Γεωπολιτικές ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο (του Σταύρου Λυγερού)

Είναι γεγονός ότι η διεθνής κατάσταση αυτή την περίοδο είναι ρευστή. Ιδιαίτερα σε αυτήν την περιοχή της ανατολικής Μεσογείου. Ρευστή από πολιτική, από οικονομική, από γεωστρατηγική άποψη. Προβλέψεις δεν μπορούν να γίνουν, ούτε και για το κοντινό μέλλον (εκτός αν ασπαστούμε την άποψη ότι όλα είναι προκαθορισμένα). Το μόνο που μπορεί να γίνει αυτή τη στιγμή είναι να βάλουμε τα γεγονότα σε μια σειρά, μήπως καταφέρουμε και βγάλουμε κάποιαν άκρη.

Αυτό κάνει και ο κ.Σταύρος Λυγερός στο άρθρο του αυτής της εβδομάδας στα ΕΠΙΚΑΙΡΑ.

Αναδιατάσσονται οι γεωπολιτικές ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο 

Η βίαιη μετατροπή της Κυπριακής Δημοκρατίας σε αποι­κία χρέους δεν πρόκει­ται να έχει μόνο οικο­νομικές επιπτώσεις. Ε­πηρεάζει και τις γεωπο­λιτικές εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο, ειδικά εάν συνδυαστεί με την επαναπρο­σέγγιση Ισραήλ-Τουρκίας που συμβολικά εκδηλώθηκε με την απολογία του Νετανιάχου προς τον Ερντογάν. Προφανώς, η συριακή κρίση διευκόλυνε τη γεφύρωση του χάσματος, δεδομένου ότι και οι δύο χώρες το επιδίωκαν.

Όσα είχε να κερδίσει ο Ερντογάν στο επίπεδο της μουσουλμανικής κοινής γνώ­μης τα έχει κερδίσει. Σε μια συγκυρία που η Ελλάδα και η Κύπρος είναι ποιοτικά απο­δυναμωμένες, θεωρεί ότι είναι ευκαιρία να βάλει χέρι στα όποια ενεργειακά κοιτά­σματά τους. Γι’ αυτό και δεν θέλει να έχει απέναντί του το Ισραήλ. Από την πλευρά τους, το βασικό κίνητρο των Ισραηλινών ήταν ο έλεγχος της Συρίας μετά την πιθα­νή ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ και βεβαίως η αντιμετώπιση του Ιράν.

Η γεφύρωση του χάσματος, ωστόσο, δύσκολα θα επαναφέρει τις τουρκοϊσραηλινές σχέσεις στο προηγούμενο επίπεδο. Η πολιτική εμπιστοσύνη έχει διαρραγεί. Μόνο ο χρόνος θα δείξει εάν το αποτέλε­σμα θα είναι απλώς η εξομάλυνση των δι­μερών σχέσεων ή, αντιθέτως, θα αναπτυ­χθεί δυναμική στρατηγικής συνεργασίας. Κατά πάσα πιθανότητα, όμως, το Ισραήλ υποχρεώνεται, λόγω και της γεωπολιτικής αστάθειας, να αποδεχτεί έναν αυξημέ­νο ρόλο της Τουρκίας στην περιοχή. Στο πλαίσιο αυτό, θα χαράζει την πολιτική του λαμβάνοντας υπόψη τις απαιτήσεις της Άγκυρας στο Κυπριακό, στα Ελληνοτουρ­κικά και βεβαίως στο ζήτημα των ενεργει­ακών κοιτασμάτων.

Το κρίσιμο ερώτημα είναι εάν το ισραηλινό φυσικό αέριο θα διοχετευτεί στην Ευ­ρώπη μέσω της διψασμένης για ενέργεια Τουρκίας με την κατασκευή υποθαλάσσιου αγωγού. Η οδός αυτή είναι οικονομικά πιο συμφέρουσα, αλλά μένει να αποδειχτεί εάν το Τελ Αβίβ θα βάλει όλα τα αβγά του στο τουρκικό καλάθι μετά την κρίση που πέρασαν οι σχέσεις τους. Εάν επιλέξει την τουρκική οδό, το Ισραήλ και η Τουρκία θα αλληλεξαρτηθούν σε πολύ μεγάλο βαθμό, γεγονός που αναπόφευκτα θα προσδώσει μια νέα ποιοτική διάσταση και στη συνερ­γασία τους στο γεωπολιτικό επίπεδο.

