Αυτούς τους μετεκλογικούς μήνες, παρακολουθώντας τις διαπραγματεύσεις μεταξύ της νέας κυβέρνησης και των "δανειστών", αναρωτιέται κανείς αν μπορούν να συμβιώσουν οι ευρωπαϊκοί κανόνες με τη δημοκρατία σε μια χώρα.
Παρατηρούμε ότι η επιλογή των πολιτών μετά από εκλογές για αλλαγή πολιτικής δεν αντιμετωπίζεται με "κατανόηση" από τα ευρωπαϊκά όργανα, τα οποία δεν ξεχωρίζουν δεξιές και αριστερές κυβερνήσεις, αλλά βλέπουν μόνο υποταγμένες κυβερνήσεις.
Το γεγονός αυτό αποτυπώνεται ανάγλυφα και στην ανάλυση του κ.Σταύρου Λυγερού που αναδημοσιεύω από το ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ της Κυριακής, που περιγράφει την κατάσταση που διαμορφώνεται με τη συνέχιση των διαπραγματεύσεων μεταξύ της ελληνικής πλευράς και των ευρωπαϊκών θεσμών.
Με την πλάτη στον τοίχο είναι πλέον η κυβέρνηση, αφού οι ελπίδες της
για μια συμφωνία στη σύνοδο του Eurogroup της 24ης Απριλίου
διαψεύδονται. Το Μέγαρο Μαξίμου συνεχίζει να εκφράζει την αισιοδοξία του
ότι τελικά θα επιτευχθεί συμφωνία, αλλά η ρητορική του αυτή
υπαγορεύεται κυρίως από τη σκοπιμότητα να μην προκληθεί περαιτέρω
ανησυχία και ενταθούν η αιμορραγία του τραπεζικού συστήματος και το
πάγωμα της αγοράς.
Στην πραγματικότητα, οι εν εξελίξει διαπραγματεύσεις με τους θεσμούς είναι σε μεγάλο βαθμό προσχηματικές. Οι ελληνικές προτάσεις έχουν ελλείμματα όσον αφορά την επεξεργασία και την κοστολόγηση. Δεν είναι, όμως, αυτή η αιτία που εμποδίζει τη συμφωνία. Η αιτία είναι η άρνηση της Αθήνας να υποκύψει στις απαιτήσεις των δανειστών στα τέσσερα ζητήματα, τα οποία ανέφερε ο πρωθυπουργός στο Reuters:
■ Πρώτον, να αλλάξει το Ασφαλιστικό, κυρίως μειώνοντας συντάξεις (με τη ρήτρα μηδενικού ελλείμματος) και αυξάνοντας τα όρια συνταξιοδότησης.
■ Δεύτερον, να καταργήσει και τις εναπομείνασες διατάξεις που προστατεύουν τους εργαζομένους, κυρίως επιτρέποντας τις ομαδικές απολύσεις.
■ Τρίτον, να αυξήσει τον ΦΠΑ στα νησιά.
■ Τέταρτον, να ξεπουλήσει τη δημόσια περιουσία και τα όποια έσοδα να πάνε στους δανειστές.
Σύμφωνα με κυβερνητικό παράγοντα, «εμείς επιδιώκουμε το ταχύτερο δυνατόν έναν έντιμο συμβιβασμό. Μπορεί να κάναμε κάποιους λάθος χειρισμούς, μπορεί να ήμασταν σε κάποια θέματα απροετοίμαστοι, αλλά είμαστε εποικοδομητικοί επειδή θέλουμε συμφωνία. Πρώτα απ' όλα για να δοθεί ένα τέλος στο κλίμα αβεβαιότητας που σκοτώνει την οικονομία. Και βέβαια για να εκταμιευτεί η δόση ώστε να ανταποκριθούμε στις δανειακές υποχρεώσεις μας χωρίς να εξαντλούμε τα κάθε είδους αποθεματικά».
Οταν ρωτήσαμε τον ίδιο γιατί δεν προκύπτει συμφωνία, μας απάντησε: «Επειδή δεν δέχονται έστω και έναν ετεροβαρή συμβιβασμό. Απαιτούν να παραδοθούμε άνευ όρων. Να υποκύψουμε στις απαιτήσεις τους και να αποδεχτούμε τις μνημονιακές πολιτικές που απέρριψε ο ελληνικός λαός. Για να το επιτύχουν, μας έχουν κλείσει τη στρόφιγγα και μας απειλούν με πνιγμό».
Είναι προφανές ότι η σημερινή κατάσταση δεν μπορεί να συνεχιστεί. Ο επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ Ολιβιέ Μπλανσάρ σημειώνει σωστά ότι η χρησιμοποίηση των αποθεματικών έχει νόημα μόνο εάν είναι σίγουρο ότι οι διαπραγματεύσεις θα καταλήξουν σε συμφωνία. Αυτό, όμως, δεν είναι σίγουρο. Σε περίπτωση ρήξης, η Ελλάδα θα έχει σπαταλήσει ζωτικά αναγκαίους πόρους για να ξανασταθεί στα πόδια της. Ετσι κι αλλιώς, σύμφωνα με αρμόδια πηγή, η Ελλάδα μπορεί να ανταποκριθεί στις δανειακές υποχρεώσεις του Απριλίου, αλλά είναι αμφίβολο αν ισχύει το ίδιο και για τον Μάιο. Η ίδια πηγή μάς επιβεβαίωσε ότι η Αθήνα βολιδοσκόπησε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) για το ενδεχόμενο καθυστέρησης αποπληρωμής της επόμενης δόσης περίπου 750 εκατ. τον Μάιο λόγω αδυναμίας.
