Τα Δεσμωτήρια του Ημερολογίου (του Πασκάλ Μπρυκνέρ)

Στο κείμενο που ακολουθεί, ο Πασκάλ Μπρυκνέρ αναφέρεται στη διαχείριση του χρόνου από τους ανθρώπους μέσα στα πλαίσια της σύγχρονης κοινωνικής ζωής και πώς στο τέλος η επιθυμία τήρησης των ωραρίων καταλήγει να γίνει φυλακή της όποιας δυνατότητας για αυθορμητισμό.

Τα Δεσμωτήρια του Ημερολογίου

Γιατί πηγαίνουμε στο σχολείο; Καταρχάς για να μάθουμε να καθόμαστε φρόνιμα και για να γίνουμε τακτι­κοί, έλεγε ο Καντ. Την καλή χρήση των ημερών και των ωρών, να τι εμφυσούμε πρωταρχικά στα μικρούλια ξανθά ή μελαχρινά κεφαλάκια. Αυτός ο - από τα παιδικά μας χρόνια - εγκλιματισμός στην κανονικότητα, δεν θα μας εγκαταλείψει ποτέ. Ήμαστε ταραξίες και ευμετάβολοι, θα γίνουμε πειθαρχημένοι και ενδελεχείς. Επιπλέον, αυτή η ωρική κατάτμηση μας καθησυχάζει, γιατί επιτρέπει να χειραγωγήσουμε τον χρόνο, να συστηματοποιή­σουμε τις ημέρες, να εμποδίσουμε τον διασκορπισμό τους. Προσφέρει αυτή την πολύ ειδική ευχαρίστηση της μεταστροφής του κενού σε πληρότητα.

Είναι δύσκολο να κυριαρχούμε πάνω στις ώρες, μπορούμε όμως να τις κα­τακερματίσουμε με προσέγγιση λεπτού. «Η κατάρτιση ενός πίνακα για το πώς θα διαθέσω το χρόνο μου αυτόν τον χειμώνα, μου πήρε έξι συνεχόμενες ώρες», γρά­φει ο αδρανής Αμιέλ. Η διαστροφή τού να προβλέπεις τη ζωή για να αποφύγεις να τη ζήσεις. Ολόκληρη η πρά­ξη εξαντλείται στον προσχεδιασμό της. Η μαγεία να φαντασιώνεσαι το μέλλον, να χαϊδεύεις την εικόνα του δί­χως να το πραγματώνεις. Φυλακίζουμε τις εβδομάδες μέ­σα στον άκαμπτο κορσέ ενός προγράμματος για να βεβαιωθούμε τουλάχιστον πως έχουμε μια θέση, πως εκεί πέρα μας περιμένουν.

Στο εξής, οι παθήσεις ανθίζουν στο εσωτερικό του ωρικού καταναγκασμού, αυτού του καινούριου Δεκάλο­γου. Υπάρχουν αυτοί που είναι πάντα είτε υπερβολικά βιαστικοί είτε αργοπορημένοι. Δυο τρόποι ακύρωσης του κανόνα: με μια ακρίβεια που αγγίζει τα όρια της αλαζο­νείας ή μια ασυνέπεια που πλησιάζει τη χοντροκοπιά (προπάντων στην περίπτωση που κάθε λεπτό μετράει για αιώνας: στο ερωτικό ραντεβού). Υπάρχουν αυτοί οι δήθεν άνετοι που ζουν με το μάτι καρφωμένο στο ρολόι τους και δείχνουν πως τους καλούν διαρκώς κάποια σημαντικότατα καθήκοντα. Δίχως να ξεχνούμε εκείνους τους συνταξιούχους που βρίσκονται στο πόδι από τα χα­ράματα και περιφέρονται άπραγοι, καθηλωμένοι στα αντανακλαστικά μιας ζωής μόχθου· ή το όλο πολυπραγμοσύνη ύφος κάποιων αργόσχολων που αδυνατούν να σας διαθέσουν ένα τέταρτο δίχως να ξεφυλλίσουν ξέφρε­να την ατζέντα τους.

Μέσα στον λεπτομερή καταμερισμό του χρόνου, δεν πρέπει να δούμε μόνο ένα τυπικό ψυχωτικού χαρακτήρα. Στην καρδιά του πιο αυστηρού προγραμματισμού των ημερών, φωλιάζει πάντα η ελπίδα μιας ανατροπής, ενός απρόσμενου συμβάντος: λες και προφυλαγόμαστε από το τυχαίο, ενώ ταυτόχρονα το προσδοκούμε, ονει­ρευόμαστε την έλευσή του που θα σπάσει τις υπερβολι­κά σφιχτές θηλιές του χρόνου. Όπως εκείνοι οι γκεριγιέρος που σκαρώνουν καταμεσής της εξοχής πρόχειρα αεροδρόμια χαράζοντας το έδαφος με άσπρες γραμμές, έτσι κι εμείς κατατέμνουμε τις μέρες και τις νύχτες μας, αναμένοντας την απόλυτη έκπληξη. Αυτό το καταναγκαστικό τελετουργικό τρέφει δυο αντιφατικά πράγμα­τα: το νοσηρό μίσος για το αυθόρμητο ή τον πόθο για μια ευεργετική Αποκάλυψη που θα σαρώσει διαμιάς την εξουθένωσή μας. Μπορούμε να ονειρευόμαστε πά­νω από ένα ημερολόγιο όπως και πάνω από ένα ρολόι: είναι τα κάγκελα της φυλακής αλλά και η υπόσχεση της δραπέτευσης.