Κυπριακό: Η επιστροφή του Σχεδίου Ανάν και η άλλη λύση (του Στ.Λυγερού)

Για όλα τα προβλήματα που ανακύπτουν - πολιτικά, οικονομικά κ.ά. - συνήθως περιοριζόμαστε σε διαπιστώσεις, αλλά σπανίως προτείνουμε λύσεις. Στο άρθρο του που δημοσιεύεται αυτή τη βδομάδα στα ΕΠΙΚΑΙΡΑ, ο κ.Σταύρος Λυγερός διατυπώνει τη δική του εναλλακτική στο Σχέδιο Ανάν πρόταση, συνυπολογίζοντας και τις πρόσφατες εξελίξεις.
Σε αυτήν την προτεινόμενη λύση, κάποιοι ίσως βρουν αδύνατα σημεία, άλλοι μπορεί να θεωρήσουν ότι χρειάζονται κάποιες τροποποιήσεις, πάντως είναι μια πρόταση, που - με λίγη καλή διάθεση - μπορεί να αποτελέσει μια βάση για συζήτηση.
Εξάλλου ο κ.Στ.Λυγερός έχει ασχοληθεί πολλές φορές στα άρθρα του με κυπριακά θέματα, οπότε μπορούμε να θεωρήσουμε ότι έχει τα εχέγγυα να κάνει σχετικές ρεαλιστικές προτάσεις.

Κυπριακό: Η επιστροφή του Σχεδίου Ανάν και η άλλη λύση

Είναι κοινό μυστικό ότι μετά την κατα­στροφή του χρηματο­πιστωτικού τομέα και μετά την επιβολή του Μνημονίου θα σερβι­ριστεί παραλλαγή του Σχεδίου Ανάν. Η Ουάσιγκτον, το ευρωιερατείο και η Άγκυρα θεωρούν ότι με την Κυπριακή Δημοκρατία να έχει μετατραπεί σε αποικία χρέους και με τον Αναστασιάδη στην προε­δρία έχουν μοναδική ευκαιρία να επιβά­λουν αυτό που ο κυπριακός Ελληνισμός απέρριψε στο δημοψήφισμα του 2004 με το συντριπτικό 76%. Οι διψασμένοι για ενέργεια Τούρκοι επιδιώκουν να βάλουν χέρι στον ενεργειακό πλούτο της Κυπρια­κής Δημοκρατίας. Έχουν, λοιπόν, πρόσθετο λόγο να προωθούν λύση τύπου Ανάν, επει­δή θα τους επιτρέψει να αποκτήσουν δι­καιώματα στο όνομα των Τουρκοκυπρίων.

Από τη Γραμματεία του ΟΗΕ οι Ελλη­νοκύπριοι δεν μπορούν να περιμένουν τίποτα καλύτερο από μια παραλλαγή του Σχεδίου Ανάν. Στα τριάντα χρόνια των συ­νομιλιών έχει σταδιακά παγιωθεί ένα «δια­πραγματευτικό κεκτημένο» που οδηγεί εκεί. Απαιτείται στρατηγική αναθεώρηση, αλλά για να συμβεί αυτό η ελληνοκυπρια­κή πολιτική ελίτ πρέπει να απεγκλωβιστεί από τα στερεότυπα δεκαετιών.

Η συμβίωση των δύο κοινοτήτων έχει νόημα μόνο με όρους μιας πραγματικής ομοσπονδίας, χωρίς εσωτερικούς φραγ­μούς και παρεμβατικά δικαιώματα. Άγκυρα και Τουρκοκύπριοι, όμως, δεν επιθυ­μούν έναν τέτοιο «γάμο». Δεδομένου ότι η λειτουργική επανένωση της Κύπρου είναι πρακτικά ανέφικτη, οι Ελληνοκύπριοι επι­διώκουν πρωτίστως την ασφάλειά τους και την ανάκτηση εδάφους. Οι Τουρκοκύπριοι επιδιώκουν την αναγνώριση του δικού τους κράτους και τη συμμετοχή στην ΕΕ.

Μια βιώσιμη λύση μπορεί να προβλέπει ως αδιάσπαστο σύνολο τα εξής:

•     Επιστροφή εδάφους στους Ελληνοκύ­πριους με αντάλλαγμα την αναγνώριση τουρκοκυπριακού κράτους.

•     Τα δύο κυπριακά κράτη θα συγκροτή­σουν μια ένωση ανεξάρτητων κρατών με σκοπό τη συμμετοχή στην ΕΕ. Δεν θα υπάρ­χει κοινή κυβέρνηση. Θα υπάρχει θεσμο­θετημένη διαβούλευση των αντίστοιχων κρατικών οργάνων. Κάθε κράτος θα έχει τη δική του οικονομία. Στα κοινοτικά όργα­να θα συμμετέχουν από κοινού και με μία ψήφο οι εκπρόσωποι των δύο κυπριακών κρατών. Όπου συμφωνούν θα ψηφίζουν. Όπου διαφωνούν μεταξύ τους θα απέχουν. Τα δύο κράτη θα έχουν τη δική τους ξεχω­ριστή ευθύνη έναντι της Κομισιόν για την εφαρμογή του κοινοτικού δικαίου.

