Έχει γίνει πια ορατό σε όλους ότι ο ρόλος των οίκων αξιολόγησης (των γνωστών πλέον Moody's, Fitch και Standard and Poor's) έχει ξεφύγει από την αιτία που τους δημιούργησε. Ο λόγος ύπαρξής τους έχει αμφισβητηθεί από πολλές πλευρές τον τελευταίο καιρό μετά από τις αρκετές αποτυχίες τους, που είτε οφείλονται σε ανικανότητα, είτε (όπως πλέον πιστεύουν οι περισσότεροι) σε παιχνίδια που εξυπηρετούν κάποιους κύκλους.
Σε αυτό το θέμα αναφέρεται το απόσπασμα που αναδημοσιεύω παρακάτω από το βιβλίο του κ.Στ.Λυγερού "Από την Κλεπτοκρατία στη Χρεοκοπία".
Το σύνδρομο τnς αγέλης
Σε αυτό το θέμα αναφέρεται το απόσπασμα που αναδημοσιεύω παρακάτω από το βιβλίο του κ.Στ.Λυγερού "Από την Κλεπτοκρατία στη Χρεοκοπία".
Το σύνδρομο τnς αγέλης
Μπορεί η διεθνής οικονομική κρίση να προκάλεσε μεγάλα προβλήματα και ακόμα μεγαλύτερη ανασφάλεια, αλλά πρόσφερε και ξεχωριστά μαθήματα. Κατέδειξε πόσο γυμνοί είναι τελικά κάποιοι βασιλιάδες των διεθνών Αγορών. Ο λόγος για τους περιβόητους οίκους αξιολόγησης. Οι εκθέσεις των τριών οίκων, που κυριαρχούν απολύτως σ’ αυτόν τον τομέα, αποτελούν το ευαγγέλιο των επενδυτών. Μεγάλες εταιρείες, αλλά και κυβερνήσεις τούς φοβούνται και τους κανακεύουν ποικιλοτρόπως, για να αποσπάσουν μια ευνοϊκή κρίση. Όχι χωρίς αιτία, αν αναλογιστούμε ότι η πιστοληπτική τους ικανότητα και κατ’ επέκταση το κόστος των δανείων καθορίζεται απ’ αυτές τις εκθέσεις.
Όλοι αυτοί που εμπιστεύθηκαν τις ακριβοπληρωμένες αξιολογήσεις και με βάση αυτές πριν από την εκδήλωση της κρίσης ανέλαβαν επενδυτικές πρωτοβουλίες το πλήρωσαν ακριβά. Λίγα χρόνια πριν από την κρίση, ο ελεγκτικός-αξιολογικός οίκος Arthur Andersen είχε ελέγξει και είχε βάλει πολύ καλό βαθμό στη γιγαντιαία εταιρεία Enron. Λίγο αργότερα, αυτή η εταιρεία κατέρρευσε λόγω της λεηλασίας που είχε υποστεί από τα μεγαλοστελέχη της, προκαλώντας τεράστιες ζημιές στους μικρομετόχους της. Ο οίκος αξιολόγησης τιμωρήθηκε με κάποιο πρόστιμο και στη συνέχεια εξαγοράστηκε. Με άλλα λόγια, έπεσε στα μαλακά.
Το γεγονός αυτό, βεβαίως, δεν έκανε τους άλλους οίκους αξιολόγηση πιο προσεκτικούς, ή για την ακρίβεια λιγότερο ιδιοτελείς. Υπάρχουν εδώ και χρόνια ενδείξεις ότι η βαθμολόγηση είτε είναι αντικείμενο συναλλαγής κάτω από το τραπέζι είτε επηρεάζεται από κερδοσκοπικά παιχνίδια. Αναφέρω μόνο το παράδειγμα της γιγαντιαίας επενδυτικής εταιρείας Lehman Brothers. Οι αξιολογικοί οίκοι την είχαν βαθμολογήσει με πολύ καλό βαθμό λίγο πριν καταρρεύσει!
Οι εκθέσεις των οίκων αξιολόγησης όχι μόνο δεν προειδοποίησαν για την επερχόμενη κρίση, αλλά συνήθως ήταν παραπλανητικές. Σ’ αυτό το επίπεδο, η αποτυχία τους οφειλόταν στην ιδεοληψία τους, που τους έκανε μέρος του προβλήματος, και όχι σε κάποιου είδους συναλλαγή. Η ιδεοληψία των οίκων αξιολόγησης τους εμπόδιζε όχι μόνο να προβλέψουν την κρίση, αλλά και να τη σταθμίσουν όταν αυτή είχε ήδη ενσκήψει. Την υποτιμούσαν συστηματικά, μέχρι τη στιγμή που έπεσε το ταβάνι στο κεφάλι των πελατών τους.
Δεν πρόκειται για απλή αποτυχία. Πρόκειται για ναυάγιο, θα ανέμενε κανείς ότι οι οίκοι αξιολόγησης θα έπρεπε να έχουν χρεοκοπήσει ως αποτέλεσμα της εξόφθαλμης αναξιοπιστίας τους. Όχι μόνο δεν συνέβη κάτι τέτοιο, αλλά ουσιαστικά παρέμειναν στο απυρόβλητο. Συνεχίζουν να έχουν πελάτες και οι Αγορές όχι μόνο εξακολουθούν να λαμβάνουν υπόψη τις εκθέσεις τους, αλλά και στηρίζονται σ’ αυτές σαν να μην έχει συμβεί τίποτα! Το 2011, μάλιστα, οι οίκοι αξιολόγησης κήρυξαν την επίθεση εναντίον της Ευρωζώνης και ένας εξ αυτών υποβάθμισε τις ΗΠΑ.
