Τα άρθρα του Wolfgang Münchau στους Financial Times έχουν γίνει αντικείμενο σχολιασμού αρκετές φορές στη χώρα μας τον τελευταίο καιρό. Το πιο πρόσφατο άρθρο του αφορά το αποτέλεσμα του χθεσινού δημοψηφίσματος, το οποίο αναλύει με ένα εξαιρετικά ρεαλιστικό και διεισδυτικό τρόπο.
Δεν είναι δύσκολο να εξηγήσει κανείς γιατί ο Αλέξης Τσίπρας κέρδισε
το δημοψήφισμα με συντριπτική νίκη. Είναι πολύ πιο δύσκολο να πει κανείς τι θα
συμβεί τώρα. Οι αντίπαλοί του, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρωπαϊκή Ενωση, έπεσαν έξω λόγω μιας σειράς παρανοήσεων, που ήταν από μηδαμηνές έως τεράστιες.
Για μένα ξεχωρίζουν τρεις:
Η μεγαλύτερη ήταν οι σαφείς συντονισμένες παρεμβάσεις από αρκετούς κορυφαίους Ευρωπαίους πολιτικούς που δήλωσαν ότι το "όχι" θα οδηγήσει στην έξοδο της Ελλάδας από την ευρωζώνη, το Grexit. Ένας από αυτούς ήταν ο Ζίγκμαρ Γκάμπριελ, ο υπουργός Οικονομίας της Γερμανίας και ηγέτης των Σοσιαλδημοκρατών. Επανέλαβε μάλιστα την απειλή και αμέσως μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων. Οι Ελληνες σωστά ερμήνευαν αυτές τις απειλές ως μια προσπάθεια παρέμβασης στη δημοκρατική διαδικασία της χώρας τους. Η πληροφορία δε την περασμένη εβδομάδα ότι αξιωματούχοι της ευρωζώνης προσπάθησαν να κρύψουν την τελευταία ανάλυση του ΔΝΤ για τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους δεν βοήθησε. Η έκθεση του ΔΝΤ στην ουσία αποκάλυπτε ότι η ελληνική κυβέρνηση είχε δίκιο να ζητά μείωση του χρέους. Η υπόλοιπη ευρωζώνη έδωσε την εντύπωση ότι ήθελε να "νοθεύσει" το δημοψήφισμα και δεν μπήκε καν στον κόπο να το κρύψει.
Το δεύτερο λάθος της εκστρατείας του "ναι" ήταν η αποτυχία να εξηγήσει πώς το πρόγραμμα διάσωσης μπορεί να αποδώσει από οικονομικής άποψης.
Αυτή δεν ήταν μια διαμάχη μεταξύ των Κεϊνσιανών και των νεοκλασικών οικονομολόγων, που μας κρατά απασχολημένους σε αυτές τις σελίδες.
Το ελληνικό δημοψήφισμα ένωσε οικονομολόγους με πολύ διαφορετικές απόψεις, συμπεριλαμβανομένων των Πολ Κρούγκμαν, του Τζέφρεϊ Ζακς και του Χανς Βέρνεν Ζιν.
Δεν υπάρχει παραδεκτή οικονομική θεωρία, σύμφωνα με την οποία μια οικονομία που έχει βιώσει μια οκταετή ύφεση χρειάζεται νέο γύρο λιτότητας για να πετύχει οικονομική προσαρμογή.
Το τρίτο μνημειώδες λάθος ήταν η αλαζονεία. Οι υποστηρικτές του "ναι" πίστευαν ότι είχαν πετύχει... βασιζόμενοι σε δημοσκοπήσεις που αποδείχθηκαν εντελώς άστοχες.
Αυτό που κατά τη γνώμη μου ενόχλησε περισσότερο ήταν το επιχείρημα ότι ένα Grexit θα φέρει την οικονομική καταστροφή, λες και η οικονομική καταστροφή δεν έχει ήδη συμβεί.
Εάν είσαι άνεργος για πέντε χρόνια, με καμία προοπτική να βρεις δουλειά, δεν σε απασχολεί εάν τα χρήματα που δεν εισπράττεις είναι σε ευρώ ή δραχμές.
Η περιφρόνηση της δημοκρατίας και η οικονομική αγραμματοσύνη δεν είναι απλώς λάθη τακτικής.