Αυτός ήταν και ο λόγος που πραγματοποιήθηκε η πρώτη εσπευσμένη συνάντηση του Γιάνη Βαρουφάκη με την Κριστίν Λαγκάρντ. Η επικεφαλής του ΔΝΤ όχι μόνο τήρησε αρνητική στάση, αλλά φρόντισε να την εκφράσει και δημοσίως όταν η πληροφορία διέρρευσε. Η εξέλιξη αυτή υποχρέωσε τον υπουργό Οικονομικών να μιλήσει τη γλώσσα της αλήθειας. Αν και διαβεβαίωσε με ένταση ότι η Αθήνα εργάζεται για την επίτευξη συμφωνίας, τόνισε στο Huffington Post πως, εάν στην πλευρά των δανειστών επικρατήσει η σκληρή γραμμή, η αθέτηση πληρωμών θα καταστεί αναπόφευκτη λόγω του γεγονότος ότι η Ελλάδα είναι εκτός αγορών και δεν θα έχει τη δυνατότητα να πληρώσει.
Η κυβέρνηση θέλει να αποφύγει μια τέτοια εξέλιξη και γι' αυτό έχει ήδη κάνει πολλά βήματα πίσω. Δεν είναι, όμως, διατεθειμένη να παραδοθεί άνευ όρων. Τουλάχιστον αυτό δηλώνουν ο Τσίπρας και οι υπουργοί του. Είναι, μάλιστα, ενδιαφέροντα τα όσα σχετικά μας είπε ένας δεδηλωμένα μετριοπαθής υπουργός: «Οι δανειστές πιστεύουν λανθασμένα ότι δεν υποχωρούμε στις απαιτήσεις τους επειδή μας εμποδίζει η Αριστερή Πλατφόρμα. Γι' αυτό και με τον γνωστό κυνισμό τους οι ''Financial Times'' συστήνουν στον Τσίπρα να κυβερνήσει σαν δεξιός, να απαλλαγεί από την Αριστερή Πτέρυγα και να συνεργαστεί κυβερνητικά με το Ποτάμι, το ΠΑΣΟΚ και ίσως και τη Ν.Δ. για να περάσει το νέο μνημόνιο που ετοιμάζουν για τον Ιούνιο.
Δεν καταλαβαίνουν ότι διαφωνίες στον ΣΥΡΙΖΑ ίσως προκύψουν μόνο αν μας προσφέρουν έναν έντιμο συμβιβασμό. Οσο μας ζητάνε να ξεβρακωθούμε, το μόνο που καταφέρνουν είναι να φέρνουν πιο κοντά τη ρήξη που θα προκαλέσει ζημιά όχι μόνο σε μας, αλλά και σε αυτούς».
Ευελπιστούν σε συμφωνία
Στο κυβερνητικό επιτελείο ελπίζουν ότι τελικά θα επικρατήσει ο ορθολογισμός και θα επιτευχθεί συμφωνία, ανοίγοντας τον δρόμο για μια ομαλή και βιώσιμη σχέση με την Ευρωζώνη. Αυτό είναι το καλό σενάριο. Από την άλλη πλευρά, όμως, οι αλλεπάλληλες διαψεύσεις των δύο τελευταίων μηνών τούς έχουν διδάξει να είναι πλέον επιφυλακτικοί.
Συνεχίζουν την αισιόδοξη ρητορική για να μην προκαλέσουν οικονομικό πανικό, αλλά δεν αποκλείουν καθόλου το ενδεχόμενο η υπόθεση να στραβώσει.
Οπως μας είπε κυβερνητική πηγή, «επειδή από τη μια μεριά πρέπει να αποφύγουμε τον πανικό, αλλά από την άλλη πρέπει και να μην αποκοιμίζουμε την κοινή γνώμη, εγώ προτιμώ να μιλάω γι' αυτό που επιδιώκουμε και όχι γι' αυτό που θα συμβεί». Από τη μια η κυβέρνηση έχει ανάγκη να καθησυχάσει την αγορά και από την άλλη θέλει να στείλει το μήνυμα ότι είναι αποφασισμένη ακόμα και για ρήξη εάν δεν της αφήσουν άλλον δρόμο. Είναι ακριβώς αυτή η αντίφαση που παράγει αντιφατικές δηλώσεις ενίοτε και από τους ίδιους αξιωματούχους.
Στην κυβέρνηση είναι πλέον πεπεισμένοι πως τα γεράκια του ευρωιερατείου επιδιώκουν να την εξουθενώσουν πολιτικά για να της επιβάλουν τον Ιούνιο ένα νέο μνημόνιο. Η τακτική της ελεγχόμενης ασφυξίας που παραλύει όλο αυτό το διάστημα την ελληνική οικονομία και αποστραγγίζει κάθε ρευστότητα για να εξυπηρετηθούν οι τρέχουσες δανειακές υποχρεώσεις έχει στόχο να κάμψει κάθε αντίσταση και να καταστήσει μονόδρομο την αποδοχή των μνημονιακών απαιτήσεων που σήμερα η Αθήνα απορρίπτει.
Η ελπίδα του Τσίπρα είναι πως όταν ο κόμπος θα φτάσει στο χτένι, λόγω και της γεωπολιτικής σημασίας που έχει η Ελλάδα για τη Δύση, η αδιάλλακτη γραμμή Σόιμπλε θα καμφθεί και θα επικρατήσουν οι μετριοπαθείς φωνές που επιδιώκουν συμβιβασμό. Αυτό, ωστόσο, δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια προσδοκία.
