Η Συμφωνία Bretton Woods και η γέννηση του τέρατος ΔΝΤ

Πολλοί γνώστες των οικονομικών δρώμενων παγκοσμίως θεωρούν ότι η κρίση που ξεκίνησε το 2008 και παρατείνεται, άγνωστο μέχρι πότε, οφείλεται στον πόλεμο επικράτησης ανάμεσα στο δολάριο και το ευρώ. Με πρώτη μάχη σε αυτόν τον πόλεμο να μαίνεται στο πεδίο του νομίσματος που θα γίνονται οι συναλλαγές αγοραπωλησίας πετρελαίου. Αν δηλαδή θα συνεχίσει να είναι το δολάριο αυτό το νόμισμα ή θα αντικατασταθεί από το ευρώ, όπως φάνηκε να προωθείται σε κάποιες περιπτώσεις.
Έτσι, πολλοί θυμήθηκαν τη Συμφωνία Bretton Woods, πολλοί όμως είναι και αυτοί που δεν ξέρουν τι ήταν αυτή η Συμφωνία. Απαντώντας στα ερωτήματα αυτών των τελευταίων, παραθέτω παρακάτω εν συντομία το περιεχόμενό της.  

Από τη 1η έως τις 22 Ιουλίου του 1944, συναντήθηκαν 730 αντιπρόσωποι 44 συνολικά κρατών υπό την αιγίδα του Αμερικανού προέδρου Φ. Ρούσβελτ στο Bretton Woods του New Hampshire στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής με σκοπό να προσδιοριστούν οι κανόνες εμπορικών και οικονομικών σχέσεων μεταξύ των πιο προηγμένων βιομηχανικά κρατών.

Ειδικότερα οι στόχοι που απασχόλησαν τη συνδιάσκεψη ήταν*: (α) ο σχεδιασμός ενός μεταπολεμικού νομισματικού συστήματος και (β) η ανοικοδόμηση των οικονομιών της Ευρώπης και της Ιαπωνίας. Ωστόσο τα πραγματικά ερωτήματα που ετίθεντο κάτω από την επιφάνεια των συνομιλιών αφορούσαν (α) το θεσμικό πλαίσιο που θα αποσοβούσε μια νέα Μεγάλη Ύφεση και (β) την επιτήρηση και τον έλεγχο ενός τέτοιου πλαισίου. Και τα δύο ζητήματα δημιούργησαν σημαντικές εντάσεις, ιδίως ανάμεσα στους δυο μεγάλους συμμάχους ΗΠΑ και Μεγάλη Βρεττανία. 

Η Συμφωνία του Bretton Woods πρόσδεσε με σταθερή ισοτιμία τα εθνικά νομίσματα στο δολάριο, το οποίο ήταν μετατρέψιμο σε χρυσό με την εξίσου σταθερή ισοτιμία των 35 δολαρίων ΗΠΑ ανά ουγκιά χρυσού. Το σύστημα των σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών με βάση αναφοράς το δολάριο περιόριζε σημαντικά την ελεύθερη κυκλοφορία των βραχυπρόθεσμων κεφαλαίων και συνέβαλε στην άνθηση της παγκόσμιας οικονομίας μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1970. Με την ιστορική συμφωνία του Bretton Woods, δημιουργήθηκαν όμως και οι δύο βασικοί θεσμοί που σημάδεψαν το μεταπολεμικό διεθνές σύστημα: το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Παγκόσμια Τράπεζα.

Το σύστημα αυτό ίσχυσε μέχρι το 1971, οπότε και εγκαταλείφτηκε. Το δολάριο των ΗΠΑ έπαψε πλέον να είναι μετατρέψιμο σε χρυσό, και ως εκ τούτου δεν υπήρχε και λόγος να υπάρχει χρυσός “σε αντίκρισμα”!

Με βάση την αρχική διακήρυξη του ΔΝΤ, σκοπός του είναι να παρέχει “βοήθεια στην ανάπτυξη, μεθοδεύοντας την επένδυση κεφαλαίων για επενδυτικούς σκοπούς”, καθώς και να προωθεί την μακροπρόθεσμη και ισορροπημένη ανάπτυξη του διεθνούς εμπορίου, ενθαρρύνοντας διεθνείς επενδύσεις.

Στην πράξη βέβαια λειτούργησε ως μηχανισμός καταστροφής των κρατών που ζήτησαν τη «βοήθειά» του. Εξ ού και θεωρούνται άξιες διερεύνησης οι προθέσεις των κυβερνήσεων που ζήτησαν την επέμβασή του. Τα αποτελέσματά του μπορούμε να τα δούμε το 1986 στη Ζάμπια, το 1989 στη Βενεζουέλα, το 1991 στο Περού, το 1989 στην Ιορδανία, το 2000 στην Ινδονησία, το 1998 στην Υεμένη, το 2001 στην Αργεντινή, στην Ουγγαρία, στη Λετονία και βέβαια στην Ελλάδα της παρατεταμένης ύφεσης.

* Η παράγραφος με τους στόχους είναι από το βιβλίο του Γ.Βαρουφάκη "Παγκόσμιος Μινώταυρος"