•     Την αποχώρηση των ξένων στρατευμά­των και την κατάργηση του καθεστώτος των εγγυητριών δυνάμεων και του επεμβατικού δικαιώματος. Το κάθε κυπριακό κράτος θα έχει τη δική του Εθνοφρουρά. Ρόλο εγγυητή μπορούν να αναλάβουν η ΕΕ και το ΝΑΤΟ για να έχουν λόγο οι ΗΠΑ και η Άγκυρα. Πιο σωστό θα ήταν η Κυπριακή Δημοκρατία να ενταχθεί στην Ατλαντική Συμμαχία.

•     Την απαγόρευση παροχής υπηκοότητας σε πολίτες τρίτων κρατών για να μην ανα­τραπεί η υφιστάμενη πληθυσμιακή ισορ­ροπία στο νησί.

•     Τη συμβιβαστική ρύθμιση του ζητήματος των Τούρκων εποίκων. Θα παραμείνουν όσοι ζουν πάρα πολλά χρόνια στο νησί και έχουν παντρευτεί με Τουρκοκύπριους. Οι υπόλοιποι θα επιστρέψουν στην Τουρκία.

•     Οι Ελληνοκύπριοι θα ανακτήσουν τις πε­ριουσίες τους στο Βορρά και οι Τουρκοκύ­πριοι στο Νότο και θα ισχύσει ό,τι ισχύει για κάθε Ευρωπαίο πολίτη που έχει ιδιοκτησία σε άλλη χώρα-μέλος. Για ορισμένες ειδικές περιπτώσεις μπορεί να ισχύσει ο κανόνας της αποζημίωσης των ιδιοκτητών και της εθελούσιας ανταλλαγής.

Ένα τέτοιο βελούδινο ημιδιαζύγιο στο πλαίσιο και υπό την εποπτεία της ΕΕ έχει πλεονεκτήματα για τους Ελληνοκύπρι­ους. Θα περιορίσει το ρόλο τους στην ΕΕ, αλλά οι περιορισμοί θα είναι πολύ μεγα­λύτεροι εάν ισχύσει κάθε άλλη συνεται­ρική λύση. Το ελληνοκυπριακό κράτος θα διατηρήσει τα κυριαρχικά δικαιώματά του επί του ενεργειακού πλούτου του. Η διχοτόμηση υπάρχει de facto και οι λύσεις τύπου Ανάν την καθιστούν και de jure με πολύ δυσμενέστερους όρους. Μεταξύ δύο ανεξαρτήτων κρατών-μελών της ΕΕ οι φραγμοί είναι ελάχιστοι σε σύγκριση με ό,τι προβλέπεται για το εσωτερικό της «Ενωμένης Κυπριακής Δημοκρατίας» της λύσης Ανάν.

Με μια τέτοια λύση οι Ελληνοκύπριοι θα αποφύγουν τις καταστροφικές συνέπειες του Σχεδίου Ανάν, όπως τη δυσλειτουργικότητα του κοινού κράτους, τις δικοινοτικές τριβές, τους περιορισμούς στις τρεις ελευθερίες, την εξάρτηση από διορισμέ­νους ξένους διαιτητές, την παρουσία τουρκικών στρατευμάτων και το επεμβατικό τους δικαίωμα στο σύνολο της Μεγαλονήσου. Θα μπορούν χωρίς περιορι­σμούς να μετακινούνται, να εγκαθίστανται και να δραστηριοποιούνται οικονομικά στη Βόρεια Κύπρο. Θα μπορούν να πωλήσουν ή να εκμεταλλευτούν τις περιουσίες τους. Κυρίως, όμως, θα έχουν δίπλα τους το μικρό τουρκοκυπριακό κράτος, που θα χορεύει πια σε ευρωπαϊκούς ρυθμούς και σταδιακά θα αυτονομείται από τον ασφυ­κτικό εναγκαλισμό της Τουρκίας. Μια τέ­τοια λύση θα εκτονώσει και τις εθνοτικές αντιθέσεις, γιατί η κάθε κοινότητα θα είναι αφεντικό στην επικράτειά της, αλλά στη βάση του ευρωπαϊκού δικαίου. Επειδή η Άγκυρα θα φοβηθεί δικαιολογημένα ότι θα χάσει τον έλεγχο του τουρκοκυπριακού κράτους και ουσιαστικά θα τεθεί εκτός Κύπρου, πιθανόν να τορπιλίσει το σχέδιο. Θα αναλάβει, όμως, το κόστος. Κι αυτό δεν είναι καθόλου ασήμαντο.