμβάνονται ότι δεν τους υποστηρίζουν και δεν τους εμπιστεύονται. Αρκετές φορές νιώθουν ανασφάλεια και άγχος μπροστά στο ενδεχόμενο αποτυχίας, πράγμα που μπορεί να τους οδηγήσει ακόμη και στην παράνοια.
Τους ενδιαφέρει περισσότερο η δόξα και η μνήμη του ονόματος τους παρά ν’ αφήσουν ως κληρονομιά τους διαδόχους κατάλληλους, που θα συνεχίσουν τη διαρκή πρόοδο του οργανισμού ή της κοινωνίας. Δεν ενδιαφέρονται ν’ αναπτύξουν άλλους ηγέτες, ενώ σε καμία περίπτωση δεν επιθυμούν συνάδελφοι ή συνεργάτες τους να γίνουν καλύτεροι απ’ αυτούς, υποχρεώνοντας τους να μένουν πάντα στη σκιά τους».
Μερικές σελίδες πιο κάτω περιγράφονται οι αρετές του ιδανικού ηγέτη:
Ηγέτης είναι αυτός που μέσω οράματος και αξιών εμπνέει, κερδίζει την εμπιστοσύνη των ανθρώπων, τους κινητοποιεί και τους κάνει εθελοντικά και πρόθυμα να τον ακολουθούν στην υλοποίηση αλλαγών για έναν καλύτερο κόσμο. Ηγέτης είναι αυτός που μιλά στο μυαλό, στην ψυχή και στις καρδιές των ανθρώπων, εκείνος που απελευθερώνει τις δυνάμεις τους και τους οδηγεί σε ένα καλύτερο μέλλον. Ο ηγέτης σκέφτεται στρατηγικά, εστιάζει στο μέλλον, αμφισβητεί το κατεστημένο και πραγματοποιεί αλλαγές που οδηγούν σε πρόοδο. Ο ηγέτης είναι και αποτελεσματικός μάνατζερ. Μπορεί δηλαδή να επιλέγει σωστούς ανθρώπους, να προγραμματίζει, να οργανώνει, να συντονίζει, να ελέγχει και να παίρνει αποφάσεις εγκαίρως, έτσι ώστε να επιτυγχάνει εξαιρετικά αποτελέσματα στο χώρο του και για το κοινό καλό, στηριζόμενος σε αξίες όπως η ακεραιότητα, η εντιμότητα, η συνέπεια, η υπευθυνότητα, η δικαιοσύνη, η αξιοπρέπεια και η ταπεινοφροσύνη. Ο ηγέτης αφήνει κληρονομιά έναν καλύτερο κόσμο, μέσω της δημιουργίας θεσμών και διαδόχων μάλλον καλύτερων απ’ αυτόν.
Από το βιβλίο του Δημ.Μπουραντά "Όλα σού τα'μαθα, μα ξέχασα μια λέξη"
Φυσικό επακόλουθο είναι η επίδειξη αλαζονείας εκ μέρους των πολιτικών, επιβεβαιώνοντας αυτό που είχε πει ο Βίας ο Πριηνεύς "Αλαζονεία εμπόδιον σοφίας"!
Στη συνέχεια παραθέτω ένα κείμενο του καθηγητού (και παρολίγον πολιτικού) Δημ.Μπουραντά* με θέμα την αλαζονεία των ηγετών.