Η Ουάσινγκτον, όπως επιβεβαίωσε και η σύντομη συνομιλία του Μπαράκ Ομπάμα με τον Γιάνη Βαρουφάκη, επιδιώκει μια συντεταγμένη λύση του ελληνικού προβλήματος και όχι ρήξη. Δεν είναι, ωστόσο, διατεθειμένη να πειθαναγκάσει το Βερολίνο σε έναν συμβιβασμό με την Αθήνα.
Ούτε, βεβαίως, οι Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, Φρανσουά Ολάντ και Ματέο Ρέντσι δείχνουν διατεθειμένοι να συγκρουστούν με τη Γερμανία για να αποτρέψουν το στρίμωγμα του Αλέξη Τσίπρα.
Αλλωστε, όσο η Ελλάδα πληρώνει κανονικά τις υποχρεώσεις της, κανείς στο ευρωιερατείο δεν βιάζεται να εκταμιεύσει χρήματα. Ας σημειωθεί πως -σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες- όταν στη συνάντηση με την Ανγκελα Μέρκελ ο Αλέξης Τσίπρας τής είπε πως έχει εξαντληθεί η δυνατότητα της Αθήνας να πληρώσει, η καγκελάριος του υπέδειξε όχι μόνο να σαρώσει τα κάθε είδους αποθεματικά, αλλά και πού να βρει «κρυμμένους» πόρους! Το περιστατικό επιβεβαίωσε ότι η τρόικα γνώριζε περισσότερα από τη νέα κυβέρνηση για τα δημόσια οικονομικά της Ελλάδας.
Στο γήπεδο του Σόιμπλε
Σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες, σε εκείνη τη μαραθώνια συνάντηση ο πρωθυπουργός και η καγκελάριος εξέτασαν αναλυτικά και επί ώρες μία προς μία τις ελληνικές προτάσεις με σκοπό να σπάσει το αδιέξοδο. Αυτός ήταν και ο λόγος που ο Αλέξης Τσίπρας είχε σχηματίσει την εντύπωση πως ο δρόμος για συμφωνία είχε ανοίξει. Η συνέχεια, όμως, τον διέψευσε. Οταν η μπάλα επέστρεψε στο Eurogroup, που είναι το γήπεδο του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, οι διαπραγματεύσεις επανήλθαν σε αδιέξοδο πλαίσιο.
Σύμφωνα με κυβερνητική πηγή που έχει άριστη γνώση των διαπραγματεύσεων, μετά την άρνηση της Αθήνας να αποδεχτεί τις απαιτήσεις των δανειστών, οι εκπρόσωποί τους έχουν αλλάξει τακτική. Αποφεύγουν να καταθέτουν συγκεκριμένες προτάσεις. Περιορίζονται στη με κάθε τρόπο αποδόμηση των ελληνικών προτάσεων και στο ροκάνισμα του χρόνου. «Είναι προφανές ότι προσπαθούν να μας πάνε στη μεγάλη διαπραγμάτευση εξαντλημένους και με τον πέλεκυ της χρεοκοπίας πάνω από το κεφάλι μας».
Η κυβέρνηση ελπίζει ότι ακόμα κι αν δεν επιτευχθεί συμφωνία, αν καταφέρει να φτάσει μέχρι το φθινόπωρο θα έχει εξασφαλίσει την επιβίωσή της. Και αυτό γιατί:
■ Πρώτον, επειδή πολιτικά θα έχει διαψευστεί εμπράκτως το σενάριο της «αριστερής παρένθεσης», στο οποίο ποντάρουν και τα γεράκια του ευρωιερατείου και οι Αντώνης Σαμαράς - Ευάγγελος Βενιζέλος.
■ Δεύτερον, επειδή οι δανειακές υποχρεώσεις της Ελλάδας από τον Σεπτέμβριο μειώνονται δραστικά, σε βαθμό που να μπορεί να τις εξυπηρετήσει και με το πρωτογενές πλεόνασμα, σύμφωνα με την εκτίμηση κορυφαίου κυβερνητικού παράγοντα. Πώς, όμως, μπορεί να φτάσει μέχρι τον Σεπτέμβριο; Ακόμα και αν με νόμο αντλούσε όλα τα αποθεματικά του ευρύτερου δημόσιου τομέα, ακόμα και αν η Μόσχα υλοποιούσε την υπόσχεσή της και εκταμίευε περίπου 4 δισ. (ως προκαταβολή με την υπογραφή της συμφωνίας για τον αγωγό), πάλι δεν φτάνουν τα χρήματα για να πληρωθούν κανονικά όλες οι δανειακές υποχρεώσεις.
Το κλειδί είναι τα δύο ομόλογα συνολικής αξίας 6,7 δισ. που κατέχει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και λήγουν τον Ιούλιο και τον Αύγουστο. Στην κυβέρνηση θεωρούν ότι η αποπληρωμή των δύο αυτών ομολόγων δεν έχει τον επιτακτικό χαρακτήρα που έχει η αποπληρωμή των δόσεων προς το ΔΝΤ.
