Από την επομένη των εκλογών και μετά τον άμεσο σχηματισμό κυβέρνησης άρχισαν οι κινήσεις της ελληνικής πλευράς για αναζήτηση συμμάχων με σκοπό την επαναδιαπραγμάτευση των δεσμεύσεων που είχε αναλάβει η προηγούμενη κυβέρνηση απέναντι στους αυτοαποκαλούμενους εταίρους μας, ουσιαστικά στα αφεντικά της Ευρώπης, τους γερμανούς.
Αρχικά, φάνηκε ότι βρίσκαμε "ευήκοα ώτα" στις πρώτες επαφές των στελεχών της κυβέρνησης. Στη συνέχεια όμως, και μόλις δραστηριοποιήθηκε η γερμανική πλευρά ασκώντας -άγνωστο μέχρι αυτή τη στιγμή- ποιές πιέσεις, οι πρώτοι συνομιλητές μας φάνηκαν να αλλάζουν στάση και να επαναλαμβάνουν εν χορώ το γερμανικό ρεφραίν "πρέπει να τηρήσετε τις δεσμεύσεις σας". Το ίδιο αυτό τροπάριο επανέλαβε και η αμερικανική αντιπροσωπεία που επισκέφτηκε τις προηγούμενες μέρες τη χώρα μας, επίσκεψη που ακολούθησε μια πρώτη ευνοϊκή για την Ελλάδα παρότρυνση του προέδρου των ΗΠΑ Ομπάμα προς τα αφεντικά της Ευρώπης, που γρήγορα φάνηκε να ξεχνιέται.
Οι εξελίξεις είναι ραγδαίες και καθημερινές, γι' αυτό και το άρθρο του κ.Σταύρου Λυγερού που αναδημοσιεύω πιο κάτω από τα τελευταία ΕΠΙΚΑΙΡΑ -και που λογικά γράφτηκε στις αρχές της εβδομάδας- σε κάποια σημεία του, και συγκεκριμένα σε αυτά που αναφέρεται στις θετικές αρχικά αντιδράσεις των ξένων συνομιλητών, που διαφοροποιήθηκαν στη συνέχεια, φαίνονται να έχουν ξεπεραστεί. Όμως, οι διαπιστώσεις και επισημάνσεις του για το περιβάλλον που διαμορφώνεται λόγω της σθεναρής και σταθερής μέχρι τώρα στάσης της κυβέρνησης, στάσης που μπορεί να προκαλέσει -λόγω της άτεγκτης και κοντόφθαλμης αντιμετώπισης της κατάστασης από τους γερμανούς και τα τσιράκια τους- παρενέργειες τόσο στον οικονομικό όσο και στον γεωπολιτικό τομέα, είναι όπως πάντα ιδιαίτερα εύστοχες.
Η μεγάλη εκλογική νίκη του ΣΥΡΙΖΑ και ο γρήγορος σχηματισμός κυβέρνησης με τους αντιμνημονιακούς ΑΝΕΛ έκλεισαν τον δρόμο στο σενάριο που ήθελε τον Τσίπρα πολιτικά όμηρο του Ποταμιού και ως εκ τούτου διαπραγματευτικά γυμνό έναντι του ευρωιερατείου. Έχοντας εξασφαλίσει τα νώτα της, η νέα ελληνική κυβέρνηση έκανε αυτό που είχαμε εδώ και καιρό προαναγγείλει από αυτή εδώ τη στήλη: ενταφίασε το προηγούμενο μνημονιακό πρόγραμμα και την τρόικα ως μηχανισμό ελέγχου, ζητώντας διαπραγματεύσεις από μηδενική βάση με σκοπό μια νέα συμφωνία-πακέτο.
Όλα δείχνουν ότι η Αθήνα είναι πολύ κοντά στο να κερδίσει την πρώτη, αλλά κρίσιμη αυτή μάχη. Το δίδυμο Μέρκελ - Σόιμπλε έδειξε ότι είχε πρόθεση να περάσει τη θηλιά στον λαιμό της κυβέρνησης Τσίπρα, αλλά η σκληρή γραμμή του Βερολίνου προσκρούει σε εμπόδια. Η γαλλική και η ιταλική κυβέρνηση εξέφρασαν αρχικά την πρόθεσή τους να ωθήσουν τα πράγματα προς την κατεύθυνση των διαπραγματεύσεων και του συμβιβασμού.
