Ομπάμα, Ερντογάν, Συρία. Δύο άρθρα των Στ.Λυγερού & Μ.Ιγνατίου

Η επίσκεψη του Ερντογάν στην Ουάσιγκτον και οι συνομιλίες του με τον Ομπάμα, είναι πιθανόν να επισπεύσουν τις εξελίξεις στο χώρο της ανατολικής Μεσογείου με επίκεντρο τη Συρία.
Για το θέμα αυτό σήμερα αναρτώ τα άρθρα δυο έγκυρων αρθρογράφων/αναλυτών, του κ.Σταύρου Λυγερού και του κ.Μιχάλη Ιγνατίου, που οι πάντα ενδιαφέρουσες απόψεις τους θα μας δώσουν μια κατά το δυνατόν ολοκληρωμένη εικόνα για τα διαδραματιζόμενα αυτές τις μέρες στην περιοχή αυτή, καθώς και την επίδραση που μπορεί να έχει η συνάντηση Ομπάμα-Ερντογάν στις εξελίξεις.

                                          (του Σταύρου Λυγερού)

Μπορεί η επίσκε­ψη του Ερντογάν στην Ουάσιγκτον να κέρδισε τις εντυπώσεις όσον αφορά στη σημα­σία που της απέδωσε ο Λευκός Οίκος, αλλά τελικώς η τουρκική πλευ­ρά έφυγε με άδεια χέ­ρια. Αυτό, ωστόσο, δεν σημαίνει καθόλου ότι η αμερικανική διπλωματία δεν λαμβά­νει υπόψη τις θέσεις της Άγκυρας. Απλώς ο Ομπάμα έχει αποφασίσει να μην εμπλακεί στο συριακό ναρκοπέδιο και ως εκ τούτου δεν είχε περιθώρια να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις του Τούρκου συνομιλητή του. Οι ΗΠΑ, άλλωστε, αντιμετωπίζουν την Τουρκία όχι σαν κράτος-«πελάτη», στο οποίο δίνουν εντολές, αλλά ως κράτος με δικά του σεβαστά συμφέροντα, με το οποίο είναι υποχρεωμένες να διαπραγμα­τεύονται. Εκτός αυτού, η Άγκυρα εμπλέ­κεται με τον έναν ή τον άλλο τρόπο στα μεγάλα προβλήματα του μεσανατολικού χώρου. Έτσι, οι Αμερικανοί τη θεωρούν κράτος-κλειδί για τους γεωπολιτικούς σχεδιασμούς τους στην ευρύτερη περιοχή.

Ο πόλεμος στη Συρία έχει τρεις διαστά­σεις:

•       Πρώτον, είναι ένας πόλεμος για την εξουσία ανάμεσα στο καθεστώς Άσαντ και στους κάθε είδους αντικαθεστωτικούς αντάρτες.

•       Δεύτερον, είναι ένας ενδομουσουλμανικός πόλεμος, με θρησκευτικά χαρακτη­ριστικά, που διεξάγεται διά αντιπροσώ­πων. Πίσω από το καθεστώς Άσαντ συντάσσονται ενεργά το Ιράν και η ισχυρή οργάνωση Χεζμπολάχ του Λιβάνου. Προς την ίδια πλευρά κλίνουν περισσότερο ή λι­γότερο σαφώς και οι απανταχού σιίτες και αλεβίτες, μη εξαιρουμένης της πολυπλη­θούς αλεβιτικής κοινότητας στην Τουρκία. Πίσω από τους σουνίτες αντικαθεστωτικούς αντάρτες συντάσσονται η Τουρκία, η Σαουδική Αραβία και το Κατάρ αλλά και οι ακραίες φονταμενταλιστικές σουνιτικές οργανώσεις τύπου Αλ Κάιντα. Το αντι-Ιράν κριτήριο των ΗΠΑ και του Ισραήλ τούς ωθεί να συμμαχήσουν με τους σουνίτες, αλλά από την άλλη φοβούνται την τάση των σουνιτών να διολισθαίνουν στον ακραίο φονταμενταλισμό.

•Τρίτον, είναι ένας πόλεμος όπου κρίνεται και η επιρροή των μεγάλων δυνάμεων. Ενώ οι Αμερικανοί και οι Ευρωπαίοι επιδιώκουν την ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ, η Μόσχα και το Πεκίνο στηρίζουν το καθε­στώς Άσαντ. Για τη Ρωσία η Συρία είναι το μοναδικό γεωπολιτικό και στρατιωτικό έρεισμα στη Μεσόγειο.

