Οι απόψεις του Χρήστου Γιανναρά διαβάζονται με ενδιαφέρον ακόμα κι από αυτούς που δεν κινούνται στο ίδιο με το δικό του μήκος κύματος θέασης των συμβαινόντων.
Διάβασα στην Ημερησία μια σχετικά σύντομη, αλλά ιδιαίτερα περιεκτική συνέντευξή* του και θεώρησα απαραίτητο να την περιλάβω σε αυτή την αρχειοθέτηση ενδιαφερόντων κειμένων που φιλοδοξεί να αποτελεί αυτό το blog.
Κύριε Γιανναρά, υπάρχει η αίσθηση ότι σήμερα βιώνουμε το τέλος μιας εποχής. Ποιες είναι οι συνέπειες στην Ελλάδα;
Τις συνέπειες τις βιώνουμε, με οδύνη και πανικό κάθε μέρα.
Αλλά ο
περιγραφικός εντοπισμός τους μάλλον κουράζει και σε καμία περίπτωση δεν
μπορεί να τις αναχαιτίσει.
Πώς αντιλαμβάνεστε την οικονομική κρίση που μας έπληξε το τελευταία χρόνια; Υπήρχε, άραγε, εναλλακτική λύση;
Πιστεύω ότι υπήρχε εναλλακτική λύση. Αυτή θα μπορούσε να είναι η επικέντρωση όλων των προσπαθειών στην «κατά κεφαλήν καλλιέργεια», αλλά και στη συνειδητοποίηση των κριτηρίων «ποιότητας» της ζωής. Γιατί τη Φινλανδία ή την Ελβετία δεν τις διαλύει η «κρίση»;
Τις προηγούμενες δεκαετίες είχε επικρατήσει ευρέως η «φιγούρα» και η υπερκατανάλωση. Πιστεύετε ότι η κρίση μπορεί να λειτουργήσει ευεργετικά σε επίπεδο αξιών;
Η ζωή προχωρεί με βάση τις ανάγκες των ανθρώπων, όχι τις αφηρημένες «αξίες». Στις προηγούμενες δεκαετίες, ανάγκη των Ελλαδιτών ήταν η φιγούρα και η καταναλωτική απληστία. Και κάπως έτσι φτάσαμε στη σημερινή καταστροφή: στον πρωτογονισμό της εξουσίας με ανυπαρξία λαϊκής αντίδρασης.
Ο στόχος της Ε.E. ήταν η σύγκλιση (η πολιτική, η οικονομική, η πολιτιστική). Τι έχει μείνει απ' όλα αυτά; Είναι, πια, απλώς μία παρακαταθήκη; Ή παραμένει σοβαρή ως προοπτική;
Η «σύγκλιση» με την Ευρώπη κατανοήθηκε στην Ελλάδα, μόνο σαν ξιπασμένη μίμηση, σαν ένας επιδερμικός πιθηκισμός. Και η ένταξή μας αρχικά στην Ευρωπαϊκή Ένωση και έπειτα στη Νομισματική Ένωση, όλα έγιναν με την ξιπασιά του μειονεκτικού επαρχιώτη. Φοβούμαι πως δεν υπάρχει «κάθαρση» σε τόσο φτηνιάρικες τραγωδίες.
Πιστεύετε ότι αυτή τη στιγμή λείπουν οι πολιτικοί ηγέτες από την Ελλάδα, αλλά και από την υπόλοιπη Ευρώπη; Υπάρχει η αίσθηση ότι έχουμε πολιτικούς-μάνατζερ, χωρίς μακρόπνοα σχέδια, οι οποίοι βλέπουν το πολιτικό αξίωμα ως μία μόνο δουλειά για το βιογραφικό τους.