. . . . . . . . . . . .
Κρίσιμο ρόλο για να διαμορφωθεί κλίμα και ρεύμα υπέρ των διαπραγματεύσεων και του συμβιβασμού έπαιξε αναμφισβήτητα η γενναία και μάλλον ασυνήθιστη παρέμβαση του Ομπάμα. Ο Αμερικανός Πρόεδρος δεν περιορίστηκε να εκφράσει την πάγια θέση του για τερματισμό της λιτότητας.
Προχώρησε πολύ περισσότερο. Εμμέσως πλην σαφώς άπλωσε ομπρέλα προστασίας της νέας ελληνικής κυβέρνησης.
Και άλλη φορά είχαμε εκφράσει την εκτίμηση ότι η Ουάσιγκτον δεν θα έμενε απαθής. Οι Αμερικανοί δεν πολυσυμπαθούν τον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά έχουν δύο σοβαρούς λόγους να μην θέλουν μια ρήξη της Ευρωζώνης με την Ελλάδα, η οποία πιθανόν να οδηγούσε σε Grexit. Η πτώχευση της Lehman Brothers τους έχει διδάξει να είναι πολύ πιο επιφυλακτικοί κι ανήσυχοι για τις επιπτώσεις μιας τέτοιας εξέλιξης απ' όσο δείχνει να είναι το Βερολίνο. Φοβούνται ότι η έξοδος της Ελλάδας θα αποσταθεροποιήσει την Ευρωζώνη και κατ' επέκτασιν θα συμπαρασύρει και τη δική τους εύθραυστη ανάπτυξη.
Ο δεύτερος λόγος που οι Αμερικανοί δεν επιθυμούν τη ρήξη είναι γεωπολιτικού χαρακτήρα. Φοβούνται δικαιολογημένα ότι μια ασύντακτη έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ θα την αποσταθεροποιήσει πολιτικά, γεγονός που θα έχει επιπτώσεις στην ευρύτερη περιοχή. Οι ΗΠΑ θέλουν να αποτρέψουν μια τέτοια εξέλιξη μεταξύ άλλων και επειδή η αυτονόμηση της Τουρκίας του Ερντογάν αναβαθμίζει εκ των πραγμάτων τη γεωπολιτική σημασία της Ελλάδας για το δυτικό σύστημα ασφαλείας. Και, μάλιστα, σε μια περίοδο που λόγω της ουκρανικής κρίσης αναβιώνει ο Ψυχρός Πόλεμος, ενώ στη Μέση Ανατολή βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη ο κίνδυνος του ισλαμικού φονταμενταλισμού και της Τζιχάντ.
Το με το «καλημέρα» διπλωματικό τζαρτζάρισμα του Κοτζιά στο ευρωπαϊκό πλαίσιο για τις κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας έστειλε το μήνυμα στην Ουάσιγκτον ότι, εάν τα αφεντικά της Ευρωζώνης επιχειρήσουν να βάλουν το μαχαίρι στον λαιμό της Αθήνας η κυβέρνηση Τσίπρα δεν αποκλείεται να στραφεί προς τη Μόσχα για να επιβιώσει. Το μόνο που δεν επιθυμεί αυτή τη στιγμή ο Πρόεδρος Ομπάμα είναι να βρεθεί αντιμέτωπος με τέτοιου τύπου εξελίξεις. Αυτός είναι ένας πρόσθετος λόγος που έδρασε προληπτικά.
Πολιτική ευελιξία
Η επεισοδιακή κοινή συνέντευξη Τύπου των Βαρουφάκη και Ντάισελμπλουμ εξυπηρέτησε τη στρατηγική της ελληνικής κυβέρνησης να ενταφιάσει το μνημονιακό πρόγραμμα και μαζί του την τρόικα ως μηχανισμό ελέγχου. Διέψευσε παταγωδώς το σενάριο για μετεκλογική κωλοτούμπα του Τσίπρα. Όσοι σπεύδουν να χαρακτηρίσουν κωλοτούμπα την ευελιξία που επιδεικνύει ο Έλληνας υπουργός Οικονομικών όσον αφορά στην αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους δεν αντιλαμβάνονται ούτε το πολιτικό διακύβευμα αυτής της φάσης ούτε την ουσία του προβλήματος με το ελληνικό χρέος.