Ο πρώτος λόγος που επικαλούνται είναι πως αυτά τα ομόλογα είναι σε ελληνικό δίκαιο, γεγονός που παρέχει στην Αθήνα κάποια περιθώρια ελιγμών. Ο δεύτερος λόγος είναι πως εκτός από την Ελλάδα έχει και η ίδια η Ευρωζώνη συμφέρον να μην προκύψει χρεοκοπία από την αδυναμία αποπληρωμής ομολόγων που κατέχει η ΕΚΤ. Γι' αυτούς τους λόγους θεωρούν πως ίσως βρεθεί ένας τρόπος να παρακαμφθεί το εμπόδιο με τη χρήση κονδυλίων τα οποία προορίζονται για την Ελλάδα και σήμερα παρακρατεί η Ευρωζώνη.
Στην περίπτωση που ισχύσει το ενδιάμεσο αυτό σενάριο, το οικονομικό επιτελείο ελπίζει πως από τον Σεπτέμβριο το κλίμα θα έχει αλλάξει ριζικά στην οικονομία. Σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες, η κυβέρνηση θα έχει πλέον τη δυνατότητα να δρομολογήσει μεγάλα αναπτυξιακά έργα υποδομής, για τα οποία έχει εκδηλωθεί ενδιαφέρον από το εξωτερικό. Όπως ομολογεί κυβερνητικός παράγοντας, προϋπόθεση για όλα αυτά είναι να αποκατασταθεί η πολιτική και οικονομική σταθερότητα. Όσο η κατάσταση θα θυμίζει κινούμενη άμμο η οικονομία θα φυτοζωεί και η κυβέρνηση θα φθείρεται. Ο ίδιος μάς ανέφερε χαρακτηριστικά την επιφυλακτικότητα των Κινέζων. Ενώ ενδιαφέρονται έντονα και για το λιμάνι του Πειραιά, αλλά και για όλες τις υποδομές που θα το καταστήσουν την κύρια πύλη του εξαγωγικού εμπορίου τους προς την Ευρώπη, διστάζουν να προχωρήσουν.
Ο πρώτος λόγος είναι ότι φοβούνται να διαπραγματευτούν με μια κυβέρνηση που δεν είναι σίγουροι ότι στέκει καλά στα πόδια της. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι η Άνγκελα Μέρκελ επιχειρεί να διαπραγματευτεί μαζί τους και για τα σχέδιά τους στην Ελλάδα! Το διαπίστωσε με έκπληξη η ελληνική αντιπροσωπία κατά τη διάρκεια των πρόσφατων συνομιλιών που είχε στο Πεκίνο. Αν η κυβέρνηση φτάσει μέχρι τον Σεπτέμβριο, θα έχει διασκεδάσει τις ανησυχίες για τη βιωσιμότητά της. Κατ' αυτόν τον τρόπο -όπως μας λέει υψηλά ιστάμενο στέλεχός της- θα έχει αυξήσει την ικανότητά της και να διαπραγματευτεί επενδυτικά σχέδια με ξένους επενδυτές, αλλά και να συγκεντρώσει ένα σημαντικό κεφάλαιο, το οποίο με τη σειρά του θα της επιτρέψει να βρει πρόσθετους πόρους. Κατά την ίδια πηγή, αν τα πράγματα εξελιχθούν καλά, δεν αποκλείεται η Αθήνα να αποκτήσει τη δυνατότητα να αγοράσει ελληνικό χρέος από το ΔΝΤ.
Ολα τα αισιόδοξα παραπάνω, βέβαια, είναι υπό την αίρεση πολλών «αν». Το νέο κύμα επιθετικών δηλώσεων Σόιμπλε είναι μια υπόμνηση ότι τα δύσκολα είναι μέχρι το καλοκαίρι. Η δύναμη πυρός των γερακιών του ευρωιερατείου στο επίπεδο της επικοινωνίας είναι τόσο μεγάλη που διαμορφώνει το κλίμα για την Ελλάδα διεθνώς.
Απομόνωση της Ελλάδας
Το νεοφιλελεύθερο μοντέλο θεωρείται θέσφατος κανόνας και κάθε αμφισβήτησή του αντιμετωπίζεται όχι ως άλλη πολιτική, αλλά ως ασυνέπεια ή ακόμα και ως ακατανόητη ανυπακοή. Οταν ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε λέει και ξαναλέει με διαφορετικά λόγια πως η μπάλα είναι στο γήπεδο της Αθήνας, ουσιαστικά δηλώνει εμμέσως πλην σαφώς ότι η μόνη αποδεκτή απάντηση της κυβέρνησης Τσίπρα είναι να υποκύψει στις μνημονιακές απαιτήσεις που απέρριψε ο ελληνικός λαός στις 25 Ιανουαρίου.
Είναι ακριβώς αυτή η εμμονή που καθιστά πολύ πιθανό το κακό σενάριο. Το γεγονός, μάλιστα, ότι η Ισπανία, η Ιρλανδία και η Πορτογαλία έχουν βελτιώσει τη θέση τους, αφενός εντείνει την απομόνωση της Ελλάδας, αφετέρου αμβλύνει τον φόβο του ευρωιερατείου για τις συνέπειες μιας ρήξης. Σύμφωνα με τη γερμανική εφημερίδα «Zeit», ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών σχεδιάζει ακόμα και τη χρεοκοπία της Ελλάδας εντός Ευρωζώνης.