Από ποια σχολεία να βγουν οι ηγέτες, από ποιο κοινωνικό κλίμα; Σε κάθε παραμικρή πτυχή του κοινού βίου η ποιότητα είναι εν διωγμώ, η αναξιοκρατία ο κανόνας, η αριστεία θεσμικά αποκλεισμένη από παντού. Μετρείστε πόσοι μικρονοϊκοί καραγκιόζηδες έχουν περάσει από υπουργικούς θώκους, πόσοι από τον υπόκοσμο στελεχώνουν τα μέσα πληροφόρησης και ψυχαγωγίας, πόσες κωμικές φιγούρες λανσάρονται σαν κορυφαίοι της διανόησης και της Τέχνης.
Ποιο είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα της ελληνικής κοινωνίας σήμερα;
Κατά τη γνώμη μου, πιθανόν εσφαλμένη, η μεθοδική θεσμική εξάλειψη κάθε αξιολόγησης. Έχει καταργηθεί κάθε δυνατότητα να ξεχωρίσει ο ικανός από τον ανίκανο, ο εργατικός από τον φυγόπονο, ο συνεπής από τον μπαγαπόντη, ο αξιοπρεπής από τον πουλημένο, ο ευφυής από τον εξυπνάκια. Μια κοινωνία με καταργημένη τη λειτουργία της κριτικής αποτίμησης, είναι καταδικασμένη να εξαφανιστεί ιστορικά.
Ιστορικά ποιες είναι οι ευκαιρίες που έχασε η Ελλάδα για να γίνει σύγχρονο κράτος;
Δεν μπορώ να τολμήσω επιγραμματική απάντηση σε ένα τέτοιο ερώτημα. Δεν ξέρω κι αν υπήρξαν «ευκαιρίες».
Από τώρα και στο εξής τι θα μπορούσε να γίνει για να πάνε τα πράγματα καλύτερα; Υπάρχουν περιθώρια για μία εμπράγματη αισιοδοξία;
Περιθώρια για αισιοδοξία υπάρχουν, όταν υπάρχουν στόχοι. Ακούσατε ποτέ κάποιον από τους υπεύθυνους για την πορεία της χώρας να μιλάει για στόχο άλλον από την αύξηση της καταναλωτικής ευχέρειας; Όσο παίζουμε όλοι στο ίδιο γήπεδο του ιστορικο-υλιστικού μηδενισμού, μαρξιστικού ή καπιταλιστικού, το ίδιο κάνει: Ελπίδα για ανάκαμψη δεν υπάρχει.
Ποια πράξη θεωρείτε επαναστατική σήμερα;
Κάθε πράξη που προάγει την ποιότητα, σε οποιαδήποτε πτυχή του βίου.
Τι συμβουλεύετε τους νέους ανθρώπους για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν εκείνοι στην εποχή τους;
Οι συμβουλές είναι άγονη πρακτική, θα ευχόμουν μόνο να ανακαλύψουν τα σημερινά παιδιά, ότι Έλληνας δεν γεννιέσαι, γίνεσαι. Η ελληνικότητα θα είναι πάντα προσωπική ανακάλυψη, άσχετη με την τραγωδία του αποτυχημένου κράτους.
Εμείς, τελικά, τι κάναμε λάθος ως κοινωνία; Ποιες είναι οι ευθύνες μας, αλλά και oι αιτίες που μας έφεραν σε αυτήν την οικονομική κρίση και στα Μνημόνια;
Αφεθήκαμε παθητικά στον «κοινωνικό μετασχηματισμό» του Ανδρέα. Έπεισε τη μάζα ότι «όλα επιτρέπονται», εξάλειψε την αίσθηση του «δημοσίου συμφέροντος», την έγνοια για το «κοινό καλό». Από τότε σαν να νομιμοποιήθηκε το πλιάτσικο του κοινωνικού χρήματος, η λωποδυσία κάθε κοινωνούμενου αγαθού. Ο Ελλαδίτης κλέβει τις κουρτίνες των θαλάμων και τα σκεπάσματα από τη λεκάνη τουαλέτας στα νοσοκομεία. Καταστρέφει τα σήματα της Τροχαίας και ης πινακίδες μόνο για να ικανοποιήσει την αρρωστημένη αντικοινωνική του επιθετικότητα Και, βέβαια, ο βανδαλισμός των σχολικών και πανεπιστημιακών κτιρίων κραυγάζει την παρακμή μας.