Η πρώτη κρίσιμη μάχη είναι το ευρωιερατείο να ωθηθεί σε διαπραγματεύσεις από μηδενική βάση για μια νέα συμφωνία-πακέτο με την Ελλάδα. Προφανώς, η νέα αυτή συμφωνία δεν θα αποτυπώνει τις θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ. Θα αποτυπώνει έναν συμβιβασμό. Θα περιλαμβάνει κάποιες ελληνικές δεσμεύσεις δημοσιονομικού χαρακτήρα, αλλά αρκετά πιο χαλαρές από τις αντίστοιχες του Μνημονίου. Επίσης, θα περιλαμβάνει ελληνικές δεσμεύσεις για την πραγματοποίηση μεταρρυθμίσεων, κυρίως θεσμικού χαρακτήρα. Εκεί, μάλιστα, υπάρχουν και αρκετοί κοινοί τόποι με το ευρωιερατείο.
Η Αθήνα θεωρεί απαραίτητο στη συμφωνία-πακέτο να περιλαμβάνεται και η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους Προφανώς, θα προτιμούσε ένα γενναίο άμεσο «κούρεμα», αλλά έχει συνείδηση ότι αυτό είναι εξαιρετικά δύσκολο επειδή έχει πολιτικό κόστος για τις κυβερνήσεις των χωρών-μελών της Ευρωζώνης. Γι' αυτό και είναι έτοιμη να συμφωνήσει σε άλλες μορφές αναδιάρθρωσης που «κουρεύουν» εμμέσως το χρέος. Τέτοιες μορφές είναι η περαιτέρω μείωση των ήδη πολύ χαμηλών επιτοκίων, αλλά κυρίως είναι η μεγάλη επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής και η ρήτρα ανάπτυξης. Η διασύνδεση, δηλαδή, των υποχρεώσεων της Αθήνας με τον ρυθμό ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας. Εάν υπάρξει πολιτική βούληση, μπορούν τεχνικά να βρεθούν και πολλές άλλες μορφές. Αυτό, άλλωστε, θα είναι το αντικείμενο των διαπραγματεύσεων για το σκέλος του ελληνικού χρέους.
Ο ενταφιασμός της τρόικας των υπαλλήλων ως μηχανισμού ελέγχου δεν σημαίνει ότι η Ελλάδα θα μείνει ανεξέλεγκτη. Η νέα κυβέρνηση έχει συνείδηση ότι η νέα συμφωνία-πακέτο θα περιλαμβάνει αναπόφευκτα και ένα είδος εποπτείας Γι'αυτό και εμφανίζεται έτοιμη να αποδεχτεί έλεγχο από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Είναι αξιοσημείωτο, μάλιστα, ότι κεντρικά στελέχη του ευρωιερατείου ουσιαστικά έχουν αποδεχτεί αυτή την αλλαγή, αφήνοντας μόνο του τον Σόιμπλε να επιμένει στην παλιά μορφή ελέγχου.
Το Βερολίνο αντιδρά σπασμωδικά επειδή βλέπει να διασαλεύεται η γερμανική τάξη της τοξικής λιτότητας που έχει επιβάλει. Η εκλογική νίκη του ΣΥΡΙΖΑ και τα όσα ακολούθησαν ενεργοποίησαν σ' όλη την Ευρώπη δυνάμεις που έχουν στόχο την ανατροπή της πολιτικής που προτάσσει την τοξική λιτότητα. Από την πλευρά της η Ουάσιγκτον βρήκε την ευκαιρία για να καταφέρει ένα πλήγμα στο δίδυμο Μέρκελ - Σόιμπλε, το οποίο τα τελευταία δύο τρία χρόνια έχει απορρίψει αλαζονικά τις αμερικανικές παροτρύνσεις. Δεν είναι τυχαίο ότι η καγκελάριος σπεύδει στις ΗΠΑ για να αποτρέψει τη δημιουργία ενός άτυπου μετώπου εναντίον της που, με αφορμή το ελληνικό πρόβλημα, έχει στόχο όχι μόνο την τοξική λιτότητα, αλλά και τη γερμανική τάξη πραγμάτων στην Ευρώπη.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στα ΕΠΙΚΑΙΡΑ της 5-2-2015