Εάν οι εξελίξεις πάρουν αυτή την τροπή, οι επιπτώσεις άμεσα για την Κυπριακή Δη­μοκρατία και εμμέσως για την Ελλάδα θα είναι ακόμα πιο δυσμενείς. Η πρώτη επί­πτωση είναι ότι το κόστος για την εξαγωγή του κυπριακού φυσικού αερίου θα αυξη­θεί, επειδή δεν θα υπάρχουν οικονομίες κλίμακας. Το μειονέκτημα αυτό θα εξουδε­τερωθεί μόνο εάν ανακαλυφθούν νέα με­γάλα κοιτάσματα στην κυπριακή ΑΟΖ. Μια δεύτερη επίπτωση είναι ότι θα σταματήσει να υφίσταται η έμμεση ισραηλινή ομπρέλα προστασίας των γεωτρήσεων στην κυπρια­κή ΑΟΖ. Το ενδεχόμενο, όμως, η Άγκυρα να σταματήσει με στρατιωτικά μέσα τις γεω­τρήσεις δεν είναι πολύ πιθανόν. Κι αυτό επειδή απέναντι της δεν θα έχει μόνο τους Ελληνοκύπριους, αλλά και τις μεγάλες πε­τρελαϊκές εταιρείες που έχουν εξασφαλίσει τα δικαιώματα εκμετάλλευσης, τη γαλλική Total, την ιταλική Eni, την κορεατική Kogas και όποιες στη συνέχεια αποκτήσουν δι­καιώματα στα υπόλοιπα κυπριακά θαλάσ­σια «οικόπεδα».

Το σημαντικότερο, όμως, είναι ότι η Ευ­ρωπαϊκή Ένωση δεν θέλει οι ενεργειακές πηγές στην κυπριακή ΑΟΖ να τεθούν υπό τον έλεγχο της ισχυρής και απαιτητικής Άγκυρας, η οποία παίζει το δικό της αυ­τόνομο γεωπολιτικό παιχνίδι. Με τη με­τατροπή της Κυπριακής Δημοκρατίας σε αποικία χρέους, άλλωστε, τα κυπριακά κοιτάσματα θα υποθηκευτούν στους δα­νειστές της Ευρωζώνης. Δεν αποκλείεται, μάλιστα, η τρόικα να απαιτήσει το κυπρια­κό φυσικό αέριο να διοχετευτεί στις ευ­ρωπαϊκές αγορές μέσω Τουρκίας, ειδικά εάν το Ισραήλ επιλέξει αυτή την οδό.

Οι ευρωπαϊκές βλέψεις αλλά και η επαμ­φοτερίζουσα στάση της Ουάσιγκτον ω­θούν την κυβέρνηση Ερντογάν να επιλέ­γει όχι την άσκηση στρατιωτικών πιέσεων, αλλά το όχημα της συνεκμετάλλευσης. Ας σημειωθεί ότι η Ουάσιγκτον αναγνωρίζει το δικαίωμα της Κυπριακής Δημοκρα­τίας να εκμεταλλευτεί τους ενεργειακούς πόρους της. Πάντα, όμως, προσθέτει ότι τα οφέλη πρέπει να είναι και για τις δύο κοινότητες, στο πλαίσιο μιας διζωνικής δικοινοτικής λύσης του Κυπριακού. Στην ίδια γραμμή κινήθηκε και ο Νταβούτογλου. Συνέδεσε τη συνεκμετάλλευση με το κλείσιμο του Κυπριακού στη βάση ενός σχεδίου τύπου Ανάν.

Το διεθνές κλίμα ευνοεί την Άγκυρα. Τόσο οι Ηνωμένες Πολιτείες όσο και οι με­γάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις θεωρούν ότι η υπαγωγή της Κυπριακής Δημοκρατίας στην τρόικα, σε συνδυασμό με την πα­ρουσία του Αναστασιάδη στην προεδρία, συνιστά μοναδική ευκαιρία για να κλείσουν το Κυπριακό. Το γονάτισμα του κυ­πριακού τραπεζικού συστήματος, λοιπόν, χρησιμοποιείται ως ευκαιρία προκειμένου να εκκαθαριστούν όχι μόνο οικονομικού, αλλά και γεωπολιτικού χαρακτήρα λογα­ριασμοί.