Αυτά τα δύο «ποιοτικά χαρακτηριστικά» είναι τώρα οι εναπομείναντες ιδεολογικοί άξονες του ευρωπαϊκού σχεδίου.
Η Ελλάδα είναι η υπενθύμιση ότι η ευρωπαϊκή νομισματική ένωση, όπως έχει δομηθεί, είναι θεμελιωδώς μη βιώσιμη. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να διορθωθεί, αλλιώς κάποια στιγμή θα τερματιστεί
Ποιες είναι οι επιλογές τώρα; Το τελικό συμπέρασμα είναι ότι θα είναι πιο δύσκολο τώρα να επιτευχθεί συμφωνία.
Μετά την επικράτηση του "όχι", η ελληνική κυβέρνηση θα επιμείνει σε μια πολύ διαφορετική συμφωνία με λιγότερη λιτότητα. Θα επιμείνει -και θα έχει δίκιο να το κάνει- σε μείωση του χρέους, που να συνάδει με τους υπολογισμούς του ΔΝΤ.
Δυσκολεύομαι να δω πώς θα συμφωνήσει η πλειοψηφία στη Γερμανία με μια τέτοια συμφωνία. Στην πραγματικότητα πιστεύω ότι ο μόνος τρόπος να πειστεί η Γερμανία στη μείωση του χρέους είναι να ξεκινήσει η στάση πληρωμών. Δεν πρόκειται να επιτευχθεί με άλλο τρόπο. Σε αυτή την περίπτωση, βέβαια, η πιθανότητα ενός Grexit είναι μεγάλη.
Ίσως η μόνη ρεαλιστική λύση τώρα είναι μια συμφωνία που να καλύπτει μόνο την αναχρηματοδότηση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος. Η ελληνική κυβέρνηση να χρεοκοπήσει έναντι των πιστωτών της, οι οποίοι θα σταματήσουν να χρηματοδοτούν την Ελλάδα. Κάτι τέτοιο θα ελαχιστοποιούσε τις δεσμεύσεις όλων, αλλά και μια τέτοια διευθέτηση θα αντιμετωπίσει μεγάλες δυσκολίες.
Και, τέλος, είναι καλύτερο να μη σκέφτεται κανείς το Grexit ως μια επιλογή που η ελληνική κυβέρνηση μπορεί να κάνει ή να μην κάνει. Δεν είναι πλέον επιλογή που θα διάλεγε κανείς. Το Grexit είναι αυτό που θα συμβεί όταν όλες οι άλλες πιθανότητες έχουν εξαντληθεί. Και δεν υπάρχουν πολλές τώρα.
Για μένα ξεχωρίζουν τρεις:
Η μεγαλύτερη ήταν οι σαφείς συντονισμένες παρεμβάσεις από αρκετούς κορυφαίους Ευρωπαίους πολιτικούς που δήλωσαν ότι το "όχι" θα οδηγήσει στην έξοδο της Ελλάδας από την ευρωζώνη, το Grexit. Ένας από αυτούς ήταν ο Ζίγκμαρ Γκάμπριελ, ο υπουργός Οικονομίας της Γερμανίας και ηγέτης των Σοσιαλδημοκρατών. Επανέλαβε μάλιστα την απειλή και αμέσως μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων. Οι Ελληνες σωστά ερμήνευαν αυτές τις απειλές ως μια προσπάθεια παρέμβασης στη δημοκρατική διαδικασία της χώρας τους. Η πληροφορία δε την περασμένη εβδομάδα ότι αξιωματούχοι της ευρωζώνης προσπάθησαν να κρύψουν την τελευταία ανάλυση του ΔΝΤ για τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους δεν βοήθησε. Η έκθεση του ΔΝΤ στην ουσία αποκάλυπτε ότι η ελληνική κυβέρνηση είχε δίκιο να ζητά μείωση του χρέους. Η υπόλοιπη ευρωζώνη έδωσε την εντύπωση ότι ήθελε να "νοθεύσει" το δημοψήφισμα και δεν μπήκε καν στον κόπο να το κρύψει.
Το δεύτερο λάθος της εκστρατείας του "ναι" ήταν η αποτυχία να εξηγήσει πώς το πρόγραμμα διάσωσης μπορεί να αποδώσει από οικονομικής άποψης.