Τόσο η στάση των οίκων αξιολόγησης και των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων όσο και η ανοχή που επιδεικνύουν οι κυβερνήσεις επιβεβαιώνουν ότι ούτε η ολιγαρχία του χρήματος ούτε οι πολιτικές ελίτ έχουν διδαχτεί από την κρίση. As σημειωθεί ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, για να δέχεται ως ενέχυρο ομόλογα των χωρών-μελών της Ευρωζώνης, είχε ως κριτήριο να έχουν βαθμολογηθεί από τους οίκους αξιολόγησης πάνω από ένα όριο. Με άλλα λόγια, ένας κορυφαίος ευρωπαϊκός θεσμός έθετε τη σχέση του με τις χώρες-μέλη στην κρίση ιδιωτικών οίκων αποδεδειγμένης αναξιοπιστίας!
Όλοι αυτοί που εμπιστεύθηκαν τις ακριβοπληρωμένες αξιολογήσεις και με βάση αυτές πριν από την εκδήλωση της κρίσης ανέλαβαν επενδυτικές πρωτοβουλίες το πλήρωσαν ακριβά. Λίγα χρόνια πριν από την κρίση, ο ελεγκτικός-αξιολογικός οίκος Arthur Andersen είχε ελέγξει και είχε βάλει πολύ καλό βαθμό στη γιγαντιαία εταιρεία Enron. Λίγο αργότερα, αυτή η εταιρεία κατέρρευσε λόγω της λεηλασίας που είχε υποστεί από τα μεγαλοστελέχη της, προκαλώντας τεράστιες ζημιές στους μικρομετόχους της. Ο οίκος αξιολόγησης τιμωρήθηκε με κάποιο πρόστιμο και στη συνέχεια εξαγοράστηκε. Με άλλα λόγια, έπεσε στα μαλακά.
Το γεγονός αυτό, βεβαίως, δεν έκανε τους άλλους οίκους αξιολόγηση πιο προσεκτικούς, ή για την ακρίβεια λιγότερο ιδιοτελείς. Υπάρχουν εδώ και χρόνια ενδείξεις ότι η βαθμολόγηση είτε είναι αντικείμενο συναλλαγής κάτω από το τραπέζι είτε επηρεάζεται από κερδοσκοπικά παιχνίδια. Αναφέρω μόνο το παράδειγμα της γιγαντιαίας επενδυτικής εταιρείας Lehman Brothers. Οι αξιολογικοί οίκοι την είχαν βαθμολογήσει με πολύ καλό βαθμό λίγο πριν καταρρεύσει!
Οι εκθέσεις των οίκων αξιολόγησης όχι μόνο δεν προειδοποίησαν για την επερχόμενη κρίση, αλλά συνήθως ήταν παραπλανητικές. Σ’ αυτό το επίπεδο, η αποτυχία τους οφειλόταν στην ιδεοληψία τους, που τους έκανε μέρος του προβλήματος, και όχι σε κάποιου είδους συναλλαγή. Η ιδεοληψία των οίκων αξιολόγησης τους εμπόδιζε όχι μόνο να προβλέψουν την κρίση, αλλά και να τη σταθμίσουν όταν αυτή είχε ήδη ενσκήψει. Την υποτιμούσαν συστηματικά, μέχρι τη στιγμή που έπεσε το ταβάνι στο κεφάλι των πελατών τους.
Δεν πρόκειται για απλή αποτυχία. Πρόκειται για ναυάγιο, θα ανέμενε κανείς ότι οι οίκοι αξιολόγησης θα έπρεπε να έχουν χρεοκοπήσει ως αποτέλεσμα της εξόφθαλμης αναξιοπιστίας τους. Όχι μόνο δεν συνέβη κάτι τέτοιο, αλλά ουσιαστικά παρέμειναν στο απυρόβλητο. Συνεχίζουν να έχουν πελάτες και οι Αγορές όχι μόνο εξακολουθούν να λαμβάνουν υπόψη τις εκθέσεις τους, αλλά και στηρίζονται σ’ αυτές σαν να μην έχει συμβεί τίποτα! Το 2011, μάλιστα, οι οίκοι αξιολόγησης κήρυξαν την επίθεση εναντίον της Ευρωζώνης και ένας εξ αυτών υποβάθμισε τις ΗΠΑ.
Τόσο η στάση των οίκων αξιολόγησης και των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων όσο και η ανοχή που επιδεικνύουν οι κυβερνήσεις επιβεβαιώνουν ότι ούτε η ολιγαρχία του χρήματος ούτε οι πολιτικές ελίτ έχουν διδαχτεί από την κρίση. As σημειωθεί ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, για να δέχεται ως ενέχυρο ομόλογα των χωρών-μελών της Ευρωζώνης, είχε ως κριτήριο να έχουν βαθμολογηθεί από τους οίκους αξιολόγησης πάνω από ένα όριο. Με άλλα λόγια, ένας κορυφαίος ευρωπαϊκός θεσμός έθετε τη σχέση του με τις χώρες-μέλη στην κρίση ιδιωτικών οίκων αποδεδειγμένης αναξιοπιστίας!