* Η συνέντευξη δόθηκε στο Γιώργο Βαϊλάκη
Διάβασα στην Ημερησία μια σχετικά σύντομη, αλλά ιδιαίτερα περιεκτική συνέντευξή* του και θεώρησα απαραίτητο να την περιλάβω σε αυτή την αρχειοθέτηση ενδιαφερόντων κειμένων που φιλοδοξεί να αποτελεί αυτό το blog.
Κύριε Γιανναρά, υπάρχει η αίσθηση ότι σήμερα βιώνουμε το τέλος μιας εποχής. Ποιες είναι οι συνέπειες στην Ελλάδα;
Τις συνέπειες τις βιώνουμε, με οδύνη και πανικό κάθε μέρα.
Αλλά ο
περιγραφικός εντοπισμός τους μάλλον κουράζει και σε καμία περίπτωση δεν
μπορεί να τις αναχαιτίσει. Πώς αντιλαμβάνεστε την οικονομική κρίση που μας έπληξε το τελευταία χρόνια; Υπήρχε, άραγε, εναλλακτική λύση;
Πιστεύω ότι υπήρχε εναλλακτική λύση. Αυτή θα μπορούσε να είναι η επικέντρωση όλων των προσπαθειών στην «κατά κεφαλήν καλλιέργεια», αλλά και στη συνειδητοποίηση των κριτηρίων «ποιότητας» της ζωής. Γιατί τη Φινλανδία ή την Ελβετία δεν τις διαλύει η «κρίση»;
Τις προηγούμενες δεκαετίες είχε επικρατήσει ευρέως η «φιγούρα» και η υπερκατανάλωση. Πιστεύετε ότι η κρίση μπορεί να λειτουργήσει ευεργετικά σε επίπεδο αξιών;
Η ζωή προχωρεί με βάση τις ανάγκες των ανθρώπων, όχι τις αφηρημένες «αξίες». Στις προηγούμενες δεκαετίες, ανάγκη των Ελλαδιτών ήταν η φιγούρα και η καταναλωτική απληστία. Και κάπως έτσι φτάσαμε στη σημερινή καταστροφή: στον πρωτογονισμό της εξουσίας με ανυπαρξία λαϊκής αντίδρασης.
Ο στόχος της Ε.E. ήταν η σύγκλιση (η πολιτική, η οικονομική, η πολιτιστική). Τι έχει μείνει απ' όλα αυτά; Είναι, πια, απλώς μία παρακαταθήκη; Ή παραμένει σοβαρή ως προοπτική;
Η «σύγκλιση» με την Ευρώπη κατανοήθηκε στην Ελλάδα, μόνο σαν ξιπασμένη μίμηση, σαν ένας επιδερμικός πιθηκισμός. Και η ένταξή μας αρχικά στην Ευρωπαϊκή Ένωση και έπειτα στη Νομισματική Ένωση, όλα έγιναν με την ξιπασιά του μειονεκτικού επαρχιώτη. Φοβούμαι πως δεν υπάρχει «κάθαρση» σε τόσο φτηνιάρικες τραγωδίες.
Πιστεύετε ότι αυτή τη στιγμή λείπουν οι πολιτικοί ηγέτες από την Ελλάδα, αλλά και από την υπόλοιπη Ευρώπη; Υπάρχει η αίσθηση ότι έχουμε πολιτικούς-μάνατζερ, χωρίς μακρόπνοα σχέδια, οι οποίοι βλέπουν το πολιτικό αξίωμα ως μία μόνο δουλειά για το βιογραφικό τους.
Από ποια σχολεία να βγουν οι ηγέτες, από ποιο κοινωνικό κλίμα; Σε κάθε παραμικρή πτυχή του κοινού βίου η ποιότητα είναι εν διωγμώ, η αναξιοκρατία ο κανόνας, η αριστεία θεσμικά αποκλεισμένη από παντού. Μετρείστε πόσοι μικρονοϊκοί καραγκιόζηδες έχουν περάσει από υπουργικούς θώκους, πόσοι από τον υπόκοσμο στελεχώνουν τα μέσα πληροφόρησης και ψυχαγωγίας, πόσες κωμικές φιγούρες λανσάρονται σαν κορυφαίοι της διανόησης και της Τέχνης.