Έχοντας αυτές τις τρεις διαστάσεις, δεν είναι περίεργο που ο πόλεμος στη Συρία εκ των πραγμάτων συνυφαίνεται με την κατάσταση στο Ιράκ, με το Κουρδικό, με το ρόλο του Ιράν και βεβαίως με τις σχέσεις Ισραήλ - Τουρκίας. Ο Τούρκος πρωθυπουργός είχε υποσχεθεί στους Δυτικούς ότι εντός μερικών μηνών θα είχε τελειώσει τη δου­λειά. Στόχος του ήταν, μέσω των σουνιτών ανταρτών, να θέσει υπό τουρκικό έλεγχο τη μετά Άσαντ Συρία. Με αυτόν τον τρόπο θα ενίσχυε αποφασιστικά την τουρκική επιρ­ροή στην ευρύτερη περιοχή.

Τα γεγονότα απέδειξαν ότι το καθεστώς Άσαντ ήταν πολύ πιο σταθερό απ'όσο φαι­νόταν. Αυτές τις ημέρες, μάλιστα, ο συριακός στρατός πολιορκεί την πόλη Κουσέιρ, απειλώντας να καταφέρει αποφασιστικό πλήγμα στους αντικαθεστωτικούς αντάρ­τες στην περιοχή της Χομς. Αυτός είναι ο λόγος που ο Ερντογάν προσπάθησε να αποσπάσει τη δέσμευση του Αμερικανού προέδρου για πολύ πιο ενεργό παρέμβαση του ΝΑΤΟ με την προμήθεια των ανταρτών με βαρύ οπλισμό, με την επιβολή ζώνης απαγόρευσης πτήσεων, ώστε να εξουδε­τερωθεί η συριακή αεροπορία και με τη δημιουργία ζώνης ασφαλείας εντός του συριακού εδάφους.

Όπως προαναφέραμε, η κυβέρνηση Ομπάμα απέρριψε τα τουρκικά αιτήμα­τα. Οι Αμερικανοί φοβούνται μήπως μετά την ανατροπή του Άσαντ επικρατήσουν φονταμενταλιστές ισλαμιστές όπως η οργάνωση Αλ Νάσρα, η οποία κατέχει δε­σπόζουσα θέση στους αντικαθεστωτικούς αντάρτες.

Πιο έντονους φόβους έχει το Ισραήλ. Αξιωματούχος του δήλωσε στους Times: «Καλύτερος ο διάβολος που γνωρίζουμε, παρά οι δαίμονες που μπορούμε μόνο να φανταστούμε τι θα προκαλέσουν εάν η Συρία πέσει στα χέρια τους». Οι Ισραηλινοί, που προ ημερών είχαν βομβαρδίσει μεταφορά όπλων της Χεζμπολάχ εντός του συριακού εδάφους, ξεκαθαρίζουν ότι δεν επιδιώκουν την ανατροπή του καθε­στώτος Άσαντ.

Η Ουάσιγκτον αναζητά πολιτική λύση σε συνεργασία με τη Μόσχα, η οποία να προβλέπει την απομάκρυνση του Άσαντ από την εξουσία, στο πλαίσιο, όμως, μιας ομαλής μετάβασης, ώστε να αποτραπεί η αναρρίχηση στην εξουσία των φανατικών ισλαμιστών. Αυτό το νόημα έχει η σύγκλη­ση διάσκεψης στη Γενεύη. Η πολιτική της Ουάσιγκτον ουσιαστικά αφήνει έκθετο τον Ερντογάν, γεγονός που τον υποχρέωσε να βάλει νερό στο κρασί του και να απο­δεχθεί τη σύγκληση της διάσκεψης. Στην πραγματικότητα, η Τουρκία εμπλέκεται ολοένα και περισσότερο στο ναρκοπέδιο της Μέσης Ανατολής με ό,τι αυτό συνεπά­γεται για τη δική της εθνική ασφάλεια. Η πολύνεκρη βομβιστική επίθεση στη συνο­ριακή πόλη Ρεϊχανλί το επιβεβαιώνει.

Το κρίσιμο ερώτημα είναι εάν η Ουάσιγκτον θα προσφέρει αντάλλαγμα στην Άγκυρα, στηρίζοντας τις απαιτήσεις της στο μέτωπο της Κύπρου. Οι ενδείξεις προς αυτή την κατεύθυνση είναι ισχυρές, αφού πολλαπλασιάζονται οι δηλώσεις - πιέσεις για επαναφορά του Σχεδίου Ανάν με άλλη ονομασία.

Η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ και ο ρόλος του Ερντογάν

(του Μιχάλη Ιγνατίου)

Αναλύσεις επί ανα­λύσεων προκάλεσε η επίσκεψη του πρω­θυπουργού της Τουρ­κίας στην Ουάσιγκτον, και λογικό ήταν, διότι ο πρόεδρος Μπαρόκ Ομπάμα επέλεξε να τον υποδεχθεί με τιμές και να έχει, αυτός και οι συνεργάτες του, πολύωρες συζητή­σεις που ξεκίνησαν στις 10 το πρωί στο Λευκό Οίκο, συνεχίστηκαν το μεσημέρι στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ και έληξαν στις 10 το βράδυ, μετά από τρίωρο δείπνο, στο οποίο παρακάθησαν οι υπουργοί Εξωτερικών των δύο χωρών, ο αρχηγός των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών και ο σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας του Αμερικανού προέδρου. Είχε προηγηθεί, τρεις ημέρες πριν, ο πρωθυπουργός της Βρετανίας, ο οποίος ήλθε (στην Ουάσιγκτον), είδε και απήλθε (μέσω Νέας Υόρκης και Βοστώνης), χωρίς να δοθεί ιδιαί­τερη σημασία.