Πώς θα αντιδράσει η κυβέρνηση Τσίπρα αν, λόγω της άρνησής της να υποκύψει, τη σπρώξουν στον γκρεμό; Αν αρνηθούν να της εκταμιεύσουν το αναγκαίο ποσό για να πληρώσει τις δανειακές υποχρεώσεις της; Η απάντηση που δίνεται από κυβερνητικούς παράγοντες είναι πως σε μια τέτοια απευκταία, αλλά όχι απίθανη, περίπτωση δεν θα έχει άλλη επιλογή από το να προκηρύξει δημοψήφισμα για να αποφασίσει ο λαός αν θα αποδεχτεί ή θα απορρίψει το τελεσίγραφο, με ό,τι το «ναι» ή το «όχι» συνεπάγεται.
Παρατηρούμε ότι η επιλογή των πολιτών μετά από εκλογές για αλλαγή πολιτικής δεν αντιμετωπίζεται με "κατανόηση" από τα ευρωπαϊκά όργανα, τα οποία δεν ξεχωρίζουν δεξιές και αριστερές κυβερνήσεις, αλλά βλέπουν μόνο υποταγμένες κυβερνήσεις.
Το γεγονός αυτό αποτυπώνεται ανάγλυφα και στην ανάλυση του κ.Σταύρου Λυγερού που αναδημοσιεύω από το ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ της Κυριακής, που περιγράφει την κατάσταση που διαμορφώνεται με τη συνέχιση των διαπραγματεύσεων μεταξύ της ελληνικής πλευράς και των ευρωπαϊκών θεσμών.
Στην πραγματικότητα, οι εν εξελίξει διαπραγματεύσεις με τους θεσμούς είναι σε μεγάλο βαθμό προσχηματικές. Οι ελληνικές προτάσεις έχουν ελλείμματα όσον αφορά την επεξεργασία και την κοστολόγηση. Δεν είναι, όμως, αυτή η αιτία που εμποδίζει τη συμφωνία. Η αιτία είναι η άρνηση της Αθήνας να υποκύψει στις απαιτήσεις των δανειστών στα τέσσερα ζητήματα, τα οποία ανέφερε ο πρωθυπουργός στο Reuters:
■ Πρώτον, να αλλάξει το Ασφαλιστικό, κυρίως μειώνοντας συντάξεις (με τη ρήτρα μηδενικού ελλείμματος) και αυξάνοντας τα όρια συνταξιοδότησης.
■ Δεύτερον, να καταργήσει και τις εναπομείνασες διατάξεις που προστατεύουν τους εργαζομένους, κυρίως επιτρέποντας τις ομαδικές απολύσεις.
■ Τρίτον, να αυξήσει τον ΦΠΑ στα νησιά.
■ Τέταρτον, να ξεπουλήσει τη δημόσια περιουσία και τα όποια έσοδα να πάνε στους δανειστές.
Σύμφωνα με κυβερνητικό παράγοντα, «εμείς επιδιώκουμε το ταχύτερο δυνατόν έναν έντιμο συμβιβασμό. Μπορεί να κάναμε κάποιους λάθος χειρισμούς, μπορεί να ήμασταν σε κάποια θέματα απροετοίμαστοι, αλλά είμαστε εποικοδομητικοί επειδή θέλουμε συμφωνία. Πρώτα απ' όλα για να δοθεί ένα τέλος στο κλίμα αβεβαιότητας που σκοτώνει την οικονομία. Και βέβαια για να εκταμιευτεί η δόση ώστε να ανταποκριθούμε στις δανειακές υποχρεώσεις μας χωρίς να εξαντλούμε τα κάθε είδους αποθεματικά».
Οταν ρωτήσαμε τον ίδιο γιατί δεν προκύπτει συμφωνία, μας απάντησε: «Επειδή δεν δέχονται έστω και έναν ετεροβαρή συμβιβασμό. Απαιτούν να παραδοθούμε άνευ όρων. Να υποκύψουμε στις απαιτήσεις τους και να αποδεχτούμε τις μνημονιακές πολιτικές που απέρριψε ο ελληνικός λαός. Για να το επιτύχουν, μας έχουν κλείσει τη στρόφιγγα και μας απειλούν με πνιγμό».
Είναι προφανές ότι η σημερινή κατάσταση δεν μπορεί να συνεχιστεί. Ο επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ Ολιβιέ Μπλανσάρ σημειώνει σωστά ότι η χρησιμοποίηση των αποθεματικών έχει νόημα μόνο εάν είναι σίγουρο ότι οι διαπραγματεύσεις θα καταλήξουν σε συμφωνία. Αυτό, όμως, δεν είναι σίγουρο. Σε περίπτωση ρήξης, η Ελλάδα θα έχει σπαταλήσει ζωτικά αναγκαίους πόρους για να ξανασταθεί στα πόδια της. Ετσι κι αλλιώς, σύμφωνα με αρμόδια πηγή, η Ελλάδα μπορεί να ανταποκριθεί στις δανειακές υποχρεώσεις του Απριλίου, αλλά είναι αμφίβολο αν ισχύει το ίδιο και για τον Μάιο. Η ίδια πηγή μάς επιβεβαίωσε ότι η Αθήνα βολιδοσκόπησε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) για το ενδεχόμενο καθυστέρησης αποπληρωμής της επόμενης δόσης περίπου 750 εκατ. τον Μάιο λόγω αδυναμίας.
Αυτός ήταν και ο λόγος που πραγματοποιήθηκε η πρώτη εσπευσμένη συνάντηση του Γιάνη Βαρουφάκη με την Κριστίν Λαγκάρντ. Η επικεφαλής του ΔΝΤ όχι μόνο τήρησε αρνητική στάση, αλλά φρόντισε να την εκφράσει και δημοσίως όταν η πληροφορία διέρρευσε. Η εξέλιξη αυτή υποχρέωσε τον υπουργό Οικονομικών να μιλήσει τη γλώσσα της αλήθειας. Αν και διαβεβαίωσε με ένταση ότι η Αθήνα εργάζεται για την επίτευξη συμφωνίας, τόνισε στο Huffington Post πως, εάν στην πλευρά των δανειστών επικρατήσει η σκληρή γραμμή, η αθέτηση πληρωμών θα καταστεί αναπόφευκτη λόγω του γεγονότος ότι η Ελλάδα είναι εκτός αγορών και δεν θα έχει τη δυνατότητα να πληρώσει.
Η κυβέρνηση θέλει να αποφύγει μια τέτοια εξέλιξη και γι' αυτό έχει ήδη κάνει πολλά βήματα πίσω. Δεν είναι, όμως, διατεθειμένη να παραδοθεί άνευ όρων. Τουλάχιστον αυτό δηλώνουν ο Τσίπρας και οι υπουργοί του. Είναι, μάλιστα, ενδιαφέροντα τα όσα σχετικά μας είπε ένας δεδηλωμένα μετριοπαθής υπουργός: «Οι δανειστές πιστεύουν λανθασμένα ότι δεν υποχωρούμε στις απαιτήσεις τους επειδή μας εμποδίζει η Αριστερή Πλατφόρμα. Γι' αυτό και με τον γνωστό κυνισμό τους οι ''Financial Times'' συστήνουν στον Τσίπρα να κυβερνήσει σαν δεξιός, να απαλλαγεί από την Αριστερή Πτέρυγα και να συνεργαστεί κυβερνητικά με το Ποτάμι, το ΠΑΣΟΚ και ίσως και τη Ν.Δ. για να περάσει το νέο μνημόνιο που ετοιμάζουν για τον Ιούνιο.
Δεν καταλαβαίνουν ότι διαφωνίες στον ΣΥΡΙΖΑ ίσως προκύψουν μόνο αν μας προσφέρουν έναν έντιμο συμβιβασμό. Οσο μας ζητάνε να ξεβρακωθούμε, το μόνο που καταφέρνουν είναι να φέρνουν πιο κοντά τη ρήξη που θα προκαλέσει ζημιά όχι μόνο σε μας, αλλά και σε αυτούς».
Ευελπιστούν σε συμφωνία
Στο κυβερνητικό επιτελείο ελπίζουν ότι τελικά θα επικρατήσει ο ορθολογισμός και θα επιτευχθεί συμφωνία, ανοίγοντας τον δρόμο για μια ομαλή και βιώσιμη σχέση με την Ευρωζώνη. Αυτό είναι το καλό σενάριο. Από την άλλη πλευρά, όμως, οι αλλεπάλληλες διαψεύσεις των δύο τελευταίων μηνών τούς έχουν διδάξει να είναι πλέον επιφυλακτικοί.
Συνεχίζουν την αισιόδοξη ρητορική για να μην προκαλέσουν οικονομικό πανικό, αλλά δεν αποκλείουν καθόλου το ενδεχόμενο η υπόθεση να στραβώσει.
Οπως μας είπε κυβερνητική πηγή, «επειδή από τη μια μεριά πρέπει να αποφύγουμε τον πανικό, αλλά από την άλλη πρέπει και να μην αποκοιμίζουμε την κοινή γνώμη, εγώ προτιμώ να μιλάω γι' αυτό που επιδιώκουμε και όχι γι' αυτό που θα συμβεί». Από τη μια η κυβέρνηση έχει ανάγκη να καθησυχάσει την αγορά και από την άλλη θέλει να στείλει το μήνυμα ότι είναι αποφασισμένη ακόμα και για ρήξη εάν δεν της αφήσουν άλλον δρόμο. Είναι ακριβώς αυτή η αντίφαση που παράγει αντιφατικές δηλώσεις ενίοτε και από τους ίδιους αξιωματούχους.
Στην κυβέρνηση είναι πλέον πεπεισμένοι πως τα γεράκια του ευρωιερατείου επιδιώκουν να την εξουθενώσουν πολιτικά για να της επιβάλουν τον Ιούνιο ένα νέο μνημόνιο. Η τακτική της ελεγχόμενης ασφυξίας που παραλύει όλο αυτό το διάστημα την ελληνική οικονομία και αποστραγγίζει κάθε ρευστότητα για να εξυπηρετηθούν οι τρέχουσες δανειακές υποχρεώσεις έχει στόχο να κάμψει κάθε αντίσταση και να καταστήσει μονόδρομο την αποδοχή των μνημονιακών απαιτήσεων που σήμερα η Αθήνα απορρίπτει.
Η ελπίδα του Τσίπρα είναι πως όταν ο κόμπος θα φτάσει στο χτένι, λόγω και της γεωπολιτικής σημασίας που έχει η Ελλάδα για τη Δύση, η αδιάλλακτη γραμμή Σόιμπλε θα καμφθεί και θα επικρατήσουν οι μετριοπαθείς φωνές που επιδιώκουν συμβιβασμό. Αυτό, ωστόσο, δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια προσδοκία.
Η Ουάσινγκτον, όπως επιβεβαίωσε και η σύντομη συνομιλία του Μπαράκ Ομπάμα με τον Γιάνη Βαρουφάκη, επιδιώκει μια συντεταγμένη λύση του ελληνικού προβλήματος και όχι ρήξη. Δεν είναι, ωστόσο, διατεθειμένη να πειθαναγκάσει το Βερολίνο σε έναν συμβιβασμό με την Αθήνα.
Ούτε, βεβαίως, οι Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, Φρανσουά Ολάντ και Ματέο Ρέντσι δείχνουν διατεθειμένοι να συγκρουστούν με τη Γερμανία για να αποτρέψουν το στρίμωγμα του Αλέξη Τσίπρα.
Αλλωστε, όσο η Ελλάδα πληρώνει κανονικά τις υποχρεώσεις της, κανείς στο ευρωιερατείο δεν βιάζεται να εκταμιεύσει χρήματα. Ας σημειωθεί πως -σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες- όταν στη συνάντηση με την Ανγκελα Μέρκελ ο Αλέξης Τσίπρας τής είπε πως έχει εξαντληθεί η δυνατότητα της Αθήνας να πληρώσει, η καγκελάριος του υπέδειξε όχι μόνο να σαρώσει τα κάθε είδους αποθεματικά, αλλά και πού να βρει «κρυμμένους» πόρους! Το περιστατικό επιβεβαίωσε ότι η τρόικα γνώριζε περισσότερα από τη νέα κυβέρνηση για τα δημόσια οικονομικά της Ελλάδας.
Στο γήπεδο του Σόιμπλε
Σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες, σε εκείνη τη μαραθώνια συνάντηση ο πρωθυπουργός και η καγκελάριος εξέτασαν αναλυτικά και επί ώρες μία προς μία τις ελληνικές προτάσεις με σκοπό να σπάσει το αδιέξοδο. Αυτός ήταν και ο λόγος που ο Αλέξης Τσίπρας είχε σχηματίσει την εντύπωση πως ο δρόμος για συμφωνία είχε ανοίξει. Η συνέχεια, όμως, τον διέψευσε. Οταν η μπάλα επέστρεψε στο Eurogroup, που είναι το γήπεδο του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, οι διαπραγματεύσεις επανήλθαν σε αδιέξοδο πλαίσιο.
Σύμφωνα με κυβερνητική πηγή που έχει άριστη γνώση των διαπραγματεύσεων, μετά την άρνηση της Αθήνας να αποδεχτεί τις απαιτήσεις των δανειστών, οι εκπρόσωποί τους έχουν αλλάξει τακτική. Αποφεύγουν να καταθέτουν συγκεκριμένες προτάσεις. Περιορίζονται στη με κάθε τρόπο αποδόμηση των ελληνικών προτάσεων και στο ροκάνισμα του χρόνου. «Είναι προφανές ότι προσπαθούν να μας πάνε στη μεγάλη διαπραγμάτευση εξαντλημένους και με τον πέλεκυ της χρεοκοπίας πάνω από το κεφάλι μας».
Η κυβέρνηση ελπίζει ότι ακόμα κι αν δεν επιτευχθεί συμφωνία, αν καταφέρει να φτάσει μέχρι το φθινόπωρο θα έχει εξασφαλίσει την επιβίωσή της. Και αυτό γιατί:
■ Πρώτον, επειδή πολιτικά θα έχει διαψευστεί εμπράκτως το σενάριο της «αριστερής παρένθεσης», στο οποίο ποντάρουν και τα γεράκια του ευρωιερατείου και οι Αντώνης Σαμαράς - Ευάγγελος Βενιζέλος.
■ Δεύτερον, επειδή οι δανειακές υποχρεώσεις της Ελλάδας από τον Σεπτέμβριο μειώνονται δραστικά, σε βαθμό που να μπορεί να τις εξυπηρετήσει και με το πρωτογενές πλεόνασμα, σύμφωνα με την εκτίμηση κορυφαίου κυβερνητικού παράγοντα. Πώς, όμως, μπορεί να φτάσει μέχρι τον Σεπτέμβριο; Ακόμα και αν με νόμο αντλούσε όλα τα αποθεματικά του ευρύτερου δημόσιου τομέα, ακόμα και αν η Μόσχα υλοποιούσε την υπόσχεσή της και εκταμίευε περίπου 4 δισ. (ως προκαταβολή με την υπογραφή της συμφωνίας για τον αγωγό), πάλι δεν φτάνουν τα χρήματα για να πληρωθούν κανονικά όλες οι δανειακές υποχρεώσεις.
Το κλειδί είναι τα δύο ομόλογα συνολικής αξίας 6,7 δισ. που κατέχει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και λήγουν τον Ιούλιο και τον Αύγουστο. Στην κυβέρνηση θεωρούν ότι η αποπληρωμή των δύο αυτών ομολόγων δεν έχει τον επιτακτικό χαρακτήρα που έχει η αποπληρωμή των δόσεων προς το ΔΝΤ.
Ο πρώτος λόγος που επικαλούνται είναι πως αυτά τα ομόλογα είναι σε ελληνικό δίκαιο, γεγονός που παρέχει στην Αθήνα κάποια περιθώρια ελιγμών. Ο δεύτερος λόγος είναι πως εκτός από την Ελλάδα έχει και η ίδια η Ευρωζώνη συμφέρον να μην προκύψει χρεοκοπία από την αδυναμία αποπληρωμής ομολόγων που κατέχει η ΕΚΤ. Γι' αυτούς τους λόγους θεωρούν πως ίσως βρεθεί ένας τρόπος να παρακαμφθεί το εμπόδιο με τη χρήση κονδυλίων τα οποία προορίζονται για την Ελλάδα και σήμερα παρακρατεί η Ευρωζώνη.