Καταρχήν, το όραμα για τον αλαζόνα ηγέτη αποτελεί ουσιαστικά προέκταση των ατομικών του αναγκών και εκφράζει τη μεγάλη ιδέα που έχει για τον εαυτό του. Αυτό πρακτικά δημιουργεί δύο σημαντικά προβλήματα. Πρώτον, πολλά οράματα είναι ουτοπικά, μη ρεαλιστικά, διότι εκφράζουν την υπέρμετρη φιλοδοξία και τις προσωπικές ανάγκες του ηγέτη και όχι αυτές του οργανισμού, της κοινωνίας, των εργαζομένων και των υπόλοιπων ομάδων ενδιαφερομένων. Ο ηγέτης αγνοεί ή υποτιμά τις δυσκολίες και τους περιορισμούς, δεν υπολογίζει τους απαιτούμενους πόρους και θυσίες για την υλοποίηση του οράματος του. Όταν γίνεται φανερή η αδυναμία υλοποίησης αυτού του οράματος, συνήθως δε δέχεται το λάθος του και επιμένει παρά τις αρνητικές συνέπειες που θα έχει για τον οργανισμό ή την κοινωνία. Το δεύτερο σχετικό πρόβλημα αφορά την πύρρειο νίκη του ηγέτη. Η μεγάλη ιδέα που έχει για τον εαυτό του τον οδηγεί να επιδιώκει τέτοιους στόχους και οράματα, η .υλοποίηση των οποίων κοστίζει τόσο πολύ σε πόρους και θυσίες, με αποτέλεσμα να υπάρχουν καταστροφικές συνέπειες. Οι αλαζόνες ηγέτες συνήθως δεν ενδιαφέρονται παρά μόνο για τους εαυτούς τους. Αδιαφορούν για τις ανάγκες των ανθρώπων τους, τους εκμεταλλεύονται, τους βλέπουν και τους μεταχειρίζονται σαν υπηρέτες τους. Αυτό το επιτυγχάνουν χειραγωγώντας και συμπαρασύροντας τους ανθρώπους, χρησιμοποιώντας το χάρισμα της διαπροσωπικής επικοινωνίας και του λόγου. Μεγαλοποιούν το όραμά τους, δημιουργούν υπέρμετρες προσδοκίες και πείθουν ότι κάτι τέτοιο είναι ρεαλιστικό. Περιαυτολογούν υπερβολικά και μεγαλοποιούν την εικόνα τους και τις “αρετές” τους, δημιουργούν την ψευδαίσθηση για τη δυνατότητα χειρισμού της κατάστασης, ενώ στην πραγματικότητα είναι εκτός ελέγχου. Κερδίζουν τη δέσμευση και τη διάθεση των ανθρώπων να υλοποιήσουν το έργο, αποκρύπτοντάς τους όμως τις αρνητικές πληροφορίες και κοινοποιώντας τους μόνο τις θετικές. Χρησιμοποιούν θετικές, εύθυμες και ευχάριστες εκφράσεις, ώστε ν’ αποσπάσουν την προσοχή των άλλων από τα αρνητικά γεγονότα ή πληροφορίες. Χρησιμοποιούν τεχνικές ικανοποίησης των στερεοτύπων, κολακείες και θεατρικά τεχνάσματα για τη χειραγώγηση του ακροατηρίου τους.
Έχουν την αίσθηση ότι τα ξέρουν όλα, πάντα αυτοί έχουν δίκιο και ποτέ δε φταίνε οι ίδιοι για τις αποτυχίες. Δεν ακούν τους άλλους, δε μαθαίνουν από τα λάθη και τις αποτυχίες, δεν τους αρέσουν οι συμβουλές και οι διαφωνίες. Θίγονται, θυμώνουν και γίνονται επιθετικοί όταν τους κάνουν κριτική. Θέλουν συνεργάτες που να τους λένε πάντα “ναι” (yes men) και να τους θαυμάζουν. Υποτιμούν και αγνοούν τους περιορισμούς, τις δυσκολίες και τις ατέλειες τους, καθώς αισθάνονται ακατανίκητοι. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να λαμβάνουν αποφάσεις που δε στηρίζονται σε αξιόπιστες πληροφορίες και ορθολογική ανάλυση. Ουσιαστικά, χάνουν την επαφή με την πραγματικότητα, ζουν σε γυάλινους πύργους και δε συνειδητοποιούν τους κινδύνους. Έτσι, οδηγούνται σε επικίνδυνες αποφάσεις και παράτολμα έργα, που μπορεί να συνεπάγονται ανεπανόρθωτες συμφορές.