Αυτή δεν ήταν μια διαμάχη μεταξύ των Κεϊνσιανών και των νεοκλασικών οικονομολόγων, που μας κρατά απασχολημένους σε αυτές τις σελίδες.
Το ελληνικό δημοψήφισμα ένωσε οικονομολόγους με πολύ διαφορετικές απόψεις, συμπεριλαμβανομένων των Πολ Κρούγκμαν, του Τζέφρεϊ Ζακς και του Χανς Βέρνεν Ζιν.
Δεν υπάρχει παραδεκτή οικονομική θεωρία, σύμφωνα με την οποία μια οικονομία που έχει βιώσει μια οκταετή ύφεση χρειάζεται νέο γύρο λιτότητας για να πετύχει οικονομική προσαρμογή.
Το τρίτο μνημειώδες λάθος ήταν η αλαζονεία. Οι υποστηρικτές του "ναι" πίστευαν ότι είχαν πετύχει... βασιζόμενοι σε δημοσκοπήσεις που αποδείχθηκαν εντελώς άστοχες.
Αυτό που κατά τη γνώμη μου ενόχλησε περισσότερο ήταν το επιχείρημα ότι ένα Grexit θα φέρει την οικονομική καταστροφή, λες και η οικονομική καταστροφή δεν έχει ήδη συμβεί.
Εάν είσαι άνεργος για πέντε χρόνια, με καμία προοπτική να βρεις δουλειά, δεν σε απασχολεί εάν τα χρήματα που δεν εισπράττεις είναι σε ευρώ ή δραχμές.
Η περιφρόνηση της δημοκρατίας και η οικονομική αγραμματοσύνη δεν είναι απλώς λάθη τακτικής.
Αυτά τα δύο «ποιοτικά χαρακτηριστικά» είναι τώρα οι εναπομείναντες ιδεολογικοί άξονες του ευρωπαϊκού σχεδίου.
Η Ελλάδα είναι η υπενθύμιση ότι η ευρωπαϊκή νομισματική ένωση, όπως έχει δομηθεί, είναι θεμελιωδώς μη βιώσιμη. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να διορθωθεί, αλλιώς κάποια στιγμή θα τερματιστεί
Ποιες είναι οι επιλογές τώρα; Το τελικό συμπέρασμα είναι ότι θα είναι πιο δύσκολο τώρα να επιτευχθεί συμφωνία.
Μετά την επικράτηση του "όχι", η ελληνική κυβέρνηση θα επιμείνει σε μια πολύ διαφορετική συμφωνία με λιγότερη λιτότητα. Θα επιμείνει -και θα έχει δίκιο να το κάνει- σε μείωση του χρέους, που να συνάδει με τους υπολογισμούς του ΔΝΤ.
Δυσκολεύομαι να δω πώς θα συμφωνήσει η πλειοψηφία στη Γερμανία με μια τέτοια συμφωνία. Στην πραγματικότητα πιστεύω ότι ο μόνος τρόπος να πειστεί η Γερμανία στη μείωση του χρέους είναι να ξεκινήσει η στάση πληρωμών. Δεν πρόκειται να επιτευχθεί με άλλο τρόπο. Σε αυτή την περίπτωση, βέβαια, η πιθανότητα ενός Grexit είναι μεγάλη.
Ίσως η μόνη ρεαλιστική λύση τώρα είναι μια συμφωνία που να καλύπτει μόνο την αναχρηματοδότηση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος. Η ελληνική κυβέρνηση να χρεοκοπήσει έναντι των πιστωτών της, οι οποίοι θα σταματήσουν να χρηματοδοτούν την Ελλάδα. Κάτι τέτοιο θα ελαχιστοποιούσε τις δεσμεύσεις όλων, αλλά και μια τέτοια διευθέτηση θα αντιμετωπίσει μεγάλες δυσκολίες.
Και, τέλος, είναι καλύτερο να μη σκέφτεται κανείς το Grexit ως μια επιλογή που η ελληνική κυβέρνηση μπορεί να κάνει ή να μην κάνει. Δεν είναι πλέον επιλογή που θα διάλεγε κανείς. Το Grexit είναι αυτό που θα συμβεί όταν όλες οι άλλες πιθανότητες έχουν εξαντληθεί. Και δεν υπάρχουν πολλές τώρα.