Στην περίπτωση που ισχύσει το ενδιάμεσο αυτό σενάριο, το οικονομικό επιτελείο ελπίζει πως από τον Σεπτέμβριο το κλίμα θα έχει αλλάξει ριζικά στην οικονομία. Σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες, η κυβέρνηση θα έχει πλέον τη δυνατότητα να δρομολογήσει μεγάλα αναπτυξιακά έργα υποδομής, για τα οποία έχει εκδηλωθεί ενδιαφέρον από το εξωτερικό. Όπως ομολογεί κυβερνητικός παράγοντας, προϋπόθεση για όλα αυτά είναι να αποκατασταθεί η πολιτική και οικονομική σταθερότητα. Όσο η κατάσταση θα θυμίζει κινούμενη άμμο η οικονομία θα φυτοζωεί και η κυβέρνηση θα φθείρεται. Ο ίδιος μάς ανέφερε χαρακτηριστικά την επιφυλακτικότητα των Κινέζων. Ενώ ενδιαφέρονται έντονα και για το λιμάνι του Πειραιά, αλλά και για όλες τις υποδομές που θα το καταστήσουν την κύρια πύλη του εξαγωγικού εμπορίου τους προς την Ευρώπη, διστάζουν να προχωρήσουν.
Ο πρώτος λόγος είναι ότι φοβούνται να διαπραγματευτούν με μια κυβέρνηση που δεν είναι σίγουροι ότι στέκει καλά στα πόδια της. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι η Άνγκελα Μέρκελ επιχειρεί να διαπραγματευτεί μαζί τους και για τα σχέδιά τους στην Ελλάδα! Το διαπίστωσε με έκπληξη η ελληνική αντιπροσωπία κατά τη διάρκεια των πρόσφατων συνομιλιών που είχε στο Πεκίνο. Αν η κυβέρνηση φτάσει μέχρι τον Σεπτέμβριο, θα έχει διασκεδάσει τις ανησυχίες για τη βιωσιμότητά της. Κατ' αυτόν τον τρόπο -όπως μας λέει υψηλά ιστάμενο στέλεχός της- θα έχει αυξήσει την ικανότητά της και να διαπραγματευτεί επενδυτικά σχέδια με ξένους επενδυτές, αλλά και να συγκεντρώσει ένα σημαντικό κεφάλαιο, το οποίο με τη σειρά του θα της επιτρέψει να βρει πρόσθετους πόρους. Κατά την ίδια πηγή, αν τα πράγματα εξελιχθούν καλά, δεν αποκλείεται η Αθήνα να αποκτήσει τη δυνατότητα να αγοράσει ελληνικό χρέος από το ΔΝΤ.
Ολα τα αισιόδοξα παραπάνω, βέβαια, είναι υπό την αίρεση πολλών «αν». Το νέο κύμα επιθετικών δηλώσεων Σόιμπλε είναι μια υπόμνηση ότι τα δύσκολα είναι μέχρι το καλοκαίρι. Η δύναμη πυρός των γερακιών του ευρωιερατείου στο επίπεδο της επικοινωνίας είναι τόσο μεγάλη που διαμορφώνει το κλίμα για την Ελλάδα διεθνώς.
Απομόνωση της Ελλάδας
Το νεοφιλελεύθερο μοντέλο θεωρείται θέσφατος κανόνας και κάθε αμφισβήτησή του αντιμετωπίζεται όχι ως άλλη πολιτική, αλλά ως ασυνέπεια ή ακόμα και ως ακατανόητη ανυπακοή. Οταν ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε λέει και ξαναλέει με διαφορετικά λόγια πως η μπάλα είναι στο γήπεδο της Αθήνας, ουσιαστικά δηλώνει εμμέσως πλην σαφώς ότι η μόνη αποδεκτή απάντηση της κυβέρνησης Τσίπρα είναι να υποκύψει στις μνημονιακές απαιτήσεις που απέρριψε ο ελληνικός λαός στις 25 Ιανουαρίου.
Είναι ακριβώς αυτή η εμμονή που καθιστά πολύ πιθανό το κακό σενάριο. Το γεγονός, μάλιστα, ότι η Ισπανία, η Ιρλανδία και η Πορτογαλία έχουν βελτιώσει τη θέση τους, αφενός εντείνει την απομόνωση της Ελλάδας, αφετέρου αμβλύνει τον φόβο του ευρωιερατείου για τις συνέπειες μιας ρήξης. Σύμφωνα με τη γερμανική εφημερίδα «Zeit», ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών σχεδιάζει ακόμα και τη χρεοκοπία της Ελλάδας εντός Ευρωζώνης.
Πώς θα αντιδράσει η κυβέρνηση Τσίπρα αν, λόγω της άρνησής της να υποκύψει, τη σπρώξουν στον γκρεμό; Αν αρνηθούν να της εκταμιεύσουν το αναγκαίο ποσό για να πληρώσει τις δανειακές υποχρεώσεις της; Η απάντηση που δίνεται από κυβερνητικούς παράγοντες είναι πως σε μια τέτοια απευκταία, αλλά όχι απίθανη, περίπτωση δεν θα έχει άλλη επιλογή από το να προκηρύξει δημοψήφισμα για να αποφασίσει ο λαός αν θα αποδεχτεί ή θα απορρίψει το τελεσίγραφο, με ό,τι το «ναι» ή το «όχι» συνεπάγεται.