Ποιο είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα της ελληνικής κοινωνίας σήμερα;
Κατά τη γνώμη μου, πιθανόν εσφαλμένη, η μεθοδική θεσμική εξάλειψη κάθε αξιολόγησης. Έχει καταργηθεί κάθε δυνατότητα να ξεχωρίσει ο ικανός από τον ανίκανο, ο εργατικός από τον φυγόπονο, ο συνεπής από τον μπαγαπόντη, ο αξιοπρεπής από τον πουλημένο, ο ευφυής από τον εξυπνάκια. Μια κοινωνία με καταργημένη τη λειτουργία της κριτικής αποτίμησης, είναι καταδικασμένη να εξαφανιστεί ιστορικά.
Ιστορικά ποιες είναι οι ευκαιρίες που έχασε η Ελλάδα για να γίνει σύγχρονο κράτος;
Δεν μπορώ να τολμήσω επιγραμματική απάντηση σε ένα τέτοιο ερώτημα. Δεν ξέρω κι αν υπήρξαν «ευκαιρίες».
Από τώρα και στο εξής τι θα μπορούσε να γίνει για να πάνε τα πράγματα καλύτερα; Υπάρχουν περιθώρια για μία εμπράγματη αισιοδοξία;
Περιθώρια για αισιοδοξία υπάρχουν, όταν υπάρχουν στόχοι. Ακούσατε ποτέ κάποιον από τους υπεύθυνους για την πορεία της χώρας να μιλάει για στόχο άλλον από την αύξηση της καταναλωτικής ευχέρειας; Όσο παίζουμε όλοι στο ίδιο γήπεδο του ιστορικο-υλιστικού μηδενισμού, μαρξιστικού ή καπιταλιστικού, το ίδιο κάνει: Ελπίδα για ανάκαμψη δεν υπάρχει.
Ποια πράξη θεωρείτε επαναστατική σήμερα;
Κάθε πράξη που προάγει την ποιότητα, σε οποιαδήποτε πτυχή του βίου.
Τι συμβουλεύετε τους νέους ανθρώπους για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν εκείνοι στην εποχή τους;
Οι συμβουλές είναι άγονη πρακτική, θα ευχόμουν μόνο να ανακαλύψουν τα σημερινά παιδιά, ότι Έλληνας δεν γεννιέσαι, γίνεσαι. Η ελληνικότητα θα είναι πάντα προσωπική ανακάλυψη, άσχετη με την τραγωδία του αποτυχημένου κράτους.
Εμείς, τελικά, τι κάναμε λάθος ως κοινωνία; Ποιες είναι οι ευθύνες μας, αλλά και oι αιτίες που μας έφεραν σε αυτήν την οικονομική κρίση και στα Μνημόνια;
Αφεθήκαμε παθητικά στον «κοινωνικό μετασχηματισμό» του Ανδρέα. Έπεισε τη μάζα ότι «όλα επιτρέπονται», εξάλειψε την αίσθηση του «δημοσίου συμφέροντος», την έγνοια για το «κοινό καλό». Από τότε σαν να νομιμοποιήθηκε το πλιάτσικο του κοινωνικού χρήματος, η λωποδυσία κάθε κοινωνούμενου αγαθού. Ο Ελλαδίτης κλέβει τις κουρτίνες των θαλάμων και τα σκεπάσματα από τη λεκάνη τουαλέτας στα νοσοκομεία. Καταστρέφει τα σήματα της Τροχαίας και ης πινακίδες μόνο για να ικανοποιήσει την αρρωστημένη αντικοινωνική του επιθετικότητα Και, βέβαια, ο βανδαλισμός των σχολικών και πανεπιστημιακών κτιρίων κραυγάζει την παρακμή μας.
* Η συνέντευξη δόθηκε στο Γιώργο Βαϊλάκη