Τέτοιοι ηγέτες έχουν απολυταρχικό στιλ διακυβέρνησης. Ακόμη και όταν ζητούν τη συμμετοχή, το κάνουν για τοπικούς λόγους ή για εντυπωσιασμό. Αρκετές φορές θεωρούν τον εαυτό τους υπεράνω των κανόνων, τους οποίους συστηματικά αγνοούν, παραβαίνουν ή και αλλάζουν, ώστε να είναι συμβατοί με την προσωπικότητά τους, τις ανάγκες και τις επιδιώξεις τους. Εμπιστεύονται, ανταμείβουν και ευνοούν ανθρώπους που πάντα “συμφωνούν” μαζί τους, που τους θαυμάζουν, τους δοξάζουν, τους υπηρετούν και τους υποστηρίζουν. Οι ηγέτες αυτοί δε διαθέτουν αυτοεπίγνωση, δεν εκφράζουν τα συναισθήματα τους και δεν ενδιαφέρονται να κατανοήσουν τους άλλους, παρότι οι ίδιοι επιζητούν διαρκώς την κατανόηση όλων των άλλων. Είναι συναισθηματικά απομονωμένοι και γίνονται σκληροί, επιθετικοί και διεκδικητικοί με τους άλλους, όταν αντιλαμβάνονται ότι δεν τους υποστηρίζουν και δεν τους εμπιστεύονται. Αρκετές φορές νιώθουν ανασφάλεια και άγχος μπροστά στο ενδεχόμενο αποτυχίας, πράγμα που μπορεί να τους οδηγήσει ακόμη και στην παράνοια.
Τους ενδιαφέρει περισσότερο η δόξα και η μνήμη του ονόματος τους παρά ν’ αφήσουν ως κληρονομιά τους διαδόχους κατάλληλους, που θα συνεχίσουν τη διαρκή πρόοδο του οργανισμού ή της κοινωνίας. Δεν ενδιαφέρονται ν’ αναπτύξουν άλλους ηγέτες, ενώ σε καμία περίπτωση δεν επιθυμούν συνάδελφοι ή συνεργάτες τους να γίνουν καλύτεροι απ’ αυτούς, υποχρεώνοντας τους να μένουν πάντα στη σκιά τους».
Μερικές σελίδες πιο κάτω περιγράφονται οι αρετές του ιδανικού ηγέτη:
Ηγέτης είναι αυτός που μέσω οράματος και αξιών εμπνέει, κερδίζει την εμπιστοσύνη των ανθρώπων, τους κινητοποιεί και τους κάνει εθελοντικά και πρόθυμα να τον ακολουθούν στην υλοποίηση αλλαγών για έναν καλύτερο κόσμο. Ηγέτης είναι αυτός που μιλά στο μυαλό, στην ψυχή και στις καρδιές των ανθρώπων, εκείνος που απελευθερώνει τις δυνάμεις τους και τους οδηγεί σε ένα καλύτερο μέλλον. Ο ηγέτης σκέφτεται στρατηγικά, εστιάζει στο μέλλον, αμφισβητεί το κατεστημένο και πραγματοποιεί αλλαγές που οδηγούν σε πρόοδο. Ο ηγέτης είναι και αποτελεσματικός μάνατζερ. Μπορεί δηλαδή να επιλέγει σωστούς ανθρώπους, να προγραμματίζει, να οργανώνει, να συντονίζει, να ελέγχει και να παίρνει αποφάσεις εγκαίρως, έτσι ώστε να επιτυγχάνει εξαιρετικά αποτελέσματα στο χώρο του και για το κοινό καλό, στηριζόμενος σε αξίες όπως η ακεραιότητα, η εντιμότητα, η συνέπεια, η υπευθυνότητα, η δικαιοσύνη, η αξιοπρέπεια και η ταπεινοφροσύνη. Ο ηγέτης αφήνει κληρονομιά έναν καλύτερο κόσμο, μέσω της δημιουργίας θεσμών και διαδόχων μάλλον καλύτερων απ’ αυτόν.
Από το βιβλίο του Δημ.Μπουραντά "Όλα σού τα'μαθα, μα ξέχασα μια λέξη"