Το συμπέρασμά μου -και βεβαίως δεν είναι δυνατόν να γνωρίζει κανείς όλα όσα ειπώθηκαν πίσω από τις κλειστές πόρτες- είναι ότι ομιλούσε με ειλικρίνεια ο κ. Ομπάμα όταν δικαιολόγησε το σκη­νικό που στήθηκε για τον κ. Ερντογάν με μία φράση: «Ανταποδίδω τη φιλοξενία που μου επεφύλαξε στην Κωνσταντινού­πολη».

Κατά τα άλλα, όπως ενημέρωσαν αξιωματούχοι του Λευκού Οίκου, ο κ. Ομπά­μα και ο κ. Ερντογάν δεν βλέπουν με το ίδιο μάτι σοβαρά διεθνή ζητήματα, όπως ο εμφύλιος στη Συρία, όπου επιθυμούν την αποχώρηση του Μπασάρ αλ Άσαντ, αλλά δεν συμφωνούν στον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε να επιτευχθεί. Ο Αμε­ρικανός ηγέτης, που αποφάσισε να μείνει στην ιστορία ως ο πρόεδρος που σταμά­τησε τους πολέμους επειδή θεωρεί ότι θα ευεργετηθεί η αμερικανική οικονομία, το ξέκοψε στον Ταγίπ Ερντογάν: ο πόλεμος δεν είναι επιλογή για την Αμερική. Το δόγ­μα «όχι άλλοι πόλεμοι», με το οποίο δια­φωνεί βεβαίως η αμερικανική στρατιω­τική ηγεσία, δεν είναι ο μοναδικός λόγος για τον οποίο ο κ. Ομπάμα απορρίπτει την πολεμική επιλογή.

Το Ισραήλ έχει προειδοποιήσει από το Μάιο του 2012 ότι τους αντικαθεστωτικούς αντάρτες ελέγχει η Αλ Κάιντα και η αλήθεια είναι ότι στο ίδιο συμπέρασμα κατέληξαν και οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες. Οι Αμερικανοί προσπάθησαν να απομονώσουν τους εξτρεμιστές και να ενισχύσουν μόνο το «καλό κομμάτι» των αντικαθεστωτικών, αλλά απέτυχαν. Και επιρρίπτουν την ευθύνη στην Τουρ­κία, διότι το λεγόμενο «αντάρτικο» είχαν αναλάβει να το καθοδηγούν και να το ελέγχουν οι μυστικές της υπηρεσίες. Ένα άλλο πρόβλημα, το οποίο ενδιαφέ­ρει και τους Ισραηλινούς, είναι το χημι­κό οπλοστάσιο που διαθέτει ο Ασαντ. Σ' έναν εμφύλιο πόλεμο, άσχετα από το ποιοι είναι οι «καλοί» και ποιοι οι «κα­κοί», η ύπαρξη χημικών αποτελεί κίνδυνο-θάνατο. Ο κ. Ερντογάν μετατρέπει το θέμα σε επιχείρημα υπέρ του πολέμου. Αλλά ο Λευκός Οίκος δεν το «αγοράζει» - προς το παρόν τουλάχιστον.

Η σχέση του Τούρκου πρωθυπουργού με την Αμερική και τον πρόεδρό της θα εξαρτηθεί και από τον τρόπο με τον οποίο θα χειριστεί την επίσκεψή του στη Γάζα. Ο Λευκός Οίκος κατέγραψε την άρνηση του κ. Ερντογάν στην έκ­κληση του κ. Ομπάμα να ακυρώσει την επίσκεψη νομιμοποίησης των ηγετών της Χαμάς. Κατέγραψε και την άρνησή του να αποστείλει πρέσβη στο Ισραήλ αλλά και να επισκεφθεί τη χώρα αυτή. Κατέγραψε και τη φράση του ότι «η Χα­μάς είναι αδέλφια μου». Οι αναλυτές, έχοντας ως δεδομένο το απρόβλεπτο του χαρακτήρα του Ρετζέπ Ταγίπ Ερ­ντογάν, πιστεύουν ότι το ταξίδι στη Γάζα θα σπάσει το γυαλί της αμερικανοτουρκικής φιλίας.

Και τα δυο παραπάνω άρθρα δημοσιεύτηκαν στα ΕΠΙΚΑΙΡΑ της 23/5/